.estp-changedby-essin a{color:#0040FF !important}

تصدیق اصالت دلیل دیجیتال :

شاکی باید ثابت کند که دلیلی که ارائه می کند؛ اصیل و حقیقی است. برای احراز اصالت دلایل دیجیتال نیز مانند احراز اصالت مدارک و دلایل دیگر، ضوابطی لازم است تا اصالت این مدارک احراز شود. مثلاً اگر دلیل اصالت دلایل و مدارک دیجیتال، شاهد است؛ شاهد باید شرایط شهادت را داشته باشد.اگر اسناد و مدارک تولیدی رایانه یا مستندات مضبوط در آن قابلیت استناد و اعتماد را نمی داشتند این فناوری به شکل گسترده موجود رواج و اعتبار نمی یافت. با توجه به مزایای این فناوری، قوانین عمومی و بنیادی موجود به کمک آن شتافتند و با بهره گرفتن از عمومات راه اعتبار آن را گشوده اند. البته با این وجود، تصویب قوانین جدید و دلیل شمردن مدارک دیجیتال و نیز اصلاح مواد مربوط به ادله اثبات دعوی برای روزآمد کردن آن، ضرورت مبرم امروز است2

از جمله ایراداتی3¹ که نسبت به مدارک رایانه ای ابراز می شود این است که این مدارک از اصالت برخوردار نیستند، زیرا قابلیت مخدوش شدن را پس از تولید دارند. به طور نمونه در پرونده ایالت متحده به طرفیت «وی تکر»4² دولت فایل هایی از شخصی به نام فراست ¹ که در زمینه موادمخدر فعال بود، دریافت کرد. فایل های فراست جزئیات فروش موادمخدر را در برداشت. وقتی ابراز و ارائه فایل های کامپیوتری مطالبه شد، «وی تکر» مدعی شد فایل های ارائه شده از اصالت و صحت برخوردار نیستند، زیرا فراست می توانسته با یک ضربه سریع بر صفحه کلید نام او را به پرینت ها اضافه کند1 البته صرف احتمال مخدوش شدن مدارک و سوابق، دلیل نمی شود که مستندات رایانه‌ای بی اعتبار تلقی شوند.

بنابراین حقوقدانان و کارشناسان مسائل رایانه ای ضوابط ذیل را برای اعتبار دلیل دیجیتال بیان می کنند :

1-  دلایل و مدارک دیجیتال و رایانه‌ای وقتی قابلیت استناد را دارند که ناشی از اشتباه برنامه های رایانه ای نباشند. زیرا، اشتباه برنامه ریزی موجب تولید مدارکی می شود که مقصود طرفین نیست. بنابراین، اگر برنامه کامپیوتر صحیح نباشد، شاکی و یا مدعی نمی‌تواند به آن استناد کند¹³⁵²

2- مدارک رایانه ای مخدوش نشده باشد.در برخی از کشورها، مراجع قضایی و مراکز خدمات رسانی رایانه‌ای نیز می توانند اعتبار مدارک رایانه ای مورد اختلاف را اعلام کنند.با این وجود، ایراد مخدوش بودن، قابل رسیدگی در دادگاه است3

در همین زمینه، دادگاههای آمریکا مدارک دیجیتال را در دو مورد قابل استناد دانسته‌اند :

– در صورتی که به طور منظم و مرتب حفظ و نگه داری شده باشند.

– در صورتی که تاییدکننده یک جریان و یا واقعه ای باشند که عمل مجرمانه و یا عمل حقوقی در بطن آن قرار گرفته باشد²

