:

كمال گرایی و آرزوی رسیدن به مدینه فاضله ، از دیرباز دغدغه مهم صاحبان علم و اندیشه انسانی بوده است . شناخت و آگاهی الگوها و اندیشه های برتر دوره ها ، كمك شایانی به این زمینه تحقیقی می كند ، چرا كه هر یك از اندیشمندان و متفكران در دوره های خاص ، بر اساس برخوردهای فردی و اجتماعی آن دوره ، آرمان وپژه و آرزویی بهتر برای كمال گرایی داشته اند و در این راستا ، شناخت الگوها و قوانین از جمله احكام الهی كه سرچشمه گرفته از علم نامتناهی خداوند متعال است از بزرگ ترین آرمان متفكران این حوزه می باشد . از این رو علمای شرع كه همواره معیار و دلایل اصول استنباطشان آیات كتب آسمانی ، روایات و احادیث ائمه اطهار( ع ) است در پی آن می باشند تا با تفسیر و بیان آنان سره از ناسره را آشكار گردانند .

اما در این میان نظریات و عقاید گوناگونی به جهت اختلاف مذهب كه قابل احترام است در بین علمای مذاهب از جمله شیعه و اهل تسنن درباره احكام و اصولی كه در دین مبین اسلام به آن پرداخته شده ، وجود دارد . البته به جهت گستردگی موضوعات قابل بحث كه در حیطه پژوهش حاضر نمی گنجد سعی بر آن شده تا با بررسی آرای این اندیشمندان و متفكران بزرگ كه اقتباس شده از آیات و روایات ائمه اطهار ( ع ) و راویان می باشد به بیان و نقطه نظرات اجمالی آنان درباره احكام قصاص ، دیات و ارث كه همواره از موضوعاتی است كه بشر با آن روبروست ، آشنا شد .

در قوانین عرفى امروز، مجازات و جریمه برای ارتكاب قتل و جرح و ضرب، از سویی جنبه عمومى دارد و در جهت حفظ نظم و امنیت جامعه

 می باشد و حكومتها ‏برای کیفر كسی که حریم جامعه و حقوق و امنیت دیگران را نقض کرده، مجازات هایی تعیین می کنند و با هدف تنبیه مجرم یا تأدیب او، یا عبرت دیگران و پیشگیرى و بازدارندگى و یا همه آنها، وى را به مجازات متناسب طبق قانون محكوم مى‏نمایند، و از سوی دیگر، به جبران خسارات، و حمایت از آسیب دیده می پردازند و مقداری از مال را برای درمان و پشتوانه خانواده آسیب دیده تعیین می کنند.

