ابویوسف یعقوب بن اسحاق سكّیت یكی از بزرگان ادبیّات عرب در عصر و زمان خویش بود. خانواده ی وی كه از اهالی دورق « شاد گان امروزی» بودند ،  به عراق مهاجرت نمودند . ابن سكّیت و پدرش در بغداد مشغول علم آموزی بودند و همزمان  معلم كودكان آنها در درب القنطره بغداد بودند. ابن سكّیت در علوم مختلف مانند علم لغت، نحو ، شعر و روایت و حتی گیاه شناسی ( علم نبات) به درجات والایی رسید . وحتی شاگردانی در تمام علوم آن زمان تربیت نمود ، كه در فصل جداگانه ای به آنها پرداخته ایم.در كتاب های مختلف تاریخی شیعه و اهل سنّت ، موّرخین وی را عالمی بزرگ در علوم گوناگون زماخویش دانسته اند. وی كه از بزرگترین و برجسته ترین اساتید زمان خویش بهره می برد  كه هم اکنون هم پس از قرن ها مورد استناد ادیبان عرب  می باشند ، مانند: علی بن حمزه بن عبداله بن عثمان معروف به كسائی ، اسحاق بن مرار ابوعمروشیبانی ،ابوزكریاء یحیی بن زیاد فرّاء دیلمی ،علی بن حازم ، كنیه اش ابوالحسن بغدادی كه غلام كسائی بود، علی بن مغیره (أثرم)، محمد بن مستنیر ( قُطرُب)، ابن اعرابی، أصمعی و… .كه در فصول آتی به تفصیل درباره ی آنها بحث خواهیم كرد. و معروفترین شاگردان ابن سكّیت احمد بن داوود بن ونند معروف به ابو حنیفه ی دینوری می باشد.  و دیگر شاگردان سكّیت    ابو سعید سُكّری و ابوطالب المفضّل بن سلامه و … می باشندكه در فصل جداگانه ای به بررسی زندگی و آثارشان خواهیم پرداخت.

بدون تردید ، چیزی كه باعث جاودانگی نام ابن سكّیت شده است ، تنها مقام علمی و دانش او نبوده است. بلكه درك و شعور باطنی والای او نسبت به ائمه زمان خویش و انجام مسؤولیت بزرگی كه از سوی دو امام بزرگوار زمان وی بر عهده اش گذاشته بودند،  وبا توجه به اینكه تربیت یافته مكتب      اهل بیت بود. در زمانه ای كه ظلم و ستم خلفای عباسی موجب استمرار مظلومیت  شیعیان شده بود .در زمان متوكل به اوج خود رسید و اكثر شیعیان تقیه می نمودند. ( مكلّف به تقیه بودند)

بالاخره ابن سكّیت كه در آن عصر پر تلاطم و دیكتاتوری خلفاء عباسی زندگی می كرد ، تاب تحمل نیاورد و با توجه به اینكه همه ی مورخین اتفاق نظر دارند ، كه وی با وجود داشتن مقام علمی و جایگاه

مناسب در دربار خلافت عباسی ، گرایش علوی و شیعی داشت به نظر می رسد كه متوكل با نقشه ی قبلی و با تحریك حسودان و دشمنان ابن سكّیت  این سؤال را از او پرسید. البته شایدانتظار چنین جواب دندان شكنی را نداشت .  وبا وجود اینكه می دانست عاقبت این حرف چیست ولی لحظه ای درنگ نكرد چون حرف حقّی بود كه به نظر ابن سكّیت به قیمت جانش می ارزید . و با وجودی كه خودش اعتقاد داشت وگفته بودكه : جوانمرد از لغزش پایش آسیب جدی نمی بیندولی از لغزش زبانش ممكن است جانش را بدهد  « یُصاب الفتی من عثرة

 بلسانه و…» ولی اینجاهدف بیشتر از جانش می ارزید و آن چنان برایش مقدس بود كه تا پای جان بر سر اعتقاد و ایمان راسخش می ماند و با صدای بلند می گوید : « إن قنبراً غلام علی بن ابیطالب خیر منهما و من ابیهما و… »

البته شهادت ابن سكّیت ،  تنها ظلمی نبود كه بر این دانشمند بزرگوارشیعی واردشد بلكه به خاطر اظهار محبتش به اهل بیت ( علیهم السلام) ومقام و جایگاه علمی او بسیاری از معاصرانش برای خوشایندی  بنی عباس و یا حسادت وبه دست آوردن مقام و دلایل دیگر كوشیده اند كه ارزش و اعتبار این شخصیت و قدر و منزلت آثار او را بر دیگران پوشیده نگه دارند . به مانند دیگر علماء شیعه كه تهمت های ناروائی به آن ها زده اند،  ولی چون برای ابن سكّیت هیچ بهانه ای نداشتند. سعی در مخفی نگه داشتن ارزش علمی آثارش داشته اند.

