:

به منظور مطالعات بیواستراتیگرافی و لیتواستراتیگرافی سازند داریان در شرق و غرب گسل کازرون،  دو برش چینه شناسی  كوزه كوه و فهلیان انتخاب و 240 نمونه از آنها برداشت گردید.

در این مطالعات سازند داریان با  225 و 171 متر ضخامت به ترتیب در برش های کوزه کوه و فهلیان به سه بخش داریان زیرین، داریان میانی و داریان بالایی تقسیم شده است.

مرز زیرین سازند داریان در هر دو برش مورد مطالعه  با  سازند گدوان همشیب و پیوسته و مرز بالایی آن با سازند كژدمی همشیب و همراه با گسستگی لیتولوژی است.

در مطالعات بایواستراتیگرافی سازند داریان در دو برش مورد مطالعه، ضمن تشخیص37 گونه متعلق به  16  جنس از فرامینیفرها سه بایوزون معرفی شده است.

بر اساس فرامینیفرهای شناسایی شده و بایوزون های معرفی شده سن سازند داریان در هر دو برش آپسین پیشین  تا آلبین میانی  تعیین شده است.

بررسی  رخساره های میکروسکوپی سازند داریان  منجر به تشخیص  12 میکروفاسیس متعلق به 3 كمربند رخساره ای دریای باز کم عمق(A)،شیب قاره (B) ودریای باز عمیق © شده است.

حرکات تکتونیکی به وقوع پیوسته  در حد فاصل آپسین – آلبین  که در بعضی از مناطق زاگرس منجر به نبود چینه شناسی و ایجاد ناپیوستگی در راس سازند داریان شده است، در این ناحیه  از تاثیر چندانی برخوردار نبوده و فقط منجر به تغییرات رخساره ای شده است.

فصل اول: کلیات

1-1- موقعیت و خصوصیات جغرافیایی منطقه مورد مطالعه

شهرستان ممسنی یکی از شهرستان‌های استان فارس است که در میان رشته کوه‌های بخش جنوبی زاگرس واقع شده است. این شهرستان دارای دو شهر به نام نورآباد و مصیری و چهار بخش شامل دشمن زیاری، رستم، ماهورمیلاتی و بخش مركزی است. بخش دشمن زیاری شامل دهستان‌های دشمن زیاری و مشایخ، بخش رستم شامل دهستان‌های رستم 1، رستم 2، رستم 3 و پشتكوه رستم، بخش ماهورمیلاتی شامل دهستان‌های ماهور و میشان و بخش مركزی شامل دهستان‌های بكش 1، بكش 2، جاوید ماهوری، جوزار و فهلیان است. واژه ممسنی از طایفه‌ای به نام محمد حسنی گرفته شده است. مركز این شهرستان شهر نورآباد است که در شمال باختر استان فارس و در جنوب باختری ایران واقع شده است و مسافت آن تا شهر شیراز 150 كیلومتر است. در گذشته مركزیت شهرستان ممسنی، فهلیان بوده است.مالكی كه نام روستایی در منطقه بكش بوده، در اثر گسترش در طی 30 سال گذشته به نورآباد ممسنی تغییر یافته است.

 بنابر گزارش مركز آمار ایران، جمعیت شهرستان ممسنی بر اساس سرشماری سال 1385، برابر با 166308 نفر و جمعیت بخش مركزی شهرستان ممسنی 98417 نفر بوده است.

 ممسنی از سمت شمال به شهرهای رستم و سپیدان، از جنوب به كازرون، دشتستان و بندر گناوه، از سمت خاور به شهرهای سپیدان و شیراز و از باختر به شهرهای رستم و گچساران محدود می‌شود (شکل 1-1).

 مسیرهای ارتباطی این شهرستان با مناطق اطراف عبارت‌اند از:

– راه نورآباد – دو گنبدان به سوی شمال باختری به طول ۱۲۰ کیلومتر. این راه در ۲۰ کیلومتری شمال نورآباد از یک راه به سوی شمال نورآباد به یاسوج متصل می‌شود.

– راه نورآباد – شیراز به سوی جنوب خاوری به طول ۱۸۰ کیلومتر. 

– راه نورآباد-  بندر گناوه به طول ۲۴۵ کیلومتر.