دیه در قانون مجازات اسلامى، که پیش از اسلام وجود داشته، پیشینه تاریخی دارد و مناسب با احوال و عقلانیت آن منطقه و فلسفه حقوقی مشخص وضع شده است. از این لحاظ فلسفه وضع آن، ناشناخته نبوده و جنبه ماورایی نداشته است. برای این وضع شده تا کسی که اقدام به جنایت خطایی کرده، ضرر و زیان ناشی از فقدان فرد را جبران گردد، و به عنوان جریمه بر مجرم اعمال مى‏شود تا بر شخص مرتكب قتل یا جرح بار ‏شود. البته میزان و مقدار آن در روایات نبوی و اهل بیت (ع) با اقرار و تأیید از روش گذشته مشخص شده، اما روشن است که این قانون کیفری، همه آن چیزی نبوده که در جزیرة العرب و پیش از اسلام جریان داشته است؛ زیرا احکام کیفری اسلام هر چند از متن واقعیات و نیازهای آن عصر برخاسته، و مسائل و مشکلات آن منطقه را در نظر گرفته، اما این گونه نبوده که همه قوانینی بوده که پیش از آن عمل می شده است. برای نمونه در آنجا دیه رئیس قبیله بیش از سایر افراد بود. دیه فرد عادى از قبیله اى كه قوى تر بود، بیش تر از دیه قبیله ضعیف بود; دیه مرد دو برابر زن بود; دیه فرد آزاد بیش تر از دیه بنده بود; اگر كسى امكان پرداخت بدهى خود را نداشت، بنده طلب كار خود مى شد; خانواده در تحویل جانى به حاكم و رئیس قبیله مسئول بود و چنان چه مجرم فرارى می شد و او را تحویل نمی دادند، اموال آن ها ضبط و تا زمان تحویل جانى، مصادره مى شد، اما قرآن همه آنها را نپذیرفت و تنها یک دسته از این احکام را امضا کرد و برخی دیگر را رد کرد، و برخی دیگر را به سکوت گذراند. مثلا در باب قصاص بر این نكته تأكید کرد كه اگر فردی از قصاص گذشت و خواست دیه بگیرد، دیه فرد، به اندازه خودش است و نه بیشتر و یا کمتر وهمه در این پرداخت یكسان می باشند: «وَ جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ». (شوری: 40) و باز در قصاص هم فرمود: «كُتِبَ عَلَیْكُمُ الْقِصاصُ فِی الْقَتْلى‏ الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى‏ بِالْأُنْثى». (بقره: 178) و حتى بیان کرد که اگر قرار است قصاصِ عضو صورت گیرد (هر كسى مى خواهد باشد) شبیه همان عضو باید باشد، نه غیر آن: «وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ ». (نحل: 126) و در جاى دیگر فرمود: « وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‏ أَهْلِهِ». (نساء: 92). در جاى دیگر نیز در تأكید بر این مسئله كه این قانون سابقه طولانى در شریعت موسوى دارد، مى فرماید: «وَ كَتَبْنا عَلَیْهِمْ فِیها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَیْنَ بِالْعَیْنِ وَ الْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَ الْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ السِّنَّ بِالسِّنِّ» (مائده: 45). از این رو، قانون جاهلى یاد شده (اگر قبیله اى قوى تر است، پس دیه او بیش تر است) را رد مى كند و مى گوید: «النَّفْسَ بِالنَّفْسِ» و نه بیش تر. اما وقتی این قوانین در فقه تدوین شد، میان آنچه قرآن در شکل کلی آن را تأیید و امضا کرد، با آنچه در احکام کیفری بیان شده، به استناد روایات اسلامی، تفاوتهایی شکل گرفت.

دلیل این تفاوت چه می توانست باشد، جای بحث است؟ آن چه می تواند طبیعی تلقی شود، از سویی می تواند تخصیص حکم از سوی سنت برای همیشه تلقی گردد، چنانکه مشهور میان فقها به سمت آن رفته اند؛ و می تواند به حساب تعیین جزئیات و مناسبت با آن عصر تفسیر شود و همان نسبت میان فرائض و سنن در احکام تلقی گردد که فرائض دائمی هستند و سنن قابل تغییر است و طبعاً به حساب تاریخ مندی آن گذاشته شود که نمونه های این مسئله در كتب فقهى فریقین مانندش فراوان و در برخی دیگر از احکام (همچون رجم) این گفتگوها منعکس شده است.

بی شک، برای این که این قضیه روشن شود، باید از قرآن کریم و فهم جایگاه موضوع آغاز کرد. تردیدی نیست که مبنای مهم و اصلی این حکم تنها در قرآن کریم، این آیه شریفه است:
وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‏ أَهْلِهِ إِلاَّ أَنْ یَصَّدَّقُوا فَإِنْ كانَ مِنْ قَوْمٍ عَدُوٍّ لَكُمْ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ إِنْ كانَ مِنْ قَوْمٍ بَیْنَكُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثاقٌ فَدِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلى‏ أَهْلِهِ وَ تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ وَ كانَ اللَّهُ عَلِیماً حَكِیماً. (نساء: 92). هیچ مؤمنى را نرسد كه مؤمن دیگر را جز به خطا بكشد. و هر كس كه مؤمنى را به خطا بكشد، باید كه بنده‏اى مؤمن را آزاد كند و خونبهایش را به خانواده‏اش تسلیم كند، مگر آنكه خونبها را ببخشند. و اگر مقتول، مؤمن و از قومى است كه دشمن شماست، فقط بنده مؤمنى را آزاد كند و اگر از قومى است كه با شما پیمان بسته‏اند، خونبها به خانواده‏اش پرداخت شود و بنده مؤمنى را آزاد كند و هر كس كه بنده‏اى نیابد براى توبه دو ماه پى در پى روزه بگیرد و خدا دانا و حكیم است .

