سوانح طبیعی مجموعه ای از حوادثی است که خسارت های جانی و مالی فراوانی را به دنبال دارد. پیش بینی این رویدادها ممکن نبوده و یا بسیار دشوار است و اتفاق افتادن آنها غافلگیری را به دنبال خواهد داشت. در این میان زلزله به عنوان یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی بویژه زمانی که در مناطق پرجمعیت شهری اتفاق می افتد گاها اثرات جبران ناپذیری بر جای می گذارد. به عنوان مثال زلزله های 1994 کالیفرنیای  آمریکا و زلزله سال 1995 کوبه ژاپن منجر به کشته شدن هزاران نفر و خسارات اقتصادی سنگین نزدیک به 200 میلیون دلار شد. زلزله سال 1999 ازمیر ترکیه با 15000 کشته و 24000 زخمی و برجای گذاشتن هزاران بی خانمان، در حدود 41000 بنا از جمله

 

 ساختمان های دولتی و اداری را ویران کرد. زلزله سال 2001 گجورات هند در حدود 20000 کشته و 1614700 زخمی برجای گذاشت و 348000 خانه را ویران کرد.

با نگاهی به نقشه خطر زلزله جهانی در می یابیم که ایران در ناحیه ای بسیار فعال از لحاظ تکتونیکی واقع شده و زلزه های گذشته مصداق این امر است. بسیاری از شهرها در نزدیکی گسلها قرار دارند و از اینرو هر چند سال یکبار شاهد وقوع زلزله مخرب با خسارات مالی و جانی فراوان هستیم. مجموعه اقدامات مدیریت بحران پس از رخداد زلزله می تواند باعث کاهش میزان تلفات انسانی گردد. اما این موضوع زمانی می تواند موثر واقع شود که عملیات امداد و نجات، سریع و با طرح و برنامه همراه باشد. یکی از باارزشترین منابع اطلاعاتی که می تواند مدیران بحران را در امر سازماندهی عملیات امداد و نجات و همچنین تخصیص منابع یاری نماید، نقشه تخریب منطقه می باشد. با داشتن نقشه تخریب ساختمان ها  که در آن میزان تخریب هر ساختمان مشخص شده می توان عملیات امداد و نجات، اسکان، آواربرداری و حتی بازسازی مناطق آسیب دیده را کارآمدتر انجام داد.
به منظور تعیین سریع اثرات بلایای طبیعی بویژه زلزله، مجموعه داده های حاصل از سنجش از دور می تواند اطلاعاتی مفید و مهم در اختیار بگذارد. فناوری سنجش از دور امروزه با فراهم آوردن داده های متنوع و مفید و با گستره پوششی وسیع از منطقه بحران زده و با قدرت تفکیک مکانی بالا ابزاری مفید جهت تعیین میزان تخریب ساختمانها شده است. با ظهور نسل جدید سیستم های ماهواره ای جدید همچونIkonos   و Geoeye امکان تصویربرداری با قدرت تفکیک مکانی بالا فراهم گردیده است که این امر به نوبه خود امکان پردازش های دقیقتر و حصول نتایج بهتر در برآورد میزان خسارت ساختمان های شهری را در پی داشته است

در سال های اخیر، تحقیقات گسترده ای در زمینه ی سیستم های نانوساختار انجام شده است. به خصوص با کوچکتر شدن اجزای تشکیل دهنده ی قطعات الکترونیکی، بررسی نانوساختارها اهمیت زیادی در علوم وصنعت پیدا کرده است. از میان انبوهی از نانوساختارها که هر کدام توان بالایی برای استفاده در سیستم های نانو دارند، ساختارهای گرافنی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردارند که به دلیل ابعاد بسیار کوچک و خواص الکتریکی جالب و منحصر به فردشان، به عنوان یکی از اجزای اصلی قطعات نانوالکترونیکی مدنظر قرار گرفته اند.

 

گرافن تک لایه ای از اتم های کربن است، که در یک شبکه شش گوشی منظم شده اند. اتم های کربن با پیوند کوالانسی به یکدیگر پیوند می خورند و یک الکترون از هر اتم کربن باقی می ماند که پیوند برقرار نمی کند. طبیعت دو بعدی گرافن منجر به بسیاری از ویژگی های جالب الاستیکی، گرمایی و الکترونیکی می شود. به عنوان مثال ، یکی از این ویژگی ها آن است که گرافن در دمای اتاق نیز اثر کوانتومی هال را نشان می دهد]1[. همچنین طول واهلش اسپین، به طور منحصر به فردی بالا بوده و به نزدیک 1.5 میکرومتر می رسد و این امر گرافن را برای کاربردهای اسپینترونیکی بسیار مناسب می سازد]2[. به این ترتیب کشف گرافن به علت ویژگی های الکترونیکی عالی و پایداری

 

 مکانیکی و شیمیایی، شاخه الکترونیک را دگرگون ساخته و راه نوینی را به سوی وسایل الکترونیکی فوق سریع و سنسورهای شیمیایی و زیستی گشوده است]3[.

 

امروزه الکترونیک آلی شاخه ای جذاب و در حال رشد برای علم و صنعت محسوب می شود. دراین میان، یک خانواده مهم از مواد آلی شامل آلوتروپ های کربن است. آلوتروپ های کربن ساختارهای تعریف شده ای شامل اتم های کربن هستند. