:

استکبار از جمله واژه هایی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ، بیش از گذشته ، مورد توجه عدالت خواهان قرار گرفت،چنان که از دید بنیان گذار انقلاب اسلامی امام خمینی(ره)،فقط دولت های استعماری ، مصداق مستکبر نبودند، بلکه به نظر ایشان ، هرگاه فردی به زیر دستان خود تظلّم کندوآنها را تحقیر کند ،وی نیز مستکبر است و مشمول همان معنایی است که از  مستکبران به دست می آید.[1] رهبر معظم انقلاب  حضرت آیت الله خامنه‌ای  نیزکه پس از رحلت امام ،سکاندار کشتی انقلاب اسلامی بوده اند ، نگاه ویژه ای به مفهوم  استکبار  دارند و در دیدگاه ایشان استکبارنقطه مقابل نظام اسلامی است.                           

به راستی اهمیت موضوع کجاست؟چرا در دین مبین اسلام از ابتدا تا کنون این همه  سفارش به نفی رابطه با مستکبرین شده است؟ ریشه استکبار عدول از کدام اصل اخلاقی بوده است؟چرا  برخی از دولت ها زور گو و غاصب وظالم اند؟ اسلام نه دین انزوا است و نه سلطه پذیر و نه سلطه گر.هم اصل انزوا را باطل می داند و هم سلطه گری را امضا نمی کند و هم سلطه پذیری را ننگ می داند،لذا این نمونه سوالات ما را بر آن داشت تا با امیر مومنان همراه شویم و ریشه های استکبار و اسباب و زمینه های آن را از نقطه نظر ایشان بررسی نماییم ونحوه برخورد حضرت با استکبار زمان خود را جهت الگو گیری به بحث گذاریم.                                                                  . استکبار مصدر باب استفعال و از ریشه کبرو از جمله رذیلت های اخلاقی است که مبنای اصلی سقوط انسان در ورطه بسیاری از نفسانیات و محور اصلی عدول آدمی از انسانیت و غلبه ابعاد مادی و حیوانی در انسان است.و این اصطلاح در ادبیات مذهبی مطمح نظر بسیاری از پژوهشگران قرار داشته تا ریشه ها و تبعات این آفت اخلاقی را در حوزه فردی و اجتماعی مود ارزیابی و بررسی قرار دهند.و حتی در اندیشه متعالی اهل بیت نیز در مقیاس وسیعی به این موضوع توجه شده است چنان که در فرهنگ علوی از کبر به عنوان ریشه بسیاری از انحرافات دینی و سیاسی در حوزه فردی و اجتماعی یاد می شودو از کبر به تمکین در برابر نفس و حب ذات تعبیر شده است آن گونه که امام علی (ع) شیطان را پیشوای متعصبان و سر سلسله مستکبران معرفی می نمایدومی فرماید:هر که در مسیر او گام نهد بی تردید اسیر طغیان غرایز حیوانی خواهد شد. و همچنین در کلام خداوند بیش از هر کلامی به پرهیز از تکبر  و مشتقات آن توصیه موکد شده است و شیطان به عنوام مظهر کبر در درگاه باری تعالی معرفی شده است.        معارف نهج البلاغه به عنوان سخنان قرآن ناطق، همچون کلام خداوند از لایه های مختلف معرفتی برخوردار است که هر که در خور فهم و درایت خود حظّی از آن می برد.چنان که نگاه امام علی (ع) به مفهوم استکبار از لایه های رویین و زیرین برخوردار است و هر چه در آن عمیق تر بیندیشیم مفاهیم دقیق تر و تعالیم عمیق تری را بر می گیریم. توجه به مفهوم استکبار در کلام امام از این قاعده مستثنی

