فناوری اطلاعات[1] شیوه انجام كارها را تغییر داده و با به میدان آوردن “تجارت الکترونیکی[2]” باعث بروز یك تحول اساسی در مبادله اطلاعات بازرگانی و محصولات و خدمات مورد نیاز گردیده است. تجارت الكترونیكی یكی از مهمترین مباحث امروزی است كه مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته است. تجارت الكترونیك فرصت‌های منحصر به فردی را برای كشورهای در حال توسعه به وجود می‌آورد تا بتوانند در اقتصاد جهانی به رقابت بپردازند. رشد روزافزون فناوری بخصوص فناوری اطلاعات در جهان، موانع و مشکلات زمانی و مکانی مربوط به امور تجاری را کاهش داده است و دسترسی عمومی مردم به اینترنت باعث شده امکان تجارت و کسب و کار از طریق اینترنت و یا به عبارتی تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی از جایگاه ویژه‌ای در کشورهای توسعه یافته برخوردار شود. در سالهای اخیر کشورهای توسعه یافته با کنارگذاشتن تدریجی تجارت سنتی مبتنی بر کاغذ و مبادله فیزیکی اسناد، به شیوه تجارت الکترونیکی روی

 آورده‌اند. با توجه به این مسئله كه شرکت­های كوچك و متوسط نقش به سزایی را در اقتصاد كشورها بازی می‌كنند در سال‌های اخیر محققان به پذیرش تجارت الكترونیك توسط این صنایع پرداخته‌اند. ادغام تجارت الكترونیك در فعالیت‌های كسب و كار شرکت های كوچك و متوسط موجب تغییر در روش انجام كسب و كار و پذیرش فن آوری‌های نوین می‌شود و بدین وسیله شرکت­های كوچك و متوسط، می‌توانند رشد كرده و این امر می‌تواند كمكی باشد تا شكاف موجود بین كشورهای در حال توسعه و توسعه یافته كاهش یابد. از طرفی پذیرش تجارت الكترونیك ممكن است شركت‌های كوچك و متوسط را برای رقابت در بازارهای جهانی كه امروز با آن مواجه‌اند، در یك جایگاه رقابتی بهتری قرار دهد.

[1] Informtion Technology (IT)

[2] Electronic commerce

تعریف مساله

بکار گیری تجارت الکترونیکی اکنون یک گزینه اختیاری نیست، بلکه نوعی اجبار است و شرکتها ناگزیر از به کارگیری آن هستند. بکارگیری تجارت الکترونیک تحت تاثیر عواملی قرار دارد که تاثیرات مثبت و یا منفی در تجارت الکترونیک دارند. سازمانهایی که از این ابزار نوین استفاده نکنند، از نظر راهبردی آسیب پذیر می گردند.یکی از انواع سازمانها، شرکتها یا صنایع کوچک[1] می باشند که نقش عمده ای در اقتصاد کشورها دارند.در بکارگیری تجارت الکترونیک معمولا شرکت های بزرگ با موانع مالی و زیر ساختی کمتری روبرو هستند، در حالیکه شرکت های متوسط و کوچک عموما با محدودیت منابع و به ویژه منابع مالی در جهت بکارگیری این ابزار برخوردارند (گراندون[2] ، 2007ص216).

تجارت الکترونیکی نه تنها برای کسب و کارهای بزرگ ، همچنین در این دوره اقتصادی از زمان میتواند در رشد اقتصادی، ساختار اجتماعی، اشتغال، و همچنین توسعه منطقه ای و محلی شرکتهای کوچک نیز تاثیر مثبتی داشته باشد و آن ها را تبدیل به بخش مهمی از اقتصاد نماید. باحرکت به سمت جهانی شدن و تغییرات سریع تکنولوژیکی، اینترنت و تجارت الکترونیکی  میتواند فرصت های جدیدی را برای شرکتهای کوچک و متوسط ایجاد نماید (اسکوپلا[3] ، 2006 ). بكارگیری بازاریابی الکترونیک  توسط شركتها،چه كوچك و چه بزرگ موجب خلق مزایای متعددی شده واین مزایا سبب تقویت انگیزه شركتهای كوچك به این پدیده شده است.هر سازمانی که توجه لازم را به تجارت الکترونیک نداشته باشد در کوتاه مدت با کاهش سودآوری و در بلند مدت با احتمال حذف حیات خود روبرو می­شود.به همین دلیل برنامه ریزی در راستای شناسایی سطح بلوغ  تجارت الکترونیک ،یکی از اقدامات استراتژیک سازمانها می باشد(عزیزی،1384).

به دلیل اهمیت مساله به بررسی سطح بلوغ تجارت الکترونیک پرداخته شده است.

[1] Small and medium enterprise(SME)

[2] Grandon

[3] Scupola

در این فصل ابتداء به بیان مسأله ، اهمیت و ضرورت تحقیق و در ادامه به تشریح اهداف تحقیق پرداخته می­شود و در ادامه با مروری بر سیر تاریخی پدیده پایان می­پذیرد.