اما در باب ارث این نكته بس ، كه از كهن ترین ادوار ، بشر به لحاظ عوامل اقتصادی و اجتماعی عصر خود ، ارتباط تنگاتنگی به مقوله ثروت داشته و در جهت بقای آن نیز به تناسب ، قوانینی وضع كرده است و توجه به این حقیقت كه با مرگ آدمی ، سرنوشت اموال وی تمام نمی شود ، اندیشمندان و علما را بر انگیخت كه برای اموال به جای مانده از درگذشتگان برای وراث تحت شرایطی از جمله داشتن نسب ، دین و مذهب قوانینی را بنیان نمایند از این رو علمای شیعه و سنی كه اعتقاد به مذهب اسلام داشته اند بر اساس مستندات و ادله های خویش نسبت به این حكم ، شرایطی را اعلام نمودند كه در فصول بعد به آنها اشاره خواهد شد .

« الحمد لله الّذی لا یبلغ مدحته القائلون، …

نهج­البلاغه، که برخی از آن به عنوان «أخ القرآن» نیز یاد می­کنند میراثی گرانسنگ، از زبان مهمترین کاتب وحی و باب­العلم است که در جامعه اسلامی به یادگار مانده است. شاید بتوان گفت، شماری از عبارات نهج­البلاغه، ترجمه و توضیح آیات قرآن است، که با تعابیر ولغاتی متفاوت ولی مفهومی یکسان با کلام وحی است.

فرهنگی که بر جامعه اعراب جاهلی حاکم بود، فرهنگی به غایت منحط بود. به ویژه زن چنان خوار و زبون شمرده می­شد که در زندگی اجتماعی، جایگاهی برای وی، جز آنکه بازیچه مرد باشد، متصور نمی­شد. زنان هیچ بهره­ای از میراث و حق رأی نداشتند و اعراب جاهلی برای آنان جایگاه و منزلتی قائل نبودند. تا آنگاه که اسلام آمد، دستانش را گرفت و او را تا سرحد جایگاه انسانی والا و همپایه مرد در عرصه بلند

 انسانیت بالا برد. برای او در همه عرصه­های زندگی ارزش و منزلتی والا قائل شد. اسلام با این کار سخت با آداب عرب جاهلی به ستیزه برخاست. با این همه دور از انصاف است که گفته شود، اسلام در خوار شمردن شأن زنان، از عادات و رسوم جاهلی تأثیر پذیرفته است.

برخی به ظاهر سخنان حضرت علی(ع) در مورد زنان استناد نموده وکلام آن حضرت را نسبت  به زنان در تمام اعصار تعمیم داده­اند. اما چگونه ممکن است که ایشان خطای زنی را به تمامی بانوان در طول تاریخ نسبت دهد، و به سبب آن همه بانوان جهان را مورد سرزنش و مذمّت قرار دهد؟ در خطبه 27 نهج البلاغه از امام علی (ع)نقل شده است  که ایشان در دوران خلافتش، آنگاه که خلخالی از پای یک زن یهودی تحت ذمّه حکومت اسلامی، توسط دشمنان بیرون کشیده شد، مرگ را بهتر از شنیدن چنین خبری دانست.[1] همچنین حضرت علی(ع) هنگامیکه شنید یک والی بر پیرزنی ظلم نموده است، اقدام به عزل والی ظالم نمود. آیا می­توان پذیرفت فردی که خبر درد و رنج زنی یهودی مسلک، به شدت در وجودش اثرگذار است، خطای زنی در واقعه جمل را به تمامی زنان نسبت دهد؟

مسلما پاسخ این سؤال منفی است. به دلیل اینکه تعالیم قرآنی در سراسر وجود حضرت امیر (ع) رخنه کرده و با گوشت و پوستش در هم آمیخته است. چنانکه گویی قرآن ناطق است. قرآن هم که از عزت بخشی به بانوان و احیاء حقوق از دست رفته آنان در طول اعصار جاهلیت سرشار است.

برخی به سخنان امام (ع) درباره زنان، اشکالاتی وارد نموده اند. از جمله اینکه جایگاه عایشه بدتر از جایگاه طلحه­الخیر و زبیر نبود، که در ابتدا با امام بیعت نمودند و سپس بیعت خود را شکستند. همچنین جایگاه عایشه از جایگاه معاویه و ابن عاص بدتر نبود، که جنگ صفین را راه انداختند و موجب قتل و عام مسلمین شدند. همین طور از جایگاه خوارج زشت تر نبود که سبب ایجاد تفرقه در میان سپاه اسلام گشته و کشته شدن افراد ناآگاه زیادی را فراهم نمودند. اگر سخنان علی(ع) در نهج البلاغه ناشی از کراهت عمل عایشه باشد، پس بایستی امام درباره مردان سخنانی بدتر از سخنانی که درباره زنان بیان نموده است، می فرمود. زیرا اعمالی که معاویه، ابن عاص،  سران خوارج، طلحة الخیر و زبیر مرتکب شدند، بسی بدتر از اعمال عایشه بود. امام علی(ع) از پشت حوادث جمل به زنان نگاه می کند.