ولی همین آثار اندكی كه از ابن سكّیت  به جای مانده اند ، گویای این واقعیت هستند كه هیچ گاه خورشید زیر ابر نمی ماند و این آثار ابن سكّیت را عالمی بزرگ در علوم زمان خویش معرفی می كنند.و این خواسته ی خدای بزرگ است كه در قرآن می فرماید« یرفع الله الذین ءامنوا منكم و الذین اوتوا العلم درجات … (سوره ی مجادله آیه ی 11) » و این بدان معناست كه خداوند خود مقام و منزلت علمی و ادبی وی را بلند مرتبه و عالی قرار داد به خاطرحقانیت وی و دفاع جانانه اش از اهل بیت علیهم السلام.

همان گونه كه بیان شد ، مهم ترین چیزی كه برای ما مسلمانان و به ویژه تشیّع ارزش دارد ، وجود شخصیت هایی است كه مانند ابویوسف یعقوب بن اسحاق سكّیت   در مقابل نا حق سر فرود نیاوردند و با عزت و سربلندی و ولایت پذیری تمام در برابر دستگاه جور و ستم بنی عباس عمر جاودان یافتند،  و تعدادشان كم نیست . زیرا الگوی آنان مولا و مقتدایشان امام حسین (ع) هم در برابر ظلم و ستم ایستاد

 وبا این كه می دانست با وجود یاران اندكی كه دارد شهید می شود ، شهادت را به جان خرید و نوای     « هل من ناصر ینصرنی » ایشان در تاریخ طنین انداز شد. و تا همیشه ایّام به ما آموخت كه زندگی با ذلت ارزشی ندارد و مرگ با عزّت بسیار با ارزش تر از آن است.

دانشمندان بزرگوار شیعه با وجود زندگی سراسر علم و دانش اندوزی شان و با وجود اینكه زندگی و حیات آن ها به تربیت شاگردان بزرگی چون خودشان می انجامید. وبا وجودشان نهال دین هرروز پربارتر می شد ، ولی به پیروی از اهل بیت(ع) و امامان عصر خویش مانند اصحاب و یاران امام حسین(ع) در كربلا ء ، با خون خویش درخت نوپای اسلام را آبیاری نمودند.

یكی از این جان بركفان و سربداران ولایت، یعقوب بن اسحاق سكّیت بود كه نزد دو امام بزرگوار شیعه ابو جعفر حضرت امام جواد(ع) و حضرت ابوالحسن امام هادی (ع) بسیار مقرّب بود ، و از یاران نزدیك ایشان بودند .و در زمان ستمكارترین خلیفه های عباسی، به كسب معرفت از این ائمه بزرگوار و انتشار فرهنگ شیعه و دفاع از حقانیت آن پرداخت.

ابن سكّیت به رسم آن زمان وبه دستورائمه زمان خویش تقیه می نمود، ولی عشق و ارادت به مكتب اهل بیت (ع) و ولایت آنچنان در وجود ایشان بود كه هیچ گاه نمی توانست جایگاه رفیع امیر المؤمنین     علی (ع) و فرزندان بزرگوارش را از یاد ببرد و با وجود موقعیت وی‍ژه ای كه در دربار متوكل داشت ولی دیگر تاب و تحمل نیاورد وبا به خطر انداختن جان خویش سخن  حق را به زبان آورد كه در تمامی كتاب های تاریخ نوشته شدو اراده و محبت ایشان به اهل بیت به همگان آشكار شد . ومانند دیگر اصحاب بزرگوار ائمه جان خویش را حداقل چیزی می دانست ، كه در راستای آشكار شدن حق و نابودی باطل از دست بدهد .