شهرستان ممسنی به طور عمده دارای مورفولوژی كوهستانی بوده و روند ارتفاعات همان جهت عمومی کوه‌های زاگرس یعنی شمال باختر – جنوب خاور است. در شهرستان ممسنی به سمت باختر و جنوب باختری از ارتفاعات كاسته و بر وسعت اراضی کوهپایه‌ای و دشت‌ها افزوده می‌شود.

شهرستان ممسنی دارای بافت سنتی و طایفه‌ای است و دارای چهار طایفه بزرگ لر شامل بكش، جاوید، دشمن زیاری و رستم است و دو طایفه بزرگ از ایل قشقایی شامل كشكولی و دره شولی كه در بخش ماهور میلاتی سكونت قشلاقی دارند نیز در این شهرستان زندگی می‌کنند.

اقتصاد مردم در این شهرستان به طور عمده بر پایه كشاورزی، دام داری و قالی‌بافی است. صنایع کارخانه‌ای نیز در این منطقه از رونق نسبی برخوردار است. کارخانه‌های قند و تلمبه خانه شرکت نفت و شرکت تولیدی شن و ماسه فهلیان در این شهرستان وجود دارد. به طور کلی از محصولات این شهرستان مقداری برنج، جو، مرکبات و گوشت به نواحی مجاور به خصوص جنوب صادر می‌شود.

جاذبه‌های متعدد طبیعی به همراه بناهای کهن تاریخی، مهم‌ترین مکان‌های دیدنی شهرستان ممسنی را تشکیل می‌دهند. رودخانه‌ها و کوه‌های متعدد به همراه گردشگاه‌های زیبا، از جمله جاذبه‌های طبیعی شهرستان ممسنی به شمار می‌آیند. بنای تاریخی لیدوما، در روستای جنجان که از دوره هخامنشیان بر جای مانده و از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهرستان به حساب می‌آید گردشگاه دیمه میل باغستان بسیار زیبا و دل‌انگیزی است که اطراف آن پر از گل‌ها و گیاهان معطر و چشمه‌های پرآب است. قلعه سفید قلعه معروفی است که قدمت آن به پیش از عهد عیلامی‌ها می‌رسد، قلعه شاه جهان احمد که به احتمال قوی به دوران هخامنشی یا اشکانی تعلق دارد و دیمه میل یا میل اژدها که قدمت تاریخی آن به دوره سلوکیان یا پارتیان می‌رسد، برخی از مکان‌های دیدنی این شهرستان را تشکیل می‌دهند. مکان‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان عبارت‌اند از: امامزاده در آهنین، امامزاده شاه زاده علاءالدین، بنای عمارت، بنای کل لوله، شهر قدیمی چشمه سردو، قلعه سفید، قلعه شاه جهان احمد، قلعه چرو، قلعه ککا، دیمه میل) میل آزاد یا میل اژدها)، کتیبه‌های کورنگون (کرنگون)، نقش بهرام و پل فهلیان.

اهالی این شهرستان از نژاد آریایی بوده و به زبان فارسی با گویش لری سخن می‌گویند. مردم شهرستان ممسنی مسلمان و شیعه مذهب هستند.

2-1- آب و هوا و جغرافیای طبیعی ناحیه

شهرستان ممسنی دارای تنوع آب و هوایی است، به طوری كه ارتفاعات شمال باختری این شهرستان دارای آب و هوایی بسیار سرد و شهر نورآباد دارای آب و هوای معتدل و ماهور میلاتی هم كه در جنوب باختری ممسنی در فاصله 40 كیلومتری خلیج‌فارس قرار دارد، دارای آب و هوای بیابانی است.  حداكثر دما در مردادماه 5/41 درجه سانتی گراد و حداقل دما در دی ماه 5 /4 درجه سانتی گراد بوده و میانگین بارندگی شهرستان 550 میلیمتر در سال است.

شهرستان ممسنی به طور كلی از نظر اقلیمی دارای سه اقلیم به شرح زیر است:

– اقلیم گرم و خشك:  این اقلیم در محدوده‌ای از شهرستان كه در مجاورت شهرستان‌های گچساران و گناوه قرار دارد، مشاهده می‌شود.