یکی از مواردی که سبب مظلومیت هرچه بیشتر امام علی(ع) در طول تاریخ بشریت گشته، طرح غیرمحقّقانه و غیرمتخصّصانه کلام ایشان در خصوص مسئله بانوان است. از آنجا که بانوان نیمی از جمعیت هر جامعه­ای را تشکیل می­دهند و به وجود آورنده نیمی دیگر هستند، لازم است با دقتی هر چه بیشتر، به بررسی مسائل مربوط به قشر بانوان، پرداخته شود.

در این دنیای پرغوغای کنونی که جامعه به عرصه پیکاری جهت دست یافتن هر چه بیشتر به امور مادی تبدیل شده است ، بسیاری از افراد آن ، تمام همت ، تلاش و فکر خود را در این میدان جنگ و گریز صرف پیروزی می کنند تا با غلبه بر دیگری ، مردار دنیا را تصاحب کنند .

اما در پس آن هیاهو و در میان جامعه اسلامی پدران و مادران موحد و خداجویی هستند که دل در گرو تربیت فرزند صالح سپرده اند .

خوشحالی یا بدحالی ، بهروزی یا سیه روزی هر یک از انسان ها در گرو « تربیت » است و این مهم به عواملی همچون ساختار فرهنگی خانواده ( پدر و مادر ، برادر ، خواهر و دیگر بستگان سببی و نسبی ) محیط آموزشی ، محیط زندگی ، محیط کار ، حاکمیت سیاسی کشور وکم و کیف تعلیمات بستگی دارد . این عوامل با یکدیگر ارتباط طولی و تکمیلی دارند و در عین حال می توانند همدیگر را خنثی یا تخریب کنند به هر جهت همه این عوامل به نوعی در قبال انسان و تعلیم و تربیت او مسئولند و در این میان مسئولیت پدر و مادر نسبت به فرزند بیشتر است ومهمتر .

از ویژگی های مسئولیت پدر ومادر ، شمول و پیوستگی آن در طول دوره زندگی فرزند است که گستره آن ، دوره قبل از تولد فرزند یعنی مرحله همسر گزینی ، مقدمات انعقاد نطفه ، مرحله آمیزش ، دوران بارداری ، مرحله زایمان و نیز دوره کودکی ، نوجوانی ، جوانی ، مرحله

 تزویج فرزند و نظارت و هدایت پس از تزویج را در برمیگیرد . در میان مراحل و دوره های گفته شده ، دوره قبل از تولد ، از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است و همچون خشت اول ساختمان خواهد بود که اگر کج نهاده شود ، ساختمان را دچار آسیب جدی می کند و اصلاح چنین ساختمانی ، بسیار طاقت فرسا و مشقت بار است ، اگر نگوییم ناشدنی و چه بسا غیرقابل جبران خواهد بود ، مثل اینکه فرزند ، کور یا لال یا … به دنیا بیاید . بنابراین اولین و مهمترین مسئولیت تربیت فرزند،هم از لحاظ زمانی و هم ازلحاظ رتبه،برعهده پدر ومادر است تا از ابتدایی ترین لحظه ممکن ، نسبت به تربیت فرزندی سالم ، شایسته و مفید اهتمام ورزند ، و به فکر فرزندانی فرمانبردار و خداترس باشند .

که حضرت علی (علیه السلام) در این مورد  فرموده است : « از پروردگارم فرزندانی خوش سیما و خوش قامت نخواستم ، از او فرزندانی فرمانبردار و خداترس خواستم . »

برای رسیدن به این منظور علاوه بر تغذیه ، باید مسموعات و مبصراتی که از راه گوش و چشم وارد مغز می شود شدیدا تحت مراقبت قرار گیرند . یک سخن پلید ، یک منظره منحرف کننده کافی است طفل را از صراط مستقیم بگرداند و برای همیشه او را بدبخت و آلوده نماید .

از همان ابتدا ولادت ، اوقات شیرخوارگی ، ایامی که طفل در گهواره زندگی می کند ، تندی و خشونت ومهر و نوازش در روح او اثر می گذارد .