ابن سكّیت همواره در زندگی اش علی (ع) را می دید و عشق پنهان او و فرزندانش را در سینه داشت و در حقیقت او را بایدیك معلم مکتب ولایت و به قول جناب استاد دكتر شكیب انصاری در مقاله ای كه در كنگره ابن سكّیتبیان داشت ابن سكّیت را باید شهید محبّت اهل بیت نامید.

او كه در بهترین شرایط آن زمان زندگی می كرد ، سخت ترین راه را انتخاب كرد تا عشق و ارادت خود را به مكتب اهل بیت (ع) و ولایت ثابت نماید و زنگ هشداری برای آنان كه در خواب غفلت بودند باشند. البته به گواه تاریخ این شخصیت های بزرگوار هر چند جان خویش را از دست می دهند. ولی برای ادامه ی حیات دین شان و آشكار شدن حقایق در تاریخ جاودانه می شوند.  و تا سالیان سال درباره ی آن ها سخن ها  گفته می شود ویادشان همواره یاد آور حقانیت مكتب ولایت و اهل بیت (ع)        می باشد.ابن سكّیت علاوه برآنچه گفته شد ، از پیشگامان نهضت گردآوری دیوان ها و آثار پراكنده ی بسیاری از شاعران كهن ، از جمله ی آنان : امرؤالقیس، زهیربن ابی سلمی ، نابغه ذبیانی ، اعشی، عنترة بن

 شداد ، طرفة بن عبد و عمروبن كلثوم؛كه از ذخایر گران بهای ادبیات عرب محسوب می شوند. و بیشتر    آن ها از اصحاب معلقات بودند.در فهرست ابن ندیم 30 شاعر قدیم را یادآور شده كه دیوان هایشان را ابن سكّیت گردآوری كرده و یا آن ها را شرح نموده است.

این ادیب گرانقدر، علاوه بر گردآوری آثار به شرح و تفسیر برخی از آن ها نیز می پرداخت ، كمتر دیوانی را می توان یافت كه ابن سكّیت  آن را روایت (شفاهی یا كتبی) یا شرح و تفسیر نكرده باشد.

این دانشمند بزرگ شیعه تمامی ذخایر گران بهای یادشده را از خطر نابودی نجات داد و بدین وسیله ادبیات عرب را تا قرن ها وام دار خویش ساخت.  بی تردید ابن سكّیت ، در مقایسه با همگنانش ، در این عرصه از بیشترین سهم برخوردار است.

ابن سكّیت و بزرگانی چون دِعبل خزاعی ، حسین بن سعید اهوازی و علی بن مهزیار وظیفه ی علمی، دینی و جانی خود را برای حفظ ارزش های والای دین اسلام و مكتب راستین اهل بیت علیهم السلام  ادا نمودند.

الف – طرح مسأله

• ابن سكّیت كه بود ؟
• آثار ادبی و لغوی و نحوی ابن سكّیت
• دورق در كجا واقع شده ؟
• چرا ابن سكّیت به دربار متوكل خلیفه ی مغرور عباسی رفت ؟
• ارتباط ابن سكّیت با ائمه ی زمان خویش چگونه بود.
• علت شهادت ابن سكّیت چه بود؟

ب- ضرورت بحث

• ناشناخته بودن این دانشمند بزرگ شیعه ( ابن سكّیت دورقی اهوازی ) در میان شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع)
• شناخت بیشتر از زندگی و آثار ابن سكّیت ، كه این دانشمند بزرگوار ، جان خویش را فدای محبّت مولای متقیان علی (ع) و فرزندان بزرگوارش كه همان اهل بیت پیامبر (ص) هستند، نمود.
• بررسی دلایل شهادت ابن سكّیت به دست متوكل عباسی

ج- روش تحقیق

• روش تحقیق اینجانب در این پایان نامه ، توصیفی و تحلیلی می باشد و هم چنین استفاده از منابع كتابخانه ای از قبیل كتب تاریخی ادبیات عربی به زبان های فارسی و عربی و استفاده از سایت های اینترنتی كه در منابع پایانی آخر پایان نامه به تفصیل بیان شده است.