عواملی را که باید در مقام احراز اعتبار دلایل دیجیتال در نظر داشت عبارتند از؛ کیفیت منبع اصلی، کیفیت ساز و کار داخلی رایانه، ساز و کار نظارتی که موجب کاهش اشتباه می­شوند5³ در حقوق آمریکا، دانش نوینی به نام محاسبات قانونی6¹ نظیر پزشکی قانونی، اعتبار این مدارک را در چارچوب تحلیلی و فناوری مربوط بررسی می کند. در حقوق ایران نیز همانطور که اشاره شد،طبق ماده 12 قانون تجارت الکترونیکی ایران ؛«اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به صورت داده پیام بوده باشد و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی داده پیام را صرفاً به دلیل شکل و قالب آن رد کرد. همچنین مطابق ماده 15 قانون مذکور، نسبت به داده پیام مطمئن، سوابق الکترونیکی مطمئن و امضای الکترونیکی مطمئن انکار و تردید ممسوع نیست و تنها می‌توان ادعای جعلیت نسبت به داده پیام مزبور نمود و یا ثابت نمود که داده پیام مزبور به جهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است1)) »¹

با پیدایش و تکامل تکنولوژی اطلاعات و نفوذ آن در امور حقوقی بحث ادله دیحیتالی و الکترونیک به وجود می آید. مسائل همچون کاغذی نبودن داده ها و اطلاعات کامپیوتری، دوام، بقا، و اصالت آنها مطرح می شود. داده ها و مدارک قابل مشاهده در صفحه مانیتور ظاهر می شود ولی با خاموش کردن دستگاه یا تغییر فابل، نا پدید می شود. براحتی اصلاح یا محو می گردند، خاصیت بقا و دوام به مفهوم فیزیکی و معمولی ندارند و اصالت مرسوم در اسناد رسمی را نیز فاقد هستند زیرا یک نسخه یا چند نسخه با ارزش واحد را نمی توان برای آنها در نظر گرفت.

اصولا قابلیت قبول ادله ناشی از اسناد کامپیوتری در دادگاه بستگی به اصول بنیادین ادله اثبات درهر کشوری داردکشورهای مبتنی بر حقوق نوشته، برابر بااصل آزادی تحصیل دلیل و ارزیابی آزاد دلایل عمل می کنند. سیستم های حقوقی مبتنی بر این اصول عموماً در پذیرش اسناد کامپیوتری به عنوان دلیل، هیچ تردیدی ندارند.در کشورهای مبتنی بر حقوق کامل لا، دادرسی به شیوه ترافعی و شفاهی صورت می پذیرد. در این کشورها شاهدان بر مبنای مشاهدات، معلومات وعلم خود شهادت می‌دهند و در این سیستم حقوقی طبق قاعده«بهترین ادله» می بایستی اصل مدارک (نه کپی) به دادگاه ارائه شود تا مورد استناد قرار گیرد²1 در خصوص اینکه متون کامپیوتری چگونه دلایل واقعی محسوب می شوند، بحث و جدل های فراوانی صورت گرفته محاکم برخی از کشورهای مثل انگلستان واسترالیا قوانین جدید وضع شده که مطابق آنها اسناد کامپیوتری تحت شرایط خاصی به عنوان دلیل قابل ارائه به دادگاه می باشد.

1- ایراد به اصالت مدارک و دلایل دیجیتال به سه صورت ممکن است :

نخست : ممکن است طرف ها به اصالت دلایل تولیدی رایانه و مدارک حاصل برنامه انسان از حیث مخدوش یا جعلی بودن ایراد کنند.

دوم : طرف ها به صحت و اصالت مدارک تولیدی رایانه از حیث غیرقابل اعتماد بودن ایراد می کنند.

سوم : طرف ها به مدارک حاصل برنامه انسان از حیث هویت مؤلف آن ایراد می کنند.

2- United states V.whitaker (1997).

1- http://E- commerce. Wipointo.[1386/2/11]

2- از مبادله الکترونیکی اطلاعات تا تجارت الکترونیکی، مجموعه مقالات، ترجمه مجتهدی بهنام 1376 (تهران : موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی،)، ص 18.

3- forensic computing.

1- برای مطالعه بیشتر در خصوص مفاهیم مربوط به تجارت الکترونیک و بررسی مسائل تخصصی آن ر.ک : محمدعلی نوری و رضا نخجوانی، حقوق حمایت داده ها (تهران : کتابخانه گنج دانش، 1383).

2-جعفر پور ناهید آبان 1381،آیین دادرسی جرایم کامپیوتری،خبرنامه انفورماتیک،ش 84، ،ص 2.