پس برای تربیت فرزندانی صالح و سالم ابتدا لازم است پدران ومادران ، خود علما و عملا شایسته باشند ، زیرا مجموعه رفتار و گفتار آنان است که سرمشق کودکان می شود و صفات و عادات او را می سازد .

پس در تربیت فرزندان به پیشوایان دینی خود اقتدا کنند و با علم و بینش وسیع علف های هرز و خاشاک های مانع تربیت را از بین ببرند تا ناخواسته و به علت عدم اطلاع مثل پدران و مادرانی نباشند که فرزندان خویش را به طرف ظلالت و گمراهی سوق دهند .

پس بیاییم برای پیشرفت خود وجبران عقب ماندگیهایمان،تعلیم و به ویژه تربیت را از ماهها قبل از تولد در نظر بگیریم تا بتوانیم این انسان را که با بهترین وکامل ترین صفات ظاهری و باطنی آفریده شده است را آماده هدایت کنیم و بنا به اهمیت و حیاتی بودن این مسئله شارع مقدس حقوقی را برای نونهالان به مربیان ابلاغ کرده است که بی توجهی ونادیده گرفتن این حقوق موجب بازخواست و عقاب برای کسانی که کوتاهی کنند خواهد بود و زیر بنای این حقوق را که عبارت است از معرفی خداوند تبارک وتعالی و هدایت به سوی او می باشد ، با عنوان حق تربیت کودک قرار دارد که شامل شاخصه های جسمی و روانی ومذهبی و غیره می باشد . ناگفته نماند که از زاویه دید ما بهترین نوع تربیت آن تربیتی است که دربرگیرنده اقتضای فطرت و طبیعت و ضرورت های اجتماعی و سیاسی و مصالح فرد و جامعه باشد و کودکان را برای جامعه آرمانی مهدویت (عج) آماده کند .

یک موحد شایسته باید بداند در امر تربیت چه اطلاعاتی را متربی در آینده جهت رشد و تکامل روحی و اخلاقی نیازمند است و آن اطلاعات را اعم از اخلاقی ، عاطفی ، اجتماعی ، سیاسی ، مذهبی به فرد تحت تربیت خود بدهد . و این امانت الهی ( فرزندان )را به اهلش برساند و امر الهی را اجابت کند .

رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند                    بنگرد که تا چه حد است مکان آدمیت

بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی محمدٍ خیر خلقه و خیر من نطق بلسانٍ عربیٍّ مبین و علی آله افضل بریّته من بعده.

و اما بعد:

سپاس خدایى را که هیچ سخنورى توانایى ستایش او را ندارد، و هیچ حسابگرى نمى‏تواند نعمتهایش را شماره کند، و کوشندگان جهان قادر نیستند حق او را ادا کنند. پروردگارى که افکار بلند، قدرت درک او را ندارند، و انسانهاى زیرک با همه هوش و استعدادشان نمى‏توانند به کنه ذات او دست یابند. خدایى که صفاتش را پایانى نیست، و با صفات مخلوقاتش نمى‏توان او را شناخت، و این مربوط به زمانى معین و یا طولانى نیست. او موجودات را با قدرت خویش آفرید، و با لطف و رحمتى که نسبت به بندگانش داشت، بادها را پراکنده ساخت، و توسط کوهها، لرزه زمین را مهار کرد. قدم اول در دین، شناخت پروردگار است.

توحید فصل مشترک تمام انبیاست و خداوند پیامبران مختلف خود را به میان ملت­ها فرستاده تا مردم را به یکتا پرستی آن هم بدون واسطه دعوت کنند. اما در گذر تاریخ تمامی ادیان به جز اسلام از این دایره خارج شده و از طرق مختلف از این موضوع منحرف گردیده­اند. توحید چیزی نیست جز اقرار به یگانگی خداوند و اخلاص در قبول بندگی او.

هنگامی که توحید دچارخدشه شود، رفتار مومن در ارتباط خالصانه با خداوند نیز دچار خدشه می­شود که نتیجه‌ی عملی آن انحراف در احکام و اعتقادات است. با مقایسه میان اسلام ناب محمدیa و دیگر مذاهب اسلام به خوبی این تفاوت‌ها آشکار می‌شود..