ساختمان و سازه­های انسانی و همچنین داشتن سر پناهی مطمئن با درنظر گرفتن نیاز­های روز جامعه همیشه یکی از دغدغه­های انسان­ها بوده و هست و از انسان­های نخستین گرفته تاکنون راه­های متعددی برای این مهم به­کار گرفته شده است. هم اکنون به دلیل افزایش جمعیت، مهاجرت و گرایش به شهر­نشینی و کمبود فضاهای شهری  و استفاده بهینه از فضاهای  موجود در دوران کنونی پدیده­ای به ­نام آپارتمان نشینی مرسوم گردیده و به تبع آن و خارح شدن ساخت و ساز از حالت سنتی و تبدیل به صنعت وحرفه و نیاز به سرمایه بیشتر و متعاقباً نداشتن سرمایه لازم برای افراد به جهت خرید نقدی مسکن به تدریج باعث به وجود آمدن پدیده­ای به عنوان «پیش فروش

 ساختمان» گردیده است. و از آنجایی که این قرارداد برای طرفین به عنوان پیش خریداران یا پیش فروشندگان در برخی موارد اختلافاتی از قبیل تحویل مورد معامله، چگونگی  پرداخت ثمن معامله و همچنین مدت معین تحویل مورد معامله به میزان تعهدات و … به­وجود می­آید که در این پایان­نامه در خصوص برخی از آنها بحث شده و با موارد مشابه در فقه اسلامی و حقوق مورد بررسی و نقد قرار گرفته تا از بروز مشکلات فوق­الذکر و مبتلا به جامعه تا حدودی کاسته و راهی برای حل آنها فراهم گردد.

درخصوص مسئله پیش فروش ساختمان در فقه اسلامی و امامیه به صورت مستقل و جداگانه بحث نشده است و در برخی از کتب فقهی به عقود مشابهی اشاراتی شده است  چنان که فقها «بیع معدوم» را جایز
نمی دانند اما فرضی را استثناء می کنند وآن «بیع معدوم به تبع موجود» است .(جعفری لنگرودی، 1312، صفحه 611)

حقوق­دانان نیز با وجود اینکه در موارد قرار داد پیش فروش ساختمان بحث نموده­اند اما صفحات کمی از نوشته­های آنان به این موضوع اختصاص داده شده است و از اولین قوانین در این خصوص می توان به لایحه­ای به منظور حمایت از پیش خریداران  و انبوه­سازان مسکن توسط شورای انقلاب به صورت ماده واحده­ای در سال 1358 یاد کرد و این در صورتی است که در قانون تملک آپارتمان مصوب 1343 نیز بخشی از پیش فروش آپارتمان نیامده واین شاید به دلیل مبتلا نشدن جامعه به این مسئله در آن زمان باشد اما به تازگی قوانین در این خصوص وضع شده که به طور مبسوط  در این پایان­نامه مورد بحث قرار می گیرد.

نکته مهم : استثنتئا” در این فایل بعضی از کلمات به هم چسبیده اند

:

         تحقیق به طور کلی بر کشف اصول عمومی و کلیت ها تأکید دارد و ویژگی های کلی مجموعه ی مورد بررسی ، مجموعه ی کوچک تر موجود در آن را به دست می دهد.تحقیق کنکاش ماهرانه ، منظم و دقیق در پدیده هاست . محقق می داند که چه چیزهایی درباره ی موضوع مورد تحقیق او روشن است و کار خود را ازهمان نقطه با برنامه ریزی دقیق آغاز می کند . او اطلاعات را جمع آوری وثبت می کند و سپس آن ها را با دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. پژوهشگر برای جمع آوری اطلاعات ، تا آن جا که امکان داشته باشد و یا از عهده ی تهیه و ابداع آن ها بر آید از بهترین وسایل موجود استفاده می کند. او برای بالا بردن دقت مشاهده ، ثبت طبقه بندی و محاسبه ی اطلاعات جمع آوری شده از وسایل گوناگون و به منظورهای مختلف استفاه می کند. پژوهشگر سعی می کند که پیوسته نگرش ها و تمایلات شخصی را از کار خود حذف کند، تنها در جستجوی اطلاعات واقعی است که می توانند فرضیه ی او را رد یا تأیید کند و هیچ تلاش سوگیرانه ای در جهت ترغیب یا اثبات فرضیه های خود به کار نمی برد ، تأکیدش بر آزمایش است نه بر اثبات فرضیه . پژوهشگر سعی در ارتقاء تفکر و منطق خود دارد و بر احساسات و عواطف شخصی خود در تشریح مسائل لگام می زند . تحقیق کوششی است برای تنظیم اطلاعات به صورت واژه‌های تعریف شده و در صورت امکان بیان آن ها در قالب کمیت های قابل اندازه گیری و یافته های مهم و مفید را نمی توان از طریق روش های شتاب زده و غیر دقیق به دست آورد. (دلاور،1390: 48-47)