2-1- بیان مسأله

سلامتی بهترین نعمتی است که خداوند به بشر ارزانی داشته است. اما ما تا موقعی که بیمار نشویم و یا از یک بیمار مراقبت ویژه نداشته باشیم از این امر غافلیم. در سلامتی / بیماری انسان عوامل گونه­گون فردی، اجتماعی، فیزیولوژیکی، جسمانی، اقتصادی و تغذیه­ای دخالت دارند و سلامتی / بیماری صرفاً نتیجه یک بعد زیست شناختی نیست. تأثیر افکار، باورها، اعمال و غیره … بر سلامتی بسیار بیشتر از تأثیر علم پزشکی است. و سلامت تحت نفوذ تمامی ابعاد اجتماعی است (مجید پزشکی ، 1385 : 9). در این میان ما به معرفی یکی از انواع بیماری­های ژنتیکی پرداخته و به دنبال دلایل اجتماعی شیوع آن در کشوریم.

بیماری پی­کی­یو یک بیماری متابولیک ارثی است که تظاهرات اصلی آن عقب­ماندگی ذهنی شدید، پرفعالیتی همراه با حرکات بی­هدف و تشنج است. اغلب بیماران به حدی دچار عقب­ماندگی ذهنی هستند که نیاز به مراقبت 24 ساعته یا نگهداری تمام وقت در آسایشگاه را دارند (دلیلی، 1393 : 4).

از نقطه نظر ژنتیکی تمام اختلالاتی که منجر به پی­کی­یو می­شوند از نوع اتوزومال مغلوب بوده  و این الگوی ارثی تحت تأثیر ازدواج­های فامیلی قرارداشته و شانس بروز اختلال را 2 برابر افزایش می­دهد.

در ایران ازدواج­های فامیلی بخصوص دربرخی مناطق شایع هستند و بدین ترتیب بروز این بیماری، تحت تأثیر این فرآیند قرار می­گیرد(همان منبع).

سن متوسط تشخیص درشرایطی که غربالگری اعمال نمی­شود 2 سالگی است. در این سن صدمات مغزی کامل شده و درمان تنها از شدت حرکات بی هدف می­کاهد وصدمات مغزی غیر قابل برگشت خواهد بود. بنابراین برای این بیماری غربالگری در دوران نوزادی ارزشمند است (همان منبع).

با توجه به تعاریف فوق­الذکر این بیماری در صورت عدم تشخیص به موقع منجر به تغییرات مهمی در شیوه زندگی فرد می­گردد. کاهش بهره هوشی و عقب­ماندگی ذهنی شدید ناشی از بیماری توأم با کاهش سطح انرژی، بدلیل رژیم غذایی خاص و محدود ومشکلات ناشی از آن ، توانایی انجام کار و فعالیت­های عادی اجتماعی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار می­دهد، به طوری که زندگی عادی بیمار و مراقبین وی را مختل می­سازد.

در این پژوهش به دلیل درگیری مستقیم پژوهشگر با بیماری پی­کی­یو و علاقه شخصی برای تشخیص به موقع آن، و کاهش بار بیماری در کشور و خانواده­های بیماران به معرفی نسبی آن پرداخته و سوال اساسی در این تحققیق عوامل اجتماعی مرتبط با عدم تشخیص به موقع بیماری و پیامدهای اجتماعی آن بر خانواده بیماران است.

3-1- ضرورت تحقیق

بیماری های ژنتیکی بر اثر نارسایی یا جهش در ژن­ها به وجود می­آید و موارد ابتلا به آن در کشورمان به علت شیوع ازدواج­های میان خویشاوندی رو به ازدیاد است.لازم به ذکر است که اغلب ناهنجاری های ژنتیکی و بیماری­های ارثی قابل پیشگیری و پیش­بینی است و در صورت مشاوره­های ژنتیکی و انجام آزمایش­های مناسب قبل و بعد از ازدواج­های خویشاوندی می­توان از تولد کودکان معلول و عقب­مانده ذهنی جلوگیری کرد(وزارت بهداشت و درمان، کنترل بیماری پی­کی­یو، 1384 : 15).

در این راستا اهمیت انجام مباحثی مانند آزمایشات ژنتیکی و اجبار در انجام آن در ازدواج­های فامیلی می­تواند در حوزه سلامت و پیشگیری از بیماری­های غیر واگیردار مورد توجه قرار گیرد. جلوگیری از این نوع پیوندهای زناشویی میان خویشاوندی یکی از راه­کارهای اساسی برای کاهش بیماری و هزینه­های بخش سلامت است که بار بیماری را در جامعه کاهش خواهد داد. البته باید یادآور شد که بین بیماری ژنتیکی و  ارثی تفاوت کوچکی وجود دارد. در بیماری ارثی پدر و مادر هر دو مبتلا به بیماری انتقالی هستند ولی در بیماری ژنتیکی پدر و مادر ناقل ژن معیوب هستند در این­جاست که اهمیت آزمایش ژنتیک در ازدواج­های میان خویشاوندی خود را نشان می­دهد(قطبی ، 1387 : 139).