 نیست و به نظر می رسد رویکرد جدیدی به این مفهوم ، ما را به معارف مهم تری رهنمون کند . نگاهی که مولف رساله حاضر در پی آن است ، نگاهی عمق نگر است تا بهره  وافی و کافی بر گیرد؛نه بر سبیل پیشینیان که به مفهوم لغوی و گاه اصطلاحی این مهم  بسنده نموده اند. به نظر نگارنده ، در اندیشه امام علی (ع) می توان استکبار را به معنای تمامی حکومت های طاغی و عصیان گر و زیاده خواه در عرصه بین الملل و جهان امروز بر شمرد و نیز تمامی عرفان ها و مکاتب نو ظهور که مستکبرانه در مسیر عصیان گام برداشته اند همچون شیطان گرایی و … ریشه در این رذیلت اخلاقی دارند و مبانی نهج البلاغه این ظرفیت را داردتا مصادیق استکباررا درعصرحاضر به ما معرفی نمایدتا آگاهانه تر مسیر توحیدوبندگی راطی کنیم .                                                                                                                                                                                                            رساله حاضردر شش فصل تدوین یافته است که در فصل اول به بیان کلیات ومفاهیم  این موضوع پرداخته شده است. در فصل دوم بحث غرایز و نقش آنها در شکل گیری استکبار مطرح شده است وبر این اساس اگر غریزه حب ذات که ریشه در جمیع غرایز دارد  از مسیر تعادل خود  خارج  و از نظارت عقل بر آن عدول نماید ،آدمی دچار استکبار خواهد شدوهمچنین فطرت پاک آدمی در صورت انحراف از مسیر خود عدول از عزّ انسانیت را به همراه دارد و فطرتی که از رشد خود باز ماند و لکه سیاه بر خود نشاند دچار بسیاری از رذایل اخلاقی از جمله کبر می گردد. فصل سوم به ذکر زمینه های غریزی و اکتسابی استکبار که انسان را به ورطه این رذیله اخلاقی گرفتار می نماید پرداخته و ضمن بررسی ویژگی ها و شاخصه های استکبار ، شیطان رامصداق بارز استکبار معرفی و به بررسی صفات و حالات او و حزب او و در نهایت آثار دنیوی و اخروی آن جهت اجتناب افراد پرداخته شده است . فصل چهارم روش هایی را جهت پیشگیری برای کسانی که می خواهند به این بیماری گرفتار  نشوند ارائه می نمایدو راه های علمی و عملی درمان را بیان می داردتا با به کار گیری آنها این رذیلت اخلاقی درمان گردد . فصل پنجم،فصل الگو گیری از برخورد حضرت با استکبار ، در زمان زمامداری و قبل از آن  است و صحیح ترین روش برای مبارزه با استکبار ، از سوی ایشان مطرح شده است؛چنان که حضرت در طول حیات خود ، لحظه ای پرچم جهاد بر ضد کفر و  استکبار را از دوش بر نداشت. فصل ششم به جمع بندی نتایج فصول و ارائه پیشنهادات تخصیص داده شده است. مولف در این رساله ، از قرآن کریم با ترجمه مهدی الهی قمشه ای  و از نهج البلاغه با ترجمه محمد دشتی و فیض الاسلام بهره برده است.

فصل اول

کلیات و مفاهیم

کلیات

*بیان مسئله

* ضرورت و اهمیت

*اهداف تحقیق

*سوالات تحقیق

*فرضیه های تحقیق

*پیشینه تحقیق

مفاهیم

* مفهوم کبر

* مفهوم عجب

* مفهوم شیطان

* مفهوم استکبار

* مفهوم طاغوت

کلیات

1-1- بیان مسئله:

استکبارازدیدگاه فرهنگ سیاسی اسلام ، وجود نوعی سلطه گری، سلطه جویی، استعمار و بهره کشی فرهنگی، سیاسی و اقتصادی توسط اقلیت محدودی زورگو و نفع طلب بر خیل عظیم توده های محروم می باشد. فلذا می توان بیان داشت که استکبار، به معنای کبر و غرور طلبی در همه شئون زندگی بشری می باشد که در ادبیات دینی مسلمین در آیات قرآنی بسیار وسیع دیده شده و مفهوم آن از استکبار اخلاقی گرفته تا استکبار سیاسی، همگی در قرآن و روایات اسلامی جلوه گر است.                                                                               .                                                                                                                                                           مفهوم استکبار در فرهنگ علوی ، در حوزه مفاهیم اخلاقی و سیاسی و در جهات فردی و اجتماعی قابل بررسی و رصد است آ نچه در رساله حاضر مطمع نظر است مطالعه ی توصیفی ، تحلیلی مفهوم استکبار در تعالیم امام علی علیه السلام است و به صورت خاص به این موضوع می پردازد تا ضمن تبیین دقیق معانی و مفاهیم کبر و استکبار در کلام امیر المومنین با آوردن شاهد مثالها و تطبیق و انطباق مفهوم به روش استدلال  و استنباط، ((استکبار))را به عنوان یک آفت اخلاقی زمینه ساز انحطاط انسان نمایان سازد. به نظر می رسد تدقیق در منابع ، لایه های عمیق تری از مفهوم استکبار را پرده برداری کند.که با به چالش کشیدن تحقیقات و نظریات موجود می توان آن را اثبات نمود . حوزه کاربردی این پژوهش به دنبال رصد شیوه های استکبار شناسی در عصر حاضر و شیوه های مبارزاتی با آن به عنوان شرط ورود به حصار توحید و لا اله الا الله است .                                                                                                           شیوه و سیره سیاسی امام علی (ع) به طور قطع مبارزه با قدرت های استکباری و ایده های استکباری زمان خود بوده و پژوهش گر در این پژوهش در صدد است تا با الهام از رفتار عملی مولی شیوه های استکبار شناسی  و استکبار ستیزی را به عنوان یکی از اصول مسلّم و مبنایی توحید ، شناسایی نماید.وبرایند کاربردی این پژوهش عملیات سازی و بروز رسانی ،ضرورت های مقابله با ((استکبار ))را به بار خواهد آورد. لذا بررسی ابعاد مختلف این موضوع و شناخت این فرهنگ از اهمیت بسزایی برخوردار است.

1-  موسوی خمینی،روح الله،صحیفه نور،تهران،نشرتصویر گران،1372ه-ش،ج7 ، ص488