    کرلینگر (1986 ، ص 11) پژوهش علمی را چنین تعریف می کند: پژوهش علمی عبارت است از مطالعه نظامدار ، کنترل شده تجربی و انتقادی یک یا چند قضیه فرضی درباره ی روابط اجتماعی میان پدیده های طبیعی (هومن ، 1389: 75)

    در حل مسائل پژوهشی باید تمایز مهم بین روشهای علمی که مبتنی بر مشاهده و آزمایش است و روشهای غیر علمی که به دنبال جواب پرسش ها از طریق کاربرد روش های غیر تجربی است مورد تأکید قرار گیرد . اگر پژوهشگر علمی به امری اعتقاد دارد باید به گونه ای اعتقاد خود را خارج از دنیای خویش به مرحله ی آزمایش بگذارد. در دنیای علم ، هر گونه عقیده ی ذهنی باید در برابر و اقعیت عینی قرار گیرد، و به بیان دیگر به گونه تجربی آزموده شود . پژوهشگر ضمن آنکه نگران نتایج پژوهش خویش است و همواره به آن می اندیشد ، هرگز بیم آن ندارد که یافته های پژوهش او مورد انتقاد قرار گیرد . (هومن، 1389: 77)

  دستیابی هر جامعه به جایگاه علمی و تحقیقاتی برتر ، بسته به این است که افراد تحصیل کرده آن جامعه و به ویژه دانشجویان به اهمیت و تأثیر گذاری کارهای پژوهشی واقف شوند و در عین حال از روحیه و انگیزه لازم نسبت به پژوهش برخوردار باشند. به عبارتی اساس توسعه و پیشرفت هر جامعه ای بر اهتمام به امر پژوهش استوار است و در این راستا دانشجویان و از همه مهمتر دانشگاه ها نقش عمده را در جهت نیل به اهداف ایفا می کنند.

 به طور کلی برای انجام پژوهش مابایست انواع قلمروهای معرفتی رابشناسیم ،این قلمروهای معرفتی عبارتنداز فلسفه ،دین ،ایدئولوژی وعلم .این انواع قلمرو های معرفتی به لحاظ های ذیل متفاوتند:

ا- به لحاظ موضوع

2-به لحاظ سائق و انگیزه داخلی و ذاتی، و ریشه روانی

3-به لحاظ روش

4- به لحاظ هدف

5-به لحاظ شکل و جهت حرکت تاریخی

6-به لحاظ زبان و شیوه یا استیل

7-به لحاظ منشا جامعه شناختی از نظر تشکل و گروه بندی

8-به لحاظ کارکرداجتماعی

9- به لحاظ سازمان اجتماعی کسب و نگهداری

10-به لحاظ ممثل انسانی یا تیپ رهبری

تا آنجا که به علم مربوط می شود:

موضوع در علم: پرداختن به جهان محسوس-فیزیکی-طبیعی است، در حالی که در فلسفه؛ پرداختن به وجود در کلیت آنست، در دین؛ پرداختن به فضای نجات و رستگاری است، در ایدئولوژی؛ پرداختن به فضای حول و حوش روزمرگی و وضعیت های مربوطه سیاسی- اجتماعی است.

انگیزه در علم؛ اشتیاق به کنترل و تسلط بر طبیعت، روان و جامعه است. در حالیکه در فلسفه؛ «حیرانی مدام در اینکه چیزی وجود دارد»، در دین؛ سائق تحفظ روحی از طریق رستگاری بوسیله قدرت قدسی، در ایدئولوژی؛ سائق زیستن و ماندن.

روش وفرایند ذهنی در علم؛ تجربه، مشاهده، اندازه گیری و استقراء و قیاس است. در حالی که در فلسفه؛ عقل و جوهرنگر، از طریق مواجهه مستقیم ، در دین؛ عمل ذهنی ،امید، ترس، عشق، اراده، آگاهی و غیر آن، همگی مبتنی بر تشخیص عدم کمال (کامل نبودن) جهان و به دنبال وحی به عنوان شکل انزال از منشاء به ممثل ، در ایدئولوژی؛ توجیه، و تاثیر در صحنه.

