نشانه شناسی با هر چیزی که بتواند یک نشانه قلمداد شود سروکار دارد .

سرشت بنیادین آدمی به تولید مثل و بقا بسنده نمی شود ؛ جستن و یافتن ، توضیحی برای رازهای زندگی نیز از ویژگیهای اوست . چون این رازها به خودی خود پوشیده است ؛ ما زبان نمادین را برای نمایش آن ها انتخاب کرده ایم . ما چه در جوامع تجاری زندگی کنیم و چه در اجتماعاتی که طی تاریخ کم تر تغییر پذیرفته اند ، تصویرها ، نمادها و باورهایی ( اندیشه هایی ) اطراف ما را پر کرده است که عمیقاً نمادین هستند . شمار بسیاری از ما از معنا ، ویژگی ها یا حتی از حضور بسیاری از این سمبل ها و قلمرو غنی آن ها که اطراف ما را فرا گرفته ( محصور کرده ) آگاه نیستیم .

نشانه‌شناسی با هرچیزی كه بتواند یك نشانه قلمداد شود ، سر و كار دارد ؛ از قبیل كلمات ، شكل ، تصاویر ، اصوات ، اشیاء و ….

اعتقادات باستانی زیادی وجود دارد که بعد از مرگ ، روح به شکل یک پرنده جسم را ترک می کند ؛ بنابراین ، پرنده سمبل روح است . پرندگان می توانند واسطه ای بین خدایان و انسان ها و وسیله نقلیه ای برای خدایان باشند . در بسیاری از مذاهب موجودات آسمانی یا

 ارواح بال دار زیادی وجود دارند .

مانند : فرشته ها و ملائکه ، کودکان بال دار و سرخ پوش ، فرشته های مقدس ( انجیل ) .

جذابیت بین نشانه شناسی و شناخت پرندگان سبب ایجاد کنجکاوی و توجه به این موضوع شد ، ایجاد زمینه برای پژوهش و تلاش برای شناختن عناصر رمزی و نمادین پرندگان شد .

عنوان مورد بررسی در این پژوهش ( نشانه شناسی شکل و نقش پرنده در ایران ) است و سعی شده که در این پژوهش به بررسی نقش پرندگان ، مفاهیم آن ها در اساطیر ایران و سایر ملل پرداخته شود  و از دیدگاه های جانور شناسی ، سمبلیک ، اعتقادات باستانی و باورهای قومی و اساطیری مورد بررسی قرار گرفته است .

مفاهیم نشانه ای و رمزی پرندگان ، بخشی از معانی بنیانی و اهداف این پژوهش است ، که در تمام عرصه های زندگی اجتماعی انسان تاریخی نقش بازی کرده است و باعث به وجود آمدن باورها و فرهنگ هایی در جاهای مختلف برای او شده است .

روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش از طریق مطالعه اسناد و مدارک موجود در کتابخانه ها بوده است .                     و بررسی نشان و نمادهای پرندگان افسانه ای به روش کتابخانه ای و مشاهده ای صورت گرفته و از منابع متعدد و معتبر بهره گرفته شده و از نوع تاریخی ، توصیفی و تحلیلی است و در هفت فصل به مطالعه و بررسی قرار گرفته است. فصل اول به بررسی کلیات طرح که شامل بیان مسئله ، اهداف پژوهش ، اهمیت پژوهش ، روش تحقیق و پژوهش و … پرداخته شده است .

در فصل دوم مطالعات نظری این پژوهش در آن گردآوری شده است ،  که به بررسی نشانه ها و نشانه شناسی می پردازد . فصل سوم و چهارم این رساله نیز به مطالعات نظری اختصاص پیدا کرده است .

( فصل سوم : پرندگان ) و ( فصل چهارم : پرندگان افسانه ای ) مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است .

در این دو فصل سعی شده است کلیه ی دیدگاه های اقوام و ملل جهان ، همچون ایرانی ها ، یونانی ها ، اروپاییان و … مد نظر قرار گیرند و سمبل ها ، باورهای قومی و اساطیری و اعتقادات باستانی مورد پژوهش قرار گرفته است .

در فصل پنجم روش های شناسی تحقیق است که شامل روش تحقیق ، جامعه و حجم آماری و … می پردازد .

فصل ششم به تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق که شامل نمایش تصاویر و جدول ها و آمار آن ها است مربوط می شود و به صورت جدول هایی ارائه شده ، در حوزه های معنا شناسی و سمبلیک پرداخته شده است . مجموعه تصویرهای مرتبط با متن ، دسته بندی و ارائه شده است .

فصل هفتم که مربوط به نتیجه گیری و پیشنهادات است ، در ابتدا به سوالات مطرح شده پاسخ داده می شود و در نهایت نیز موضوعات و پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی بیان می گردد .

هر یک از موارد ذکر شده می تواند موضوعی برای تحقیق و بررسی برای دوستداران فرهنگ و هنر باشد ، به امید این که این امر تحقق پیدا کند .

* فصل اول : کلیات طرح

1 – 1 بیان مسئله

با نگاهی گذرا به آثار تاریخی ، ادبی و هنری ایران در می یابیم که معنی و نقش پرنده در زندگی فکری و اجتماعی ایرانیان از نقش و جایگاه مهمی برخوردار بوده است . نقش پرندگان در افسانه ها و داستان های ایرانی بسیار پر رنگ است . با توجه با این گستردگی حضور پرندگان ، بررسی کاملی در این زمینه صورت نگرفته و توجه چندانی به تصاویر و نقوش پرندگان نشده است . در این تحقیق به بررسی جایگاه پرندگان و شناخت نقش و تصاویر آن پرداخته شده است .