طبق سیاست­های ابلاغی سلامت از سوی رهبر معظم انقلاب در بند 2ـ1 ، اولویت پیشگیری بر درمان و در بند 1ـ2 آگاه­سازی مردم از حقوق و مسئولیت­های اجتماعی خود و استفاده از ظرفیت­های ارائه مراقبت های سلامت برای رشد معنویت و اخلاق اسلامی در جامعه و سایر بندهای این سیاست کلی نظام سلامت باز بر اهمیت پیشگیری بر درمان را نشان می­دهد(برنامه پنجم توسعه، 1393).

سازمان بهداشت جهانی شعار «سلامتی مردم در سال 2020» که دارای دو هدف برتر یعنی اول ـ ارتقای کیفیت و طول مدت زندگی با نشاط و دوم برطرف کردن عوامل مختل­کننده­ی سلامتی با 10 شاخص موثر بر سلامتی را در دستور کار خود قرار داده­اند(مهناز شوقی، 1392 : 19 -18). با توجه به نکات گفته شده فوق­الذکر ضرورت انجام این­گونه تحقیقات در جامعه امروز ایران لازم و ضروری به نظر می­رسد.چرا که داشتن یک فرزند مبتلا ، پیامدهای نا مطلوبی بر خانواده و بیماران و کاهش کارآمدی آنان ، از جمله یک سری مسایل نظیر افسردگی، انزوای اجتماعی، اختلال در رسیدگی به کارهای منزل و مشکلات مالی و اقتصادی از درمان را در پی دارد. با توجه به شعار بهداشت جهانی در سال 2020 در راستای برطرف کردن عوامل مختل کننده سلامتی در این نوشتار میزان تأثیر و پیامدهای بیماری بر خانواده بیماران را در ابعاد اقتصادی – اجتماعی سنجیده و نشان داده می­ شود.

:

مطالعه حاضر به منظور تعیین چگونگی نگرش و عملکرد عابرین پیاده و همچنین بررسی عوامل مؤثر بر رفتار ناهنجار ترافیکی عابرین پیاده درشهر مشهد انجام گرفت.روش تحقیق پیمایشی و جامعه هدف،کلیه عابرین پیاده در معابر مناطق مختلف شهر مشهد بوده است.روش نمونه گیری، تصادفی و خوشه ای از تمام مناطق شهر بوده و حجم نمونه مورد نیاز 240 نفر تعیین گردید. نتایج نشان داد بین جنسیت ، سن، وضع تاهل ،منزلت شغلی،تحصیلات و در آمد با ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده تفاوت معنادار وجود ندارد اما منطقه سکونت ارتباط معنادار با ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده دارد.نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه(روش گام به گام) نشان داد که فقط 5 متغیر(خویشتن داری،رضایت از امکانات ترافیکی،جمع گرایی،دینداری و همنوایی) از 9 متغیر مستقل(خویشتن داری،رضایت از امکانات ترافیکی،جمع گرایی،دینداری ، همنوایی،اعتماد اجتماعی،کنترل اجتماعی،محرومیت اجتماعی وپایگاه اجتماعی –اقتصادی)وارد مدل رگرسیونی شدند.بنابراین با افزایش نرخ خویشتن داری،جمع گرایی،دینداری و رضایت از امکانات ترافیکی،ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده کاهش می یابد در حالیکه با افزایش همنوایی ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده افزایش می یابد.

فصل اول: طرح تحقیق

1-1- بیان مسأله

تصادفات یکی از بزرگ ترین مشکلات سلامتی عمومی در جهان است. به طوریكه سالانه جان 147000 نفر را در جهان می گیرد و 50000000 نفر در جهان مصدوم می شوند(سازمان سلامت جهان،2009)ایران نیز از این امر مستثنی نیست و به عنوان یكی از كشورهایی كه دارای بیشترین موارد تصادف و مرگ و میر ناشی از آن است معرفی شده و طی تخمین های موجود ، از هر 100000 نفر جمعیت 40 نفر در حوادث ترافیكی از بین میروند(طبیبی و هاشمیان،1390).