هدف در علم؛ بازنمایی پراگماتیستی روابط پدایداری( پیش بینی، بازسازی) است، در حالی که در فلسفه؛ شرکت در روابط وجودی با عنایت به معنی، ذات، وجوهر، جهت متعالی ترین تشکل شخص: « فرهنگی شدن»، در دین ؛ نجات شخص و گروه، در ایدئولوژی؛ دوام روزمرگی.

شکل و جهت حرکت تاریخی در علم؛ غیرشخصی، رو به جلو ، و از ارزش اندازنده سیستم های قبلی است. در حالیکه در فلسفه؛ دارای پیشرفت است ولی نه ترقی، در دین؛ رو به عقب و بازگشت به اصل است، بدون رشد و پیشرفت، در ایدئولوژی؛ حرکت زیگزاگی ، با محوریت حال، قشری و دگماتیک و غیر انتقادی است.

زبان و استیل خاص در علم؛ بیشتر مصنوعی ، اصطلاحی و بین المللی شده است، در حالی که در فلسفه ؛ زبان طبیعی اما به شیوه نخبگان، در مذهب؛ زبان طبیعی عامه، در ایدئولوژی؛ اختلاط این ها ( سه فرم دیگر) و با رنگ سیاسی و ظاهر فریبانه.

منشاء جامعه شناختی از لحاظ تشکل و گروه بندی، در علم؛ طبقه و گروه اقتصادی ومنفعتی است، در حالی که در فلسفه؛ مدنی-شهری ( در دوره تسلط پارامتر سیاسی)، در دین؛ بنیان خویشاوندی ( در دوره تسلط پارامتر خانوادگی)، در ایدئولوژی ؛ نافذ در کلیت جامعه تحت هر قشربندی و پیش برنده توسط باند و جناح وحزب.کارکرد اجتماعی در مورد علم ؛سلطه ورفاه مادی است درحالی که درفلسفه ؛ارائه ی بینش است وفرهنگ ؛در دین ؛تحمل ،تعالی ،ووحدت است در ایدئولوژی؛چرخاندن اجتماعی و دست کاری مهندسی توده ای است .

سازمان و پایگاه کسب و حفظ در علم ؛ دانشگاه، پژوهشکده، کاراگاه و آزمایشگاه است، در حالی که در فلسفه؛ حلقه، مکتب و آکادمی است، در دین؛ مسجد ، کلیسا، کنیسه، ودیر است، در ایدئولوژی؛ مقر حزب است، و مرکز کنترل و هدایت وسائل ارتباط جمعی.

ممثل انسانی یا تیپ نمونه انسانی و راهبر در علم؛ دانشمنداست ، در حالی که در فلسفه ؛ فیلسوف است و خردمند، در دین؛ پیامبر، پیر و مرشد قدیس است ، در ایدئولوژی؛ ایدئولوگ، و سیاستمدار است.

قلمروهای  معرفتی در مرزبه هم می پیوندند و بنابراین، در این نقاط،  مباحث ، تابع مسائل مطروحه در نظریه ای مرزی است. این به معنی این است که علم در نهایت به فلسفه می پیوندد ودر فلسفه به مذهب. در ثانی اینکه، اگر چه این قلمروها در کنار هم عمل می کنند و برای یکدیگر لازمند، ولی در بین این قلمروها یک سلسله مراتب عینی ارزشی وجود دارد؛ به ترتیب تزاید از ایدئولوژی به علم به فلسفه به مذهب. با پذیرش این چهار قلمرو معرفتی و تشخص عینی-ذاتی آنها، آن وقت مشکلات معرفتی که در طول قرون و اعصار وجود داشته قابل پیش بینی و پیشگیری خواهد بود؛ از آن جمله است تسلط مذهب بر فلسفه و علم در قرون وسطی ( به لحاظ روش، ارزش و موضوع) و انتقام از آن یعنی تسلط علم بر فلسفه و مذهب از آغاز قرون جدید.(توکل،1389: 15-12)

بودجه ی تحقیقاتی یکی از شاخص های توسعه ی اقتصادی و اجتماعی به شمار می رود و شاخص آن نیز نشان دهنده ی اهمیت رویکرد پژوهش محور در مدیریت اجرایی کشورهاست . بر همین اساس در کشورهای پیشرفته ،سرمایه گذاری در امور پژوهشی از جایگاه ویژه ای برخوردار است . به طوری که بین 1 تا 3 درصد از تولید ناخالص ملی این کشورها صرف امور پژوهشی و تحقیقاتی می شود در حالی که طبق اظهارات مسئولین ذیربط در کشور ما در سال 1380 زیر نیم درصد بود. (امامی ، 1386،به نقل ازظریفیان ومحمدی1387).

