ممکن نیست که انسان سالمی تنها به خاطر جنسیت، دختر خود را دوست داشته باشد و از پسرش بیزار باشد و بالعکس، چون ما همگی پدران و مادران، پسرادختران جامعه هستیم.

 

ه – اهداف تحقیق

 

نوشتار حاضر کاوش و تعمقی است در مبانی و احکام مهریه، به منظور دریافت پاسخ این سوال که آیا در فقه اسلامی برای مهریه نصاب یا ضابطه ای وجود دارد که بتواند از مشکلات مذکور جلوگیری کند ؟و در صورت مثبت بودن، ضابطه کدام است؟ نصاب چیست؟ و در فرض منفی بودن پاسخ، آیا ادلّه ی فقه، تاب برقراری ضابطه برای محدودیت اراده ها در جهت رعایت تناسب میزان مهریه با توان متعهد را دارد؟ یا مکتب مقدس اسلام از برقراری چنین ضابطه ای عاجز است؟!

 

انعقاد عقودی که در همان بدو تأسيس انجام یکسری از تعهدات آن خارج از توان فرد است و تعهد به پرداخت دینی که هیچ عقل سلیمی انجام آن را امکان پذیر نمی داند امنیت روانی افراد جامعه را مخدوش و اعتماد بین اشخاص را از بین می‌برد، روشن ساختن ابعاد این مشکل و رفع آن همت همگانی را می طلبد. قرار دادن نصاب برای مهریه و ارائه راهکارهای مناسب جهت رسیدن ‌به این مهم و روشن نمودن ضرورت اثبات نصاب پذیری مهریه و روشن نمودن خلاء های قانونی موجود در زمینه مهریه و پیشنهاد تدوین قانونی جامع و کامل در زمینه تعیین سقفی برای مهریه از اهداف این حقیر در تدوین این پایان نامه می‌باشد.

 

و- پیشینه تحقیق:

 

هر چند در خصوص مهریه مقالات و کتب مختلفی به رشته تحریر در آمده است لیکن در خصوص نصاب پذیری مهریه، پایان نامه و یا کتاب مستقلی که به صورت جامع و کامل به نصاب پذیری مهریه پرداخته باشد به رشته تحریر در نیامده است.

 

ز- روش تحقیق

 

در این پایان نامه ابتدا با بهره گرفتن از منابع موجود در کتابخانه ها، سایت‌های حقوقی و فقهی، نظر اساتید حقوق و قضات مجرب، مطالب لازم جمع‌ آوری، سپس مورد تجزیه و تحلیل و پالایش قرار می‌گیرد و نتیجه گیری لازم بعمل می‌آید، لذا روش تحقیق روش توصیفی، تحلیلی می‌باشد.

 

ح – ساختار تحقیق

 

در این پایان نامه مطالب به دو فصل تقسیم شده است. در فصل اول مانند رویه کلی نگارش پایان نامه ها، به کلیات و مفاهیم که شامل مفهوم مهریه، انواع مهریه، دلایل و مستندات پرداخت مهریه احکام و فلسفه پرداخت مهریه پرداخته شده است.

 

در فصل دوم در خصوص مقدار مهریه و نصاب پذیر بودن یا نبودن آن، نظراتی که در خصوص مهریه وجود دارد، موافقان و مخالفان آن، و آثار قبول هر یک از نظریه های موصوف و النهایه به راهکارهایی مناسب در جهت رفع معضل اجتماعی حاضر که همان مهریه های زیاد است پرداخته شده است.

فصل اول

 

مهریه، احکام و کارکردهای آن

 

۱- مهریه در لغت و اصطلاح

 

۱-۱- مهریه در لغت

 

مهریه به فتح میم در لغت، کابین یا دست پیمان گویند و آن مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌گردد لفظ «مهر» که جمع آن «مهور» است از ریشه مهر به ضم میم و فتح هاء که واژه ی عربی است اخذ شده است .