  آمارهای موجود و تحقیقات انجام شده نشان دادند که میزان تصادفات عابر پیاده ( تلفات و جراحات) در سال های اخیر، بخش قابل توجهی از تصادفات رانندگی را به خود اختصاص داده است .بطوریکه حدود 33%تصادفات جهان مربوط به عابرین پیاده می باشد(ژو،2011) در سال 2003 بیش از 290,000نفر درتصادفات بریتانیا کشته شده اند که 36,405 نفر آن عابر پیاده بوده است (آمار سازمان حمل ونقل بریتانیا،2004). تحقیق مارتین وجانسون درلندن حاکی است که عابرین پیاده حدود یک چهارم کشته شدگان در تصادفات خیابانی را تشکیل می دهند (مارتین وجانسون،2006).در سال 2007 سازمان ترافیک در چین آمار عابرین پیاده کشته شده در جاده ها  را 25.85%اعلام کرد. در اسرائیل نیز33% تلفات جاده ای عابرین پیاده بودند(روزنبلوم،2009). تحقیات انجام شده در سال های اخیر در ایران نیز نشان داده اند که بیش از 30 درصد تصادفات و نیز 23 درصد تلفات رانندگی را عابران پیاده تشكیل می دهند (یعقوبی،1379 ؛پاک گوهر،1388؛طبیبی و هاشمیان،1390؛صفارزاده و همکاران،1390؛حسن پور،1390).بر اساس آمارهای معاونت راهنمائی و رانندگی نیروی انتظامی ،مجموع آمار تلفات حوادث رانندگی در شش ماه اول سال 1391 ،11201 اعلام شده است که 2/12 درصد کل تلفات حوادث رانندگی شش ماه نخست ،عابرین  پیاده بودند.صدمات وارده به عابرین پیاده و حتی مرگ و میر آن ها در محیط های شهری تمامی دنیا را شامل می شود.عابرین پیاده در 15% تصادفات شهری در دنیامقصر می باشند،جالب آنکه نزدیک به 50 درصد این مقدار مرگ و میر در حاشیه محل های مخصوص عبور عابرین پیاده (خط کشی عابرین)اتفاق می افتد(رضا پور،1389). لذا چند وقتی است که به صورتی جدی در

 کشورهای اروپایی و امریکایی تصمیم به رفع این معضل.گرفته شده است.در ایران نیز با توجه به آمار تصادفات و تلفات عابرین پیاده، اهمیت این مسئله روشن است.شهر مشهد نیز با توجه به جمعیت آن از این امر مستثنی نیست.به گزارش بهروان(1392)15 درصد عابرین پیاده در مشهد،تاکنون به عنوان عابر پیاده درون شهر تصادف کرده اند.

به طور کلی مهمترین عامل بروز تصادفات، عامل انسانی است.به بیان دیگر عامل انسانی در 90 تا 95% رخدادهای ترافیکی به تنهایی یا به همراه عوامل دیگر مسئول شناخته شده اند(آیتی،1371 ؛ فرجی و منجمی،1380؛ سوری ،1384؛ وهاب زاده، 1387؛پاک گوهر،1388؛ آراسته و همکاران،1390).بیشترین درصد درباره تأثیر عوامل انسانی(64.5 درصد) در بروز و شدت تصادفات ، مربوط به بی توجهی به مقررات می باشد(پاک گوهر،1388).64.6 درصد کسانی که تجربه تصادف به عنوان عابر پیاده را داشتند،اظهار کردند که می توانستند با رعایت مقررات از این پیشآمد جلوگیری کنند (بهروان،1392).بنابراین این موضوع رعایت قوانین مربوط به عابران پیاده از جمله توجه به چراغ راهنما،‌ عبور از خط کشی عابر پیاده و پل های عابر را دو چندان می‌کند.

   اکثر تحقیقاتی که در استانهای مختلف ازجمله خراسان رضوی انجام شده است ، تأثیر یک علت را در تبیین ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده مورد بررسی قرار داده اند.به عنوان مثال بهروان(1392) و طبیبی و هاشمیان(1390)نگرش و چگونگی تفکر عابرین  پیاده را سنجیده اند،چرا که  بسیاری از نظریه پردازان معتقدند نگرش که از طریق یادگیری ایجاد می شود،  بهترین پیش بینی کننده ی رفتار است(باندورا،1977؛پیاژه، میلر و دالرد،1950؛ روزنتال و زیمرمن 1977شولتز، 1386).  در حالیکه نتایج برخی از تحقیقات انجام شده نشان داده است که با وجود نگرش مثبت عابرین پیاده در زمینه رعایت مقررات ترافیکی،رفتار آن ها اینگونه نیست(هلاکوئی نائینی و مرادی،1385).تحقیقات بسیار دیگر نیز در زمینه مهندسی ترافیک مربوط به عابرین پیاده انجام شده است(صفارزاده، محمود؛ حسن پور، شهاب ؛ عبدی،علی،1390؛صفارزاده، محمود ؛ابوالحسن نژاد، وحیدو میرزا بروجردیان،امین ،1387؛حسن پور ، شهاب ؛ میربها، بابك ؛ زنگانه رنجبر،پوریا،1391)، شاید بهتر است بگوییم ترکیبی از این‌‌ عوامل در کنار یکدیگر می تواند به شكل بهتری  ما را در تحلیلمان یاری كند.