یکی از وسیله­های بسیار واضح و مطلوبی که برای بررسی صدق ادعای مذاهب مختلف اسلام می­توان به­کار برد، مباحث توحیدی هست که راجع به صانع متعال مطرح می­شود و از این طریق که اولین گام در شناخت دین می­باشد و مقدم بر هر بحث دیگری نظیر نبوت، عدل، معاد، امامت و… می­باشد؛ واضح است که اگر دین یا مذهبی در توحید دارای اعتقادات صحیحی نباشد، به سایر مسائل آن دین نیز توجهی نخواهد شد، چراکه بحث توحید هم اشرف مباحث دینی، و هم اهم مسائلی است که باید بررسی شود.

تعریف مسأله

ابن تیمیه در مبحث توحید و شرک و مراتب آن دیدگاه ویژه ای دارد. در باب توحید، او معتقد است مراتب توحید بر سه نوع است : توحید ربوبی، توحید الوهی، توحید در اسماءو صفات. و نیز در مبحث شرک معتقد است که شرک بر چهار قسم است که عبارتند از : شرک در دعا، شرک در نیت، قصد، اراده، شرک در طاعت و شرک در محبت؛ که بر اساس آن دیگر مذاهب اسلامی را مشرک میخواند. ما در این رساله به روش عقلی و نقلی و بر اساس آیات و روایات به بررسی این دیدگاه خواهیم پرداخت.

از موضوعات جالب‌توجه در عرصه‌ی مسائل اجتماعی و سیاسی اسلام موضوع «فتنه و فتنه‌گری» در قرآن و روایات است، این دو منبع روشن گر، در موارد متعددی، توجه مسلمانان را به مقوله فتنه و نقشه‌های فتنه گران، معطوف و مؤمنان راستین را به هوشیاری در برابر کسانی که با راه انداختن «گردباد فتنه»، فضای فرهنگی و سیاسی جامعه را غبارآلود کرده و بدین‌وسیله حق را باطل و باطل را حق جلوه می‌دهند، فراخوانده است.

تاریخ سیاسی-اجتماعی صدر اسلام مملو از عبرت‌ها و قواعد تعمیم‌پذیری برای مسلمین است؛ چه آنگاه‌که با حکومتی جائر و طاغوت سروکار دارند و چه وقتی‌که خود به تأسیس حکومت الهی دست می‌زنند یا با جنگ و تجاوز دشمنان خارجی مواجه می‌شوند یا گرفتار تفرقه و

 درگیری‌های داخلی‌اند. خوشبختانه تاریخ طولانی حضور معصومین علیه‌السلام در میان مسلمانان (263 سال)، صحنه‌های مختلفی از موضع‌گیری‌ها و هدایت‌های آنان را در خود ثبت کرده که می‌تواند مخصوصاً برای شیعیان الگویی جامع برای طی طریق باشد. در این میان، دوره ده‌ساله حکومت پیامبر (صلی الله علیه وآله) و پنج‌ساله امام علی اهمیتی مضاعف می‌یابد.

این هوشیاری و بصیرت زمانی حاصل می‌شود که افراد جامعه، نسبت به مقوله‌ی فتنه، ترفندها و نشانه‌های فتنه گران ونیز شیوه‌های مقابله با آنان، آگاهی کافی داشته و از رهنمودهای آخرین کتاب آسمانی و همچنین هدایت‌های امام معصوم (ع)، مخصوصاً امام علی که بخش زیادی از زندگانی سیاسی خود در ستیز با فتنه گران، سپری کرده، بهره‌مند گردند.

چنانچه در حدیث است «اِذا التَبَست عَلیکُمُ الفِتنُ فَعَلَیکُم بِالقُرآن»؛ هنگامی‌که فتنه‌ها بر شما روی آورد و امربر شما مشتبه شد، به قرآن مراجعه کنید؛ یعنی درواقع از قرآن در حوادث و طوفان فتنه‌ها، هدایت و راهنمایی بخواهید و می‌دانید زمانی این راهنمایی تحقق می‌یابد که ما آیات مربوط به فتنه و فتنه گران را بررسی و از پیام‌های روشن گرایانه ی آن درس بگیریم.

امید است تحقیق حاضر که در پاسخ به این نیاز اجتماعی سیاسی و با استفاده از قرآن و روایات، تدوین‌شده، چراغ راهمان در شب‌های تاریک فتنه‌ها و کشتی نجاتمان در امواج شکننده‌ی توطئه‌های دشمنان داخلی و خارجی باشد.

(انشاءالله)