   بر اساس برآورد یونسکو در دهه ی 90، در مقابل کشوهای پیشرفته که مبلغ 265/434 میلیارد دلار برای فعالیت های مطالعاتی و تحقیقاتی هزینه کرده اند ، کشورهای در حال توسعه مبلغ 325/18 میلیارد دلار و ایران به عنوان یکی از این کشورها تنها مبلغ 22/0 میلیارد دلار صرف این مهم کرده است . این در حالی است که حدود 3 درصد بودجه دانشگاه ها به امور پژوهشی اختصاص می یابد که به علت کمبود بودجه ، فعالیت های پژوهشی در دانشگاه ها با مشکلات فراوان و کمبود امکانات و تجهیزات مواجه است. ( شفیعی ،1382، به نقل ازهمان).

:

رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی، همراه با افزایش سطح اشتغال، کنترل تورم و تعادل در ترازپرداخت ها، همواره از اهداف نهایی اقتصادی کشورها بوده است. بدین منظور ابزارهای سیاست های مالی دولت و سیاست های پولی بانک های مرکزی اهرم هایی هستند که کشورها برای دستیابی به این اهداف مورد استفاده قرار می دهند. به طور خاص سیاست های پولی در حیطه اهداف کلان اقتصادی، به دنبال تثبیت قیمت ها، تعادل در ترازپرداخت ها و کنترل حجم پول یا نقدینگی هستند. در همین راستا، سیاستگذاران پولی برای هدایت موّفق سیاست های خود، باید ارزیابی دقیقی از مدّت و نحوه اثرات آن بر اقتصاد داشته باشند. بررسی «سازوکار انتقال پولی» می تواند سیاستگذاران را در این امر یاری نماید. سازوکار انتقال پولی، مجاری اثرگذاری را معرّفی می کند که از طریق آن، سیاست های پولی تصمیمات بنگاه ها، خانوارها،  واسطه های مالی و سرمایه گذاران را تحت تأثیر قرار داده و به دنبال آن سطح فعالیت های اقتصادی را دچار تغییر می کند.

نرخ ارز و عوامل تأثیرگذار بر آن یکی از محورهای اصلی سیاستهای اقتصاد کلان است. اثر تغییرات نرخ ارز بر متغیرهای کلان اقتصادی یکی از مهمترین بحثها و چالشهای مطرح شده در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده است. تغییرات نرخ ارز بر قیمت کالاهای داخلی در بازار خارجی و همچنین بر قیمت کالاها و خدمات وارداتی در بازار داخلی تاثیرگذار است. به همین دلیل نرخ ارز یکی از اساسی ترین عوامل موثر بر صادرات و واردات، ترازپرداختها، ذخایر ارزی، رشد اقتصادی و اشتغال است (سیلان، 1374).

با توجه به اهمیت نرخ ارز در پیشرفت و توسعه ی اقتصادی هر کشور، بررسی عوامل موثر بر آن، ضروری است. عوامل زیادی مانند عوامل اقتصادی، سیاسی و روانی بر نرخ ارز تاثیرگذار است. از جمله عوامل سیاسی ثبات در سیاست خارجی و عوامل روانی مانند انتظارات مردم از وضعیت آینده ی اقتصادی و سیاسی و عوامل اقتصادی شامل نرخ بهره، نقدینگی و درآمدملی است (انوار، 1381).

سیاست پولی ازطریق تغییر درحجم پول، تغییر در رشد حجم پول و نرخ بهره و یا شرایط اعطای تسهیلات مالی بر نرخ ارز موثر است. هدف از سیاستهای پولی درکشورهای صنعتی پیشرفته و کشورهای روبه توسعه تا حدودی متفاوت است. درکشورهای صنعتی هدف مذکور برطرف ساختن تورم، رفع کسادی و رسیدن به اشتغال کامل است.  درحالی که برای کشورهای روبه توسعه، هدف عمده ی سیاست پولی، رشد اقتصادی و افزایش درآمدهای دولتی و عرضه کل بوده است.