بنابراین  با توجه به تحقیقات انجام شده در زمینه عابرین پیاده می توان دریافت که وارسی تركیب های متفاوت از تبیین كننده های گوناگون بهترین تحلیل جامعه شناختی را نشان می دهد.مجموعه و سلسله ای از علّت های فردی،اجتماعی و موقعیتی در کنار یکدیگر باعث ایجاد تلفات و تصادفات عابرین پیاده شده اند و سنجش یک علت به تنهایی کافی نیست، به عنوان مثال علاوه بر جامعه پذیری افراد در زمینه ترافیک،کنترل اجتماعی نیز برای الزام عابرین پیاده به رعایت ضوابط و مقررات ترافیکی ضروری به نظر می رسد (هومنز،1985 ؛هیرشی ،1969؛ ریکلس ،1973).

با توجه به این وضعیت ، مطالعه حاضربا هدف بررسی و تعیین عوامل جامعه شناختی مؤثر بر ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده در شهر مشهد صورت گرفته است.تا شاید از این طریق بتوان به نحو بهتر و هدفمند تری برنامه هایی را طراحی و اجرا نمود و در نهایت نگرش و رفتار عابرین پیاده را در زمینه رعایت قوانین ترافیکی ارتقا بخشید.

با توجه به موارد مطرح شده مطالعه حاضر درصدد پاسخگویی به سؤالات اصلی زیر است:

1- میزان ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده در شهر مشهد چقدر است؟

2- عوامل جامعه شناختی مؤثر برناهنجار ی ترافیکی عابرین پیاده کدامند؟

2-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

زندگی مدنی و اجتماعی در شهرهای بزرگ، پیشرفته و پیچیده، بدون رعایت مقررات و نظم امكان پذیر نیست. رفتارهای ترافیکی همانگونه که می تواند نظم را در شهرها برقرار کند و موجب آسایش افراد جامعه گردد، می تواند موجب بروز صدمات جبران ناپذیری در زندگی  افراد شود. كم توجهی به رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی در بین افراد جامعه از جمله ناهنجاری هایی است كه  به صورت روزمره در سطح خیابا نها و بزرگراه های داخل شهر، جاد ه ها و آزادراه های بین شهری مشاهده می شود و این کم توجهی به مقررات اگر  با افزایش روزافزون جمعیت و اتومبیل ها پیش برود ،فاجعه است. بنابراین نظم ترافیکی به خصوص در شهرهای بزرگی چون مشهد یک نیاز اجتماعی است و یافتن مسیر توسعه این نیازاجتماعی ،كاركردهای مثبتی را به دنبال خواهد داشت.

انجام پژوهش هایی که انضباط ترافیکی افراد یک جامعه را نشان دهد و علت تخلف یا ناهنجاری رفتار های ترافیکی آن ها را بیان کند، بسیار مفید است چرا که  می تواند با ارائه راه کارهایی به بهبود نظم ترافیکی افراد در شهرها کمک کند و منجر به نظم اجتماعی مطلوب در جامعه شود.

 این تحقیق می تواند با ارائه راهکارهایی به سازمان ها برای آموزش و نهادینه کردن رفتارهای بهنجار ترافیکی شهروندان مشهدی منجر به کاهش تخلفات و صدمات ناشی از بی نظمی ترافیکی شهر مشهد گردد.

3-1- اهداف تحقیق

– سنجش میزان ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده در شهر مشهد.

– بررسی عوامل جامعه شناختی مؤثر بر ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده.

فصل دوم: ادبیات تحقیق

1-2- تعریف مفاهیم

1-1-2- تعریف رفتار نابهنجار

واژه نابهنجار در برابر بهنجار[1] قرار دارد.جامعه شناس اصطلاح “بهنجار” را در عطف به رفتار یا ساختاری منظم و استانداردشده به کار می برد.معنای سخن این است که این رفتار یا ساختار انتظام یافته به عنوان هنجارهایی برای کشف و ارزیابی آنچه که “نابهنجار”گفته می شود به کار می آید.به عبارت ساده تر مبنای تشخیص و سنجش ما برای رفتاری نابهنجار پیوسته یک رفتار بهنجار است(نیک گهر،1369: 348).

هنجار واژه ای است كه برای كلمه نرم[2]به كار برده می شود، نرم در اصطلاح لاتین و یونانی به معنی مقیاس و گونیا است با این مفهوم ،كه هر جزئی بخواهد در یك شبكه كلی قرار گیرد، باید با آن شبكه متناسب و قیاسش با آن هماهنگ باشد. در آمار هم منحنی نرمال بیان كننده یك توزیع فراوانی متناسب است. با این حال می توان گفت در جامعه شناسی نرم به معنای ؛مقیاس و قاعده برای رفتار و تنظیم روابطی كه اكثریت از آن پیروی می كنند و عدم رعایت آن مجازات در پی دارد.

