بی تردید یکی از مولفههای مهم حیات اجتماعی بشر، مساله دین و اعتقادات دینی است؛ چرا که هویت آدمی با اعتقادات او شکل میگیرد. کمتر ملت و جامعه ای را میتوان یافت که معارف دینی در آن رسوخ نکرده باشد. میان اعتقادات وبرداشتها و تصورات آدمی، باورهای اصیلی است که با قطرت و عقل آدمی عجین شده و در طور تاریخ، ذهن انسانها را به خود مشغول کرده است. یکی از این اعتقادات، اعتقاد به وجود منجی و موعود مصلح آخر زمان است که در هر ملت و مذهب و حتی بین معتقدان به ادیان غیر الهی نیز مطرح بوده است این اعتقاد، بین پیروان ادیان الهی، رنگ و بویی خاص به خود گرفته است و هر کس در این راستا، طبق معتقدات خویش، آن حقیقت موعود را انتظار میکشد.
این حقیقت، در عقاید و معارف اسلامی تحت عنوان «مهدی» تبلور یافته و اذهان را متوجه خود کرده است. بی تردید از بخشهای مهم عقاید اسلام «اعتقاد به مهدویت» و ظهور امام مهدی عجل الله فرجهه شریف است.
هنگامی که آفتاب اسلام در جزیره العرب طلوع کرد و وجود مبارک رسول مکرمa رسالت الهی خویش را آوازه جهانیان کرد، همه مخاطبان را به آینده درخشان نوید داد. از اصول پذیرفته شده عقاید اسلامی، اعتقاد به مهدویت و ظهور امام مهدی است. میتوان گفت کمتر موضوعی را میتوان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده و مورد اجماع همگان نیز باشد؛ الذا با قاطعیت میتوان گفت: در اعتقاد به منجی آخر الزمان و مهدی موعود، نوعی وحدت نظر بین فرق مسلمین برقرار است؛هر چند در این میان؛ بعضی افراد با انگیزههای مبهم یا غرض ورزی یا از روی ناآگاهی و جهل به مبانی اسلامی، در صددند این بارو را برگرفته از اندیشههای یهودی و مسیحی یا باور صرفاً شیعی جلوه دهند. حتی این اندیشه را بر آمده از مسایل تاریخی چند قرن بعد از ظهور اسلام مطرح کنند، در حالی که این اندیشه –علاوه بر این که مطابق فطرت و عقل است – از قطعی ترین معارف و حیانی اسلام و بر گرفته از کلمات گهر بار پیامبر اعظمa میباشد. البته آیات قرآن نیز چنین وعده ای را
مطرح کرده است. گفتنی است میان مسلمانان، کسانی یافت میشوند که این اندیشه متعالی را به نحوی خدشه دار کنند، ولی بین کلمات و نوشتههای آنها به طور ضمنی و التزامی، اصل اعتقاد به مهدویت را میتوان یافت.
باید توجه کرد که موضوع امام مهدی نزد شیعه، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. شیعه، امام مهدی را فرزند امام حسن عسکریj و امام دوازدهم و آخرین خلیفه از خلفای دوازدهگانه میداند که نیمه شعبان سال 255 ق در سامرا تولد یافت. شیعه معتقد است اکنون، عالم از وجود این امام بهره مند است، هر چند به امر الهی، در دوران غیبت به سر میبرد.
گفتنی است در طول تاریخ، عالمان فراوانی از اهل سنت در کتب خود به موضوع امام مهدی پرداخته وبسیاری از آن ها به صحت احادیث مهدوی معتقد بوده اند. شمار زیادی از علمای اهل سنت، به تواتر احادیث مهدوی معقتد شده اند .
موضوع امام مهدی – بسیار جذاب بوده و به علاوه موجب انسجام و اتحاد در تفکر واندیشه اسلامی خواهد شد، به خصوص در زمان کنونی که از درون و بیرون دنیای اسلام بر طبل اختلافات کوفته میشود، بحثها و گفتمانهایی چون گفتمان مهدویت و تطبیق آن در روایات فریقین، موجب اتحاد در تفکر و در نهایت اتحاد در عمل خواهد شد، ان شاء الله از آن جا که موضوع امام مهدی، مساله ای بسیار مهم و مورد توجه است و از طرف دیگر، معتبر ترین کتب حدیثی اهل سنت، «صحاح سته» است، تحقیق و بررسی این مطلب در صحاح سته، سودمند و حتی لازم است، لذا کوشیده ایم همه احادیث مهدوی این صحاح را بررسی کرده و مورد کنکاش و تحلیل قرار دهیم.
