مدیریت زنجیره تأمین، تضمین می­کند که زنجیره تأمین شرکت­ها به صورت کارا و با هزینه­های مناسب عمل کند و به آنها در بهبود موقعیت رقابتی در بازار متلاطم کمک می­کند. اگر زنجیره تأمین به خوبی مدیریت گردد، می­تواند منجر به استفاده بهتر از منابع، سودبخشی و به دست­آورن مزیت رقابتی گردد. در مقایسه با زنجیره­های تأمین سنتی که شرکت­ها به طور مستقل عمل می­کنند، مدیریت زنجیره تأمین شامل ارتباط نزدیک و هماهنگی جریان اطلاعات و مواد است. با کمک اطلاعاتی که راجع به تقاضا، موجودی و تأمین بین اعضا به اشتراک گذاشته می­شود، شرکت­ها به طور گسترده­ای از سیاست­های هماهنگ برای مدیریت سیستم­های توزیع خود با هدف کاهش هزینه­های حمل و نقل و انبارداری استفاده می­کنند. مدیریت موجودی به عنوان موضوعی مهم در مدیریت زنجیره تأمین مورد توجه قرار گرفته است. مدیریت کارای موجودی در طول زنجیره تأمین به طور قابل توجهی سطح خدمت به مشتریان را بهبود می­بخشد. بنابراین، برای رسیدن به حداقل هزینه­ها، تعیین مقدار موجودی که در سطوح مختلف باید نگهداری شود، اجتناب ناپذیر است. حداقل کردن هزینه کل

 در یک زنجیره تأمین با کاهش هزینه­های نگهداری و کمبود در کل زنجیره مرتبط است. پیچیدگی این دسته از مسائل با افزایش تعداد محصولات، مراکز توزیع و استفاده از لجستیک شخص ثالث افزایش می­یابد که برای یافتن سیاست بهینه باید از روش­های مناسب بهره جست.

1‌.2‌     بیان مساله

این پژوهش، درصدد گسترش مدل کنترل موجودی در زنجیره تأمین ارائه شده توسط آقای یانگ و همکاران[2] است که به اختصار SWMR نامیده می­شود. زنجیره تأمین فوق شامل چند تأمین­کننده، یک انبار و چند خرده­فروش است که در آن ظرفیت وسایل نقلیه محدود و تقاضای پس­افت مجاز است. مدل فوق به فرم یک مسئله تک­هدفه برای کمینه­کردن تابع هزینه فرموله شده است که شامل هزینه حمل از تأمین­کننده تا انبار و از انبار تا خرده­فروش، هزینه نگهداری موجودی توسط خرده­فروش و هزینه کمبود می­باشد [1].

از آنجاییکه مبنای مشخصی برای محاسبه هزینه هر واحد کمبود وجود ندارد و در سایر پژوهش­ها نیز فقط مقدار پیش فرضی برای آن در نظر گرفته شده است؛ لذا می­توان هزینه کمبود را از تابع هدف مجزا نموده و به صورت تابعی از تعداد کمبود به اهداف مسئله اضافه کرد [2]. در این صورت مسئله تبدیل به یک مسئله چندهدفه می­شود که طبعاً حل آن نیازمند بکارگیری الگوریتم­های متناسب خواهد بود.

نشان داده شده است که مسائل SWMR از جمله مسائل متعلق به رده پیچیدگی سخت طبقه­بندی می شوند [1]. به علت اندازه بزرگ بسیاری از مسائل واقعی، حل بهینه آنها غیرممکن بوده و یا با صرف زمان بسیار زیاد امکان­پذیر است. به همین دلیل، دو الگوریتم فراابتکاری الگوریتم ژنتیک چند هدفه با مرتب­سازی نامغلوب و الگوریتم بهینه­سازی ازدحام ذرات چندهدفه برای حل مسئله مورد نظر ارائه می­شود.

در این مسئله فرضیه خاصی وجود ندارد؛ اما مفروضات آن عبارتند از:

• ساختار زنجیره تأمین متشکل از چند تأمین­کننده، یک انبار و چند خرده­فروش است.
• انبار به عنوان بارانداز بوده و موجودی در آن نگهداری نمی­شود.
• پیش­بینی تقاضای خرده­فروش­ها برای T دوره بعدی در دست است.
• هزینه نگهداری هر واحد کالا معین است.
• هیچ محدودیتی در مقدار کالای ارسالی وجود ندارد.
• به تمامی تقاضاها در ابتدای دوره پاسخ داده می­شود.

1‌.3‌     اهمیت و ضرورت

در محیط رقابتی حاکم بر فعالیت­های اقتصادی، سازمان­ها به دنبال به دست­آوردن مزیت رقابتی هستند تا علاوه بر کاهش هزینه­ها و به دست آوردن حاشیه سود مناسب، به سطح مطلوب رضایت مشتری نیز دست یابند. در همین راستا نیازمند مکانیزمی برای یکپارچه­سازی وظایف مختلف شامل بازاریابی، توزیع، برنامه­ریزی، تولید و … می­باشند. مدیریت زنجیره تأمین، استراتژی دستیابی به یکپارچگی مورد نظر است. در هر زنجیره تأمین برای بهینه­سازی فعالیت­ها، بایستی تعداد، موقعیت، ظرفیت و نوع کارخانه، انبارها، مراکز و کانال­های توزیع و مقدار مواد برای تولید و انتقال از تأمین­کنندگان تا مشتری مطابق با اصول کنترل موجودی­ها مشخص گردند [3].

مسائل کنترل موجودی در زنجیره­های تأمین گسترده بوده و از مدل­های قطعی خطی تا احتمالی غیرخطی، تک محصول تا چند محصول و … را شامل می­شوند [3]. کنترل موجودی­ها به عنوان فعالیتی مهم که در هر کسب و کاری ظاهر می­شود، عمیقاً مورد مطالعه قرار گرفته است. در بسیاری از مدل­ها مفاهیم مختلف مرتبط با هزینه و سطح سرویس در یک تابع هدف تجمیع شده و سیاست بهینه با  روش­های بهینه­سازی سنتی به دست آمده است؛ اما نتایج برآمده از مدل­های عمومی کنترل موجودی مانند مدل مقدار اقتصادی سفارش ضرورت مدل­سازی این مسائل را توسط اهداف متناقض آشکار  می­سازند. از این روی، در سال­های اخیر رویکرد فوق مورد توجه محققین قرار گرفته است [2].

از طرفی، عمده شکاف موجود بین تئوری و واقعیت در مطالعات مرتبط با کنترل موجودی، ناشی از دشواری محاسبه هزینه­های سفارش­دهی، هزینه نگهداری هر واحد کالا و هزینه کمبود هر واحد کالا است. مطالعات زیادی بر روی هزینه نگهداری شده و این هزینه میان شرکت­ها و کشورهای مختلف، متفاوت است و مدیران موظف به تخمین این نرخ برای شرکت خود هستند. همچنین برای محاسبه هزینه­های سفارش­دهی صفحات گسترده­ای طراحی شده­اند. اما چون پایه­ای برای محاسبه هزینه­های کمبود در روش­های حسابداری وجود ندارد، مورد توجه محققان قرار نگرفته است و بسیاری از محققان به جای استفاده از هزینه کمبود، اندازه­گیری سطح سرویس را ترجیح می­دهند [2].