هنجار مفهومی است كه به هر قاعده ای اطلاق می شود كه رعایت آن در زندگی اجتماعی برای فرد ضروری است. هنجار از مفاهیم اساسی جامعه شناسی محسوب شده و از مباحث اصلی آن به شمار می رود. به عبارتی هر نوع ضابطه رفتاری است كه از نظر اجتماعی متضمن ارزشی مثبت است . «هنجارهای اجتماعی،رفتارهای معینی هستندكه براساس ارزش های اجتماعی قرار دارند و با رعایت كردن آنها جامعه انتظام پیدا می كند.» « هنجار، رفتار، قاعده، معیار یا میزانی است كه با آن رفتار اجتماعی افراد در جامعه سنجیده می شود. هر رفتاری كه با آن تطبیق كند رفتاری است بهنجار و اگر نسبت به آن انحراف داشته باشد نابهنجار تلقی می شود(همان:167) .به اعتقاد کوئن هرگونه رفتاری که با چشمداشتهای جامعه یا گروه معینی در داخل جامعه تطبیق نداشته باشد ،نابهنجاری نامیده می شود(کوئن،1383: 160).

لالاند[3]با دیدی فلسفی در تعریف هنجارها گفته است : « نوع ملموس و یا فرمول مجرد آنچه باید باشد در هر زمینه كه قضاوت ارزشی در آن راه یابد. از این دو معناهای آرمان، قاعده، هدف و مدل بر حسب موارد از آن بر می آید( بیرو، 1370: 249).

بعضی از جامعه شناسان هنجار را در یك جمله و حتی در یك عبارت تعریف كرده اند: « هنجارها عبارت از احكامی هستند كه به عنوان ضوابط مشترك عمل اجتماعی به خدمت گرفته می شوند.» دستور العمل های ریز بایدها و نباید ها،الگوهای رایج رفتاری، شرایط استاندارد ، از این قماش هستند .هنجارهای اجتماعی شیوه های رفتاری معینی است كه در گروه یا جامعه متداول است و فرد در جریان زندگی خود آن را می آموزد و به كار می بندد( جامعه پذیری) و انتظار دارد كه دیگر افراد گروه یا جامعه آنرا انجام دهند و اگر فردی هنجار جامعه یا گروه را رعایت نكند مورد سرزنش و حتی مجازات قرار می گیرد.بنابراین« هنجارها از راه جذب ذهنی و جامعه پذیری اخذ و جذب می شوند»( آبركرامبی و همكاران، 1370: 259).

هنجارها به خاطر استحكام شرایط وضع می گردند. وجود هنجارها و رعایت آن در گروه و جامعه باعث همنوایی، نظم، یكپارچگی، وحدت رویه و انسجام در زندگی اجتماعی می شود و بلعكس عدم رعایت آنها موجب از هم پاشیدگی و گسیختگی و هرج و مرج می گردد.

هنجارهای اجتماعی به عنوان الگوهای رفتاری مشخص ، تكلیف مردم را در شرایط و موقعیت های مختلف تعیین می كنند . تمامی اعضای جامعه در سایه آگاهی از هنجارهاست،كه می توانند رفتارهای متناسب با انتظارات دیگران ، انجام دهند. در واقع هنجار ها ،الگوهای رفتاری تعیین شده و مورد توافق كلیه افرادی است كه در جامعه مشخص زندگی می كنند و از زمینه فرهنگی مشابه و یا یكسانی بر خوردارند. به همین دلیل به هنجار الگوی عمل نیز گفته می شود. چون ملاك سنجش درستی و یا نادرستی رفتار، همان هنجار جامعه می باشد.

این نكته را نیز نباید فراموش كرد كه در جهان هیچ گروه و جامعه ای ، نداریم كه همه اعضاء و افراد آن هنجارهای موجود زمان خودر ا به طور كامل رعایت كنند، قطعاً در هر گروه و جامعه عده ای، حداقل بعضی از هنجارها را نفی نموده و زیر پا می گذارند. به هر حال در هر گروه و جامعه ای افراد دانسته یا ندانسته از هنجارها تخطی می كنند به این نوع افراد نابهنجارمی گویند و عمل نابهنجار معمولاً با مجازات همراه است.

[1]-Normal

[2]-norm

[3]-  laland

توسعه اینترنت تأثیر شدیدی بر محیط بازاریابی در سطح جهان داشته است. بسیاری از شرکت­ها برای فروش محصولات و خدمات خود به این منبع عظیم مصرف کننده روی آورده­اند و بسیاری از کسب و کارها دست به توسعه وب­سایت­های خود زده­اند تا از این روند رو به رشد عقب نمانند. با توسعه اینترنت و افزایش خرید­های برخط، تجارت الکترونیکی به یک روش مرسوم برای مصرف­کنندگان و شرکت­ها

 برای تجارت از طریق اینترنت درآمد. در این میان سازمان هایی موفق هستند كه به كمك ابزارهای مدیریتی و فناوری های نوین، از فرصت های ایجادشده به نفع خود استفاده كنند(زنجیردارودیگران،1387) .    