یکی از مهمترین مسائل اقتصادی کشورها تراز تجاری است. سیاستگذاران اقتصادی تلاش می‌کنند که تراز تجاری در حالت تعادل قرار داشته باشد. بررسی تراز تجاری ایران نشان می‌دهد که در بیشتر سال‌های مورد تحقیق، تراز تجاری کشور حتی با احتساب درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت با کسری مواجه بوده است و در واقع می‌توان کسری تراز تجاری را یکی از مشکلات اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر محسوب کرد. شناخت روابط متقابل اثر تغییرات سیاست پولی بر متغیرهای اقتصادی ایران و اثر تغییرات متغیرهای بنیادی کلان بر تغییرات نرخ ارز و تراز داخلی و خارجی  و بر تراز تجاری موضوع بررسی شده در این تحقیق است.

این پژوهش سعی بر آن دارد که به آزمون  اثر سیاست پولی به عنوان یکی از سازوکارهای انتقال اثرات سیاست پولی  و نرخ ارز بر تراز تجاری در ایران بپردازد.

مرزهای سیاسی کشور مهمترین عامل تشخیص و جدایی یک واحد متشکل سیاسی از واحدهای دیگر است. در درون همین خطوط مرزی است که وحدت یک مجموعه سیاسی به نام کشور شکل می گیرد. مرز مؤلفه ای از هویت دولت مدرن است که امروزه مورد توجه دولتهای جدید قرار گرفته است، در نظامهای سیاسی قدیم مسائل مرزی منحصر به سر حدات و حل آنها سهل و سریع بوده است. لیکن امروزه چالشهای مرزی به واحدهای سیاسی اطلاق می گردد و حل و فصل آنها چندان ساده نیست. علت این پیچیدگی را می توان در کارکردهای مرز جستجو نمود. کارشناسان و متخصصان ژئوپلتیک در خصوص نقش و کارکردهای مرز نظرات متفاوت و تکمیل کننده ای ارائه کرده اند.

 تحدید حدود منطقه ای اعمال قدرت حکومت، اثبات حقوقی یا فیزیکی یک دولت بر یک قلمرو خاص، ایجاد حد نهایی کنترل و حاکمیت هر دولت بر قلمرو و مردم خود ،از جمله کارکردهایی هستند که به مرز نسبت داده شده و مؤید این مطلب است که مرز حائز نقش و کارکردهای متفاوت در مقوله های سیاسی ،اجتماعی و نظامی است .

ایران به دلیل ویژگیهای خاص خود، به طور طبیعی خواهان نقش آفرینی به گونهای متناسب با قدرت و شأن خود در سطح منطقه میباشد. در این روند، جمهوری اسلامی ایران افزایش حضور و نفوذ آمریکا در سیستمهای اقتصادی، سیاسی و نظامی منطقهای را تهدیدی مستقیم برای کشور و افزایش نقش تلقی میکند. در مقابل، آمریکا نیز افزایش نفوذ ایران در سطح منطقه را با توجه به سابقه سیاستها و ماهیت ضد سلطه و ضد آمریکایی نظام جمهوری اسلامی، تهدیدی علیه منافع ملی خود در جهت دسترسی به استراتژیهای دراز مدت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی خود در نظر میگیرد.این حقیقت غیر قابل انکار است که کشور ایران در طی تاریخ با تغییر در مرزهای سیاسی یا قدرتمند شده و یا دچار ضعف و انحطاط گردیده است.

خصوصاً اینکه جمهوری اسلامی ایران در منطقه ای از جهان واقع شده که مدام در سیطره قدرت های بزرگ جهانی قرار داشته است و مرزهای این کشور به شدت متأثر از این مناسبات جهانی بوده است. ناهمگونی های مرزهای کشور در ابعاد مختلف به گونه ای است که کمتر منطقه ای از مرز در برابر نوع خاصی از پدیده های مختلف ناامنی و ناهنجاری قرار گرفته است و انواع گوناگون تهدیدات خارجی و داخلی نیز به شکلی این ناهنجاری ها را تحت تأثیر قرار داده و بعضاً در مقاطعی به آن دامن زده اند.