فصل اول: کلیات و مقدمات
گفتار اول: کلیات
تعریف مسأله
تبیین و بررسی مسئله مهدویت با توجه به کتب معروف و اصلی آنها (صحیح مسلم، صحیح بخاری، سنن ابن ماجه، سنن ابی داوود، سنن نسایی، سنن ترمذی) و همچنین بررسی احادیث راجع به امام زمانf و شرایط ظهور حضرت و حکومت حضرت مهدیf .
پیشینه تحقیق
بررسی حرکت تألیف اسلامی درباره امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سابقه ای طولانی دارد چرا که از زمان پیامبرa عزیزمان به آن پرداخته شده است. و فراوانی تألیف درباره مهدویت، حاکی از اهتمام رهبران جامعه اسلام (پیامبر و اهل بیتb) به این مسئله است.
حدود یک یا دو قرن پیش از ولادت امام مهدیf حرکت تألیف درباره مهدویت آغاز شده است، بسیاری از کتابهای این دوران تحت عنوان الغیبه تألیف شده اند و حتی اگر نام دیگری هم داشته به این نام مشهور گردیده اند، ، همان گونه که شهرت این تألیفات به این نام، دلیلی ضمنی بر کثرت آن هاست وبسیاری از علمای بزرگ شیعه، این پدیده را دلیلی بر صحت امامت امام مهدی منتظرf و صحت غیبت آن حضرت دانسته اند به عنوان نمونه سید بن طاوسe میفرماید:
«غیبت مولانا امام مهدیf که مخالفان و برخی موافقان از غیبت آن حضرت متحیر شده بودند، حجتی بر ثبوت امامت وی و امامت و پدران پاکش و جدش محمدa است؛ زیرا با نگاهی به کتابهای شیعه و غیرشیعه، مانند الغیبه ابن بابویه، الغیبه نعمانی، الشفا و الجلاء، در اخبار مهدی و صفات آن حضرت و حقیقت ثبوت و خروج آن حضرت اثر ابی نعیم الحافظ و دیگر کتابهایی که به ولادت آن حضرت پرداخته اند و در کتاب الطرائف به آنها اشاره کرده ام، درمی یابیم حضرت غیبتی طولانی خواهد داشت، به گونه ای که برخی معتقدان ایشان، از باور خود برمی گردند. اما اگر این غیبت طولانی نبود، مردم درباره امامت پدران آن حضرت اشکال وارد میکردند. لذا غیبت آن حضرت حجتی برای ائمهb و حجتی برای خود آن حضرت علیه مخالفانش شد که به امامت وی شک داشند و غیبتش را نپذیرفتند.»
بعد از تولد حضرتf این حرکت عظیم ادامه داشت تابه غیبت حضرت و بعد از آن تألیفات مهدوی به چند دسته تقسیم شدند:
اول: تألیفات در عصر غیبت صغرا
دوم: تالیفات بعد از غیبت صغرا
سوم: پاسخگویی به شبهات
چهارم: کرامات و تشرفات به محضر حضرت حجتf
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران طوفانی در اندیشهها و نگرشهای عصر حاضر به وجود آمد ومکتبهای مختلفی را به چالش اساسی کشید و آرمانهای تازه ای را در برابر دیدگان همه قرار داد.
از پیامدهای این چالش، توجه جدی در سطح بین المللی به موضوع مهدویت و آموزههای دینی اسلام و دیگر ادیان توحیدی در این زمینه بود. و این توجه بیش از بیش ضرورت تبیین و باز شناسی این اندیشه را پدیدار ساخت. ومولفان زیادی در قالب موسسات نهادها و انجمنهای مهدوی و غیره مولفات فراوانی را نگارش کردند. که غالباً از منابع محکم و عظیم شیعه استفاده نموده اند.
با توجه به مسئله ارتباطات و پیشرفت علم در جهان امروزی جبهه شبه و دشمنان مکتب اهل بیت مرزها را در نوردیدند و به هرطریقی قصد ضربه زدن به مسئله مهدویت و حقاید شیعه دارند و بهترین راه برای مبارزه و پاشخ با این جسارتها استفاده از عقاید و اقرارهای علمای سلف از جنس عقاید این دشمنان اهل بهره جستن از کتب روایی اهل سنت است. زیرا روش استنادات اهل سنت به احادیث با شیعه متفاوت است.
در این روش تلاش میشود اصول عقیده امامیه درباره امام مهدیf و غیبت و هویت وی از طریق احادیث اهل سنت اثبات گردد، بدون این که از احادیث شیعه بهره گرفته شود. عمل به این روش به صورت مستقل، زاده عصرهای اخیر است که بنده نیز طبق این روش اقدام به جمع آوری مطالب نمودهام.