    محیط تجارت الكترونیك  یكی از این ابزارهاست.محیط تجارت الكترونیك كه مبتنی بر اینترنت است، این امكان را به مشتریان می دهد تا برای جستجوی اطلاعات و خرید كالا و خدمات از طریق ارتباط مستقیم با فروشگاههای اینترنتی اقدام كنند.خرید اینترنتی براساس تجربه ی واقعی از خرید كالا نیست، بلكه براساس ظواهری مانند تصویر، شكل، اطلاعات كیفی و تبلیغات از كالا استوار است.با گسترش روزافزون اینترنت در امور مختلف زندگی، یكی از مباحث مطرح، جلب اعتماد نشتری جهت انجام مبادلات از طریق اینترنت است كه مورد توجه بسیاری از سازمان ها و مشتریان قرار گرفته و تحقیقات زیادی برای حمایت از ایجاد خرید اینترنتی صورت پذیرفته است .در این زمینه هر اندازه دسترسی مشتریان به اینترنت بیشتر باشد، اینترنت نقش مهمتری را برای شركتهای عرضه كننده ایفا می كند.پس از حضور شركت در اینترنت، شركت می تواند از اینترنت به عنوان ابزاری برای تبلیغات استفاده كند و بدین ترتیب هم برای شركت و هم برای كالا و خدمات آن وجهه ای مثبت ایجاد كند.فروش به مشتری مهمترین جنبه اینترنت برای شركت ها می باشد و زمانی این جنبه ی مهم اتفاق می افتد كه معامله بر روی اینترنت انجام شده و شركت مبالغ پرداختی مشتری را دریافت كرده باشد.شركت ها می توانند با استفاده از شبكه های اطلاعاتی از جمله اینترنت به فروش محصولات خود بپردازند و كانال مستقیم توزیع جدیدی را به آورند تا مشتری آن طور كه تمایل دارد خرید كند.اینترنت باعث شده كه حتی شركت های كوچك هم بتوانند با مشتریان در سراسر جهان ارتباط برقرار كنند (جوانمرد و سلطان زاده، 1388).

• شرح و بیان مساله پژوهشی:

     معمولاً در تجارت الکترونیکی، هزینه‌ی رضایتمندی یک مشتری نسبت به کانال خرده فروشی سنتی بیشتر است . همچنین وفاداری مشتری نیز در آن به نسبت کمتر می‌باشد. در این تحقیق در مورد رضایت مشتری از وب سایتها دو مفهوم مورد استفاده قرار می‌گیرد: 1- کیفیت ادراک شده وب سایت برای کاربر 2- اعتماد(لی-یائو و همکاران، 2006).

   مفهوم اعتماد در چند سطح مختلف در نظر گرفته می‌شود. ما اعتماد بین مشتریان و خرده‌فروشان وب در تجارت الکترونیکی مشتری محور را مدنظر قرار می‌دهیم. برای تقابلات اجتماعی و اقتصادی که در حال حاضر نامطمئن است مردم اعتماد را به عنوان استراتژی کاهش پیچیدگی، به خصوص در محیط تجارت الکترونیکی اینترنت محور می‌دانند . جدایی فاصله‌ای و زمانی بین مشتریان و خرده‌فروشان وب و همچنین ساختار باز اینترنت به عدم اطمینان و ریسک بالا در عصر حاضر اشاره دارد و در این شرایط نقش اعتماد برجسته می‌شود. خرده‌فروشان وب نه تنها اعتماد مشتریان را ترویج می‌دهند ، بلکه به حفظ و بازسازی مستمر اعتماد مشتریان نیز می‌پردازند .

   اهمیت اعتماد در محیط با عدم اطمینان بالای تجارت الکترونیک بالا رفته است. برای مصرف‌کنندگان ارزیابی این که آیا خرده‌فروشان به تعهدات خود عمل می‌کنند یا از اطلاعات شخصی و خصوصی آنها محافظت می‌کنند مشکل است. بعلاوه غیرقابل پیش‌بینی بودن زیر ساخت اینترنت ترس مصرف‌کنندگان را افزایش می‌دهد. از این بابت که هکرها یا بخش سومی اسرار مالیشان را تهدید کرده یا اطلاعات شخصی آنها را افشا کنند. این نگرانیها ریسک ادراک شده در مبادلات آن لاین را برای مصرف‌کنندگان افزایش می‌دهد. اعتماد به مصرف‌کنندگان جهت غلبه بر ادراکات ریسک کمک می‌کند  و انتظاراتی را برای انجام مبادلات موفق فراهم می‌کند (لی-یائو و همکاران، 2006 ).