– اقلیم معتدل و مرطوب: این اقلیم محدوده‌ای از شهرستان را در بر می‌گیرد كه هم جوار شهرستان كازرون و استان کهکیلویه و بویراحمد قرار دارد.  در این اقلیم دشت‌های حاصل خیز مصیری، نورآباد، فهلیان و دهنو واقع شده است.

– اقلیم سردسیری:  این اقلیم در بخش دشمن زیاری كه هم جوار با شهرستان سپیدان است، دیده می‌شود.

مهم‌ترین رودخانه‌های ممسنی شامل رودخانه فهلیان، رودخانه كتی، رودخانه تنگ شیو و رودخانه سرآب سیاه است و همچنین تالاب‌های برم شور در باختر بابامنیر و هفت برم در بخش دشمن زیاری از منابع آبی این ناحیه هستند.بلندترین ارتفاعات شهرستان كوه رنج، كوه زرآور و كوه تاسك می‌باشد. به دلیل آب و هوا و بارش به نسبت مناسب در سه فصل پاییز، زمستان و بهار و وجود بیش از شش حوضه آب خیز بزرگ كه رودخانه‌های كتی، شكستان، شور و شیرین، فهلیان، تنگ شیو و كره سیاه از آن‌ها منشعب می‌شود، اقتصاد مردم این منطقه به طور عمده بر پایه كشاورزی (گندم، جو، برنج، گلزا و مركبات و نیز خرما) استوار است.

بخش قابل‌توجهی از ناحیه مورد مطالعه، كوهستانی است. در نواحی كوهستانی، مورفولوژی متنوعی به دلیل وضعیت زمین‌شناسی ساختمانی و نیز سنگ‌شناسی متفاوت و اختلاف در میزان هوازدگی و فرسایش در سازندهای رخنمون یافته ایجاد شده است.

نقاط مرتفع در ناحیه مورد مطالعه به طور عمده از سنگ‌های كربناته گروه خامی و سازندهای سروك و آسماری تشكیل شده است و دشت‌های بین تاقدیس‌ها از تخریب سازندهای شیلی و مارنی به ویژه سازندهای گچساران، پابده، گورپی و گاه كژدمی تشكیل و به صورت آبرفت پوشیده شده است. این نواحی، دشت‌های كشاورزی را ایجاد کرده‌اند. به طور كلی نیمه شمالی این ناحیه به صورت كوهستانی با تاقدیس‌های مرتفع و نیمه جنوبی آن از تاقدیس‌های كم ارتفاع تر تشكیل شده است.

3-1- موقعیت جغرافیایی برش‌های مورد مطالعه و راه‌های دسترسی به آن‌ها (شکل‌های 1-2 و 1-3)

1- برش كوزه كوه: این برش با مختصات جغرافیایی”1,25 ‘ 36 °51  طول خاوری و” 6,7 ‘ 12 °30 عرض شمالی (مختصات قاعده مقطع) در تاقدیس كوزه كوه در 158 كیلومتری شمال باختری شیراز، در شمال خاوری نورآباد ممسنی  واقع شده است. جهت دسترسی به این برش چینه شناسی پس از طی مسافت 10 کیلومتر به سمت شمال به سه راهی پل فهلیان خواهیم رسید. در این محل جاده آسفالته درجه 2 به سمت شرق وجود دارد که پس از طی مسافت حدود 7 کیلومتر در این جاده، به روستای گاو پیازی آب پخشان خواهیم رسید. برش مورد مطالعه در تنگ دوپر در 2 کیلومتری شمال روستا واقع شده است.

2- برش فهلیان: این برش با مختصات جغرافیایی  ” 8,24 ‘ 27  °51 طول خاوری و “8, 30 ’10°  30  عرض شمالی در تاقدیس فهلیان در 166 كیلومتری شمال باختری شیراز، در شمال باختری نورآباد ممسنی واقع شده است. جهت دسترسی به این برش چینه شناسی از شهر نورآباد ممسنی پس از طی مسافت 12 کیلومتر در مسیر آسفالت به سمت شمال غرب به روستای فهلیان خواهیم رسید. از این روستا به سمت جنوب غرب در مسیر جاده خاکی پس از طی مسافت 4 کیلومتر به محل برش دسترسی خواهیم داشت. این برش در تنگ بلبلک واقع شده است.