در پی اشغال سفارت آمریکا در تاریخ ۱۳ آبان۱۳۵۸جیمی كارتر رئیس جمهور امریكا در تاریخ 18 فروردین 1359 طی دستوری قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران را بصورت یک جانبه اعلام كرد. در این مدت دو کشور در عرصه های مختلف دارای شدیدترین برخوردها در تمامی عرصه های نظامی ، سیاسی، اقتصادی، رسانه ای، فرهنگی و علمی بوده اند. روابط ایران و آمریکا را ، مطابق جدول شماره 1-1طی این 35 سال می توان به 4 دوره کلی تقسیم کرد[1]:
جدول شماره 1-1-1 تقسیم بندی گفتمان ایران و آمریکا طی 35 سال اخیر
| بازه زمانی | ایران | آمریکا | |
| دوران تقابل روابط ایران و آمریکا | 1357-1368 | گفتمان آمریکا ستیزی | گفتمان ایران ستیزی |
| دوران تعادل روابط ایران و آمریکا | 1383-1368 | گفتمان مذاکره | گفتمان مذاکره
گفتمان ارعاب و تشویق |
| دوران بازگشت به تقابل ایران و آمریکا |
1389-1384 |
گفتمان آمریکا ستیزی | گفتمان ایران ستیزی
گفتمان اسلام هراسی
گفتمان شیعه ستیزی |
| دوران تعامل بین ایران و آمریکا | ####-1392 | گفتمان رابطه
گفتمان اعتدال
|
گفتمان تشویق و ارعاب |
عوامل موثر بر شکل گیری گفتمان آمریکا ستیزی در کشور ایران از سیاست های خصمانه و رفتار های آکنده از تهدید و تحقیر کشورآمریکا نسبت به ملت ایران شکل گرفته است، به عنوان مثال در جدول 1-1-1 برخی از اقداماتی که توسط دولت آمریکا در طی این 35 سال علیه ایران اعمال کرده و در مواردی نیزتشدید شده است عبارت هستند از[2].
جدول 1-1-2- برخی اقدامات خصمانه و تهدید آمیز آمریکا نسبت به کشور ایران
| 1- قطع کامل روابط سیاسی بصورت یکطرفه با دولت ایران از سوی دولت آمریکا ( از سال 1359 تا کنون ) |
| 2- موضوع ایران گیت خرید اسلحه از آمریکا و اسرائیل توسط ایران ( سال 1364) |
| 3- موضوع سفر مک فارلین و رسانه ای شدن اقامت 5 روزه او در تهران ( سال 1365) |
| 4- حمایت مالی و بین المللی تمام عیار آمریکا از کلیه گروههای ضد انقلاب (از سال 1359 تا کنون ) |
| 5- حمایت از شورشهای قومی و تحرکات تجزیه طلبانه در داخل کشور ( از سال 1359 تا کنون ) |
| 6- محاصره اقتصادی ایران ازسال 1359 توسط آمریکا تا کنون ( سال 1359) |
| 7- مسدود کردن میلیاردها دلار از اموال ایران در خارج و بانک های آمریکا(از سال 1359تاکنون) |
| 8- حمله نظامی آمریکا به طبس تحت عنوان عملیات پنجه عقاب( سال 1359) |
| 9- حمایت بی حد و اندازه از لشکر کشی و تجاوز 8 ساله عراق به خاک ایران ( سال 1359) |
| 10- سقوط هواپیمای مسافربری ایران با 290 مسافر توسط ناو جنگی وینسنس آمریکا،( سال 1367) |
| 11- حمله به سكو های نفتی ایران در سال 1366، |
| 12- سیاست مهار دو جانبه ایران[4] از سوی دولت کلینتون ( سال 1370) |
| 13- حمله به دو کشور همسایه ایران ( سال 1359) |
| 14- محور شرارت[5] نامیدن کشورایران ( سال 1382) |
| 15- اعمال انواع تبعیض ها و فشار بر ایرانیان اعم از استادان ، بازرگانان ، دانشجویان در اقصی نقاط جهان |
| 16- ممانعت شدید جهت استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای |
| 17- قطعنامه های متعدد در خصوص نقض حقوق بشر توسط ایران |
| 18- حمایت مالی در را ه اندازی بیش از 100 کانال تلویزیونی در راستای مخالفت با ایران |
| 19- قطع ارتباطات ماهواره ای شبکه خبری بین المللی ایران (پرس تی وی، العالم ،جام جم و …..) |
| 20- ترور دانشمندان هسته ای ایران |
| 21- اعمال تحریم شبکه های ماهواره ای ایران |
| 22- اعمال شدیدترین تحریم های فلج‌کننده علیه ایران در تاریخ سیاسی آمریکا |
و بسیار اقدامات خصمانه دیگر ، اما در منحنی روابط دو کشور ایران و آمریکا پنج نقطه را می توان به عنوان نقاط ماکزیمم که اوج تقابل گفتمان دو کشور نسبت به یکدیگر است را مشاهده کرد.