:

نیروی انسانی ماهر و كارآمد پربهاترین و ارزنده ترین ثروت و دارایی هر كشور است. بسیاری از كشورها با وجود برخورداری از منابع طبیعی سرشار بدلیل عدم استفاده صحیح از نیروی انسانی،‌ توان استفاده از این مواهب الهی را ندارند و استانداردهای زندگی پائینی دارند. دیگر ملتها به رغم كمبود منابع طبیعی، در نتیجه داشتن نیروی انسانی كارآزموده و كارآئی بالا به آسایش و رفاه رسیده‌اند موفقیت‌های

 اخیر در استفاده بهینه از نیروی انسانی با بكارگیری شیوه‌های مدیریت مشاركتی،‌توجه سازمانها را بیش از پیش به سرمایه‌گذاری بر روی نیروی انسانی جلب كرده است.

با هر نگرشی كه مشاركت را مدنظر قرار دهیم، این نكته را نمی‌توان انكار كرد كه مشاركت در عمل چنان كامیاب بوده، كه به طور گسترده، در بیشتر كشورهای جهان پذیرشی عام یافته است. بی‌شك، چنین مقبولیتی در سایه اثربخشی مشاركت در بالا بردن بهره‌وری سازمان‌ها، تعمیم دموكراسی، بهبود روابط كار و مانند این‌ها، به دست آمده است. حتی گفته شده است كه یكی از الزامات توسعه هر كشوری تامین مشاركت افراد در اداره امور است (رهنورد، 1378، ص 2).

همچنین، مشاركت كاركنان در تصمیم‌گیری مزایای خاص زیادی را بدنبال دارد كه می‌توانند بطور مستقیم یا غیر مستقیم در تحقق اهداف سازمانی نقش داشته باشند. از جمله مزایای سازمانی مشاركت می‌توان، به تعهد سازمانی، اشاره كرد كه عامل موثری در رفتار سازمانی كاركنان و نهایتاً بازده سازمان می‌باشد. تعهد سازمانی به نگرشهای مثبت یا منفی افراد نسبت به كل سازمان (‌نه شغل) كه در آن مشغول به كارند اطلاق می‌گردد. افرادی كه دارای تعهد سازمانی بالایی هستند، اهداف و ارزشهای سازمانی را در حد بالایی می‌پذیرند، تمایل جدی به تلاش برای تحقق اهداف سازمانی دارند و به باقی ماندن و ادامه كار در سازمان علاقمند می‌باشند.

نظر به اینكه دولت جمهوری اسلامی ایران درصدد است مدیریت مشاركتی را در سازمانهای بخش دولتی از طریق ساز و كارهای آن مستقر سازد جا دارد برای تقویت و استحكام مبانی استقرار مكانیسم‌های مذكور، ادعاهای مربوط به رابطه مشاركت در تصمیم‌گیری و پیامدهای مثبت آن و همچنین مزایای فردی و سازمانی آنها بعنوان عوامل تعدیل كننده و پیش برنده مورد شناسایی و آزمون قرار گیرند.

در این پژوهش برآنیم كه رابطه مشاركت در تصمیم‌گیری و تعهد سازمانی را بعنوان یكی از پیامدهای مثبت مشاركت با در نظرگرفتن متغیرهای فردی و سازمانی مختلف مورد بررسی قرار دهیم.

1-2 بیان مساله:

با توجه به الزام دستگاههای اجرایی (مصوب شورای عالی اداری) به طراحی و استقرار برنامه‌های مختلف مشاركت، سازمانها موظف هستند در ظرف زمانی تعیین شده به این مهم بپردازند (رهنورد، 1378، ص 76)، اما سازمانها با این مساله / مشكل مواجه هستند كه تا چه حد می‌توانند در شرایط فعلی به پیامدهای مشاركت منجمله افزایش تعهد كاركنان به سازمان دست یابند. به عبارتی دیگر،‌ شناخت جنبه‌های مختلف مشاركت و تعهد سازمانی موضوعی است كه مستلزم بررسی علمی و موشكافی دقیق می‌باشد. این پژوهش سعی دارد ارتباط بین مشاركت در ‌تصمیم‌گیری و تعهد سازمانی را مورد بررسی قرار دهد.ابعادی از موضوع كه در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد در متغیر مشاركت، مشاركت اجتماعی، فردی و اقتصادی / استراتژیك است و در متغیر تعهد سازمانی، تعهد به قوانین و مقررات‌، ماندگاری در سازمان، تلاش مضاعف و حرفه‌ای كار كردن می‌باشد. به طور مشخص در این پژوهش تلاش می‌شود تأثیر متغیرهای میانجی مثل زعم كاركنان نسبت به نگرش مثبت سرپرستانشان، قابلیت‌های خودشان، وجود فرصت برای پیشرفت شغلی و رضایت از فرایندهای ارتباطی در سازمان در نقش مشاركت كاركنان روی تعهد سازمانی مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به پایین بودن تعهد سازمانی كاركنان، تحقیق به دنبال این است كه تعیین كند تا چه حد برنامه‌های مشاركتی می‌تواند به افزایش تعهد كاركنان كمك كند.