 

مهر(بر وزن شهر)مال(یا چیزی که قائم مقام مال باشد)معینی است که بر سبیل متعارف زوج به زوجه در عقد نکاح می‌دهد یا بنفع زوج بر ذمه می‌گیرد.^[۱]

 

مرحوم دهخدا مهریه را به معنای کابین و دست‌پیمان دانسته است.^[۲]

 

مهر در لغت به معنی کابین کردن و کابین دادن زن است و آن نقد و جنسی باشد که در وقت نکاح

 

بر ذمه ی مرد مقرر کنند.^[۳]

 

در لسان العرب ذیل ریشه «نحل» از قول کتاب تهذیب اللغه آمده است: در جاهلیت مهریه زنان را به آن ها نمی‌دادند لذا خداوند فرمود: و مهر زنان را به عنوان «نحله» به آنان بپردازید یعنی به عنوان هبه و هدیه‌ای که از جانب خداوند برای زنان بر عهده مردان مقرر شده است، در جاهلیت وقتی کسی می‌خواست دخترش را شوهر بدهد برای خودش(نه برای دختر) مبلغی مقرر می‌کرد … تا اینکه خداوند مهریه را برای زنان مقرر کرد و رسوم جاهلیت را باطل فرمود.^[۴]

 

“اصل این لغت، سامی و مشتق از کلمه «موهار» به معنای قیمت و بهای زن است. این کلمه از زبان عبری به عربی منتقل شده و به کلمه «مهر» تغییر یافته است، کلماتی مانند صَداق، صَدُقه، نافجه، کابین، دست‌پیمان نیز به معنای «مهر» آمده است.

 

در دایره‌المعارف اســـلام برای تعریف مهریه آمــده است: «مهر از کلمه عبری موهآر و از ریشه سریانی مهرا گرفته شده که به معنای هدیه عروس است. مهریه معانی متفاوتی دارد: از جمله قیمت

 

خرید، مترادف با صداق به معنای محبت و دوستی و هدیه‌ای که به طور داوطلبانه از طرف داماد پرداخت می‌شود”^[۵]

 

در زبان انگلیسی از معادل‌های Price, Mahr, Dowry of Bride برای مهریه استفاده می‌شود.

 

۱-۲- مهریه در اصطلاح

 

“قانون تعریفی از مهر ننموده است ولی از مواد مربوط به مهر معلوم می شود مهر عبارت از مالی است که زوج برای نکاح، به زوجه تملیک می کند”^[۶]

 

“طبق تعریف دایره المعارف اســلام، مهریه در شرع اسـلامی به معنای هدیه‌ای است که داماد باید هنگام عقد ازدواج، پرداخت آن را به عروس متعهد گردد”^[۷]

 

“مهریه در اصطلاح عبارت از چیزی است (مال معین یا چیزی که جایگزین مال باشد) که در زمان عقد نکاح از طرف مرد به زن داده می‌شود یا مرد، متعهد به پرداخت آن می‌شود.”^[۸]

 

فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم اسلامی، مهریه را هدیه‌ای می‌داند که مرد هنگام ازدواج به زن پرداخت می‌کند. این عمل بخشی از قرارداد ازدواج مسلمانان است و تحت هیچ شرایطی برگردانده نمی‌شود.

 

در کتاب‌های فقهی افزون بر واژه مهریه، واژگان دیگری همانند؛ الصَداق، الصِداق، نحله، فریضه، کابین و … به کار رفته است؛ ولی مهریه رایج‌ترین واژه‌ای است که در روایات و اصطلاحات فقها و میان مردم کاربرد دارد.

 

وجوب پرداخت مهر به زنان مسأله‌ای است که در بین مردم و در آداب و رسوم ازدواج متداول بوده است. رسم مردم این بوده و هست که پولی یا مالی ارزشمند را به عنوان مهریه به زنان اختصاص می‌دهند، و گویا این پول را عوض بضع (‌کام‌ جویی) او قرار می‌دهند.^[۹]

 

نپرداختن مهریه که ملک خاص زن است در قرآن مجید به نام ظلم و گناه آشکار خوانده شده است و نه تنها مهریه بلکه هر مال دیگر زن را باید اداء کرد. چون بعضی خیال می‌کردند و شاید هم خیال کنند که مهریه یک حق تشریفاتی است که می توان از آن امتناع کرد. خداوند متعال در قرآن کریم با تأکید، هشدار داده است که چنین نیست و مهریه ملک و مال زن است و نپرداختن مهریه یا بازپس گرفتن آن ظلم و گناه آشکار است. ” و مهر زنان را به ‌عنوان هدیه ای از روی طیب خاطربه ایشان بدهید واگر به میل خودشان چیزی از آن را به شما واگذاشتند آن را حلال وگوارا بخورید”(سوره النساء/آیه۴)