جدول 1-1-3- نقاط بحرانی در روابط دو کشور ایان و آمریکا
| عوامل گفتمان آمریکا ستیزی در ایران | عوامل گقتمان ایران ستیزی در آمریکا |
| کودتای 28 مرداد | تسخیر لانه جاسوسی |
| سقوط هواپیمای مسافربری | حمایت از ملت فلسطین |
| اعلام محور شرارت |
همچنین می توان دو نقطه را که شروعی بر گفتمان مذاکره بین دو کشور بود را مشاهده کرد.
جدول 1-1-4- نقاط بهبود در روابط ایران و آمریکا
| ایران- گفتمان مذاکره | آمریکا- گفتمان مذاکره |
| انتخابات دوم خرداد 1376 | سفر مک فارلین |
| ابرازتاسف بایت کودتای 28 مرداد | |
| گفتگوی تلفنی روحانی – اوباما | گفتگوی تلفنی اوباما – روحانی |
- بیان مسئله
بی گمان سه رویداد بسیار تاثیر گذار و مهم در روابط ایران و آمریکا در 3 دهه اخیر که عبارت هستند از :
- اشغال سفارت آمریکا از سوی ایران
- سقوط هواپیمای مسافر بری از سوی آمریکا
- محور شرارت خواندن ایران از سوی آمریکا
هنوز سایه سنگین خود را همچنان بر افکار عمومی مردم و دیپلماسی عمومی و رسمی دو کشورانداخته است. اشغال سفارت آمریکا تاثیر بسیار نامطلوب و منفی از کشور و ملت ایران در اذهان و افکار عمومی مردم آمریکا بجای گذاشت و نقطه آغازین یک جدال 34 ساله بین دو کشور گردید. این رویداد ، نقطه کانونی و دال اصلی دیپلماسی عمومی آمریکا بر علیه ایران می باشد. سقوط هواپیمای مسافربری ایران یکی از هولناک ترین جنایاتی بود که ملت ایران شاهد آن بود و دردناکتر اهدا حلقه گل به کاپیتان ناو جنگی ، این موضوع اوج روحیه کینه توری ، زورگوئی و خودکامگی آمریکا را برای مردم ایران نمایان ساخت[6] .
در حا لیکه سال 2001 به پیشنهاد رئیس جمهور ایران آقای خاتمی در سازمان ملل؛ سال گفتگوی تمدن ها نام گرفت و تحلیل های دولتمردان وقت این بود که با این کار ایران را بعنوان چهره صلح طلب در جهان خواهند شناخت اما کمتر از چند ماه جورج بوش؛ رئیس جمهور آمریکا در ۲۹ ژانویه ۲۰۰۲ در سخنرانی سالیانه خود در کنگره ایالات متحده آمریکا ایران را “محور شرارت” خواند. این اقدام دولت آمریکا گفتمان مذاکره و روند اعتماد سازی از سوی ایران را برای مدتها زیادی به حاشیه راند و گفتمان آمریکا ستیزی جای آنرا گرفت[7] .
تحلیل گفتمان رویدادهای دو سال اخیر بدون اشاره به این سیر تاریخی نقاط مبهمی را در این پژوهش برجای می گذاشت .کلیات این تحقیق تحلیل گفتمان رسانه ای دو کشور طی دو سال اخیر است ،آیا افکار عمومی رهبران سیاسی دو کشور نگاهی به آینده دارند[8] و گفتمان های شکل گرفته از ساختارهای قبلی در حال گسست و رفتن به حاشیه می باشند.
تحلیل گفتمان دیپلماسی عمومی ایران و آمریکا طی 2 سال اخیر بدون اشاره به کلیات این سیر تاریخی نقاط مبهمی را در فصل چهارم ایجاد می کرد .
[1]این تقسیم بندی بر اساس نظر نگارنده است.
[2]این جدول بر اساس نظر نگارنده است .
[3]Iran Contra affair
[4]dual containment
[5]Axis of evil
[6]اولویت بندی رویدادها بر اساس نظر نگارنده است.
جک استراو:محور شرارت خواندن ایران احمقانه بود.،سایت خبری تابناک 3/7/92-http://tabnak.ir
[8]روحانی::عقل سلیم حکم می‌کند دولت و کشور به فکر آینده باشند و ترمیم گذشته باشند.سایت خبری ایسنا، 27/3/92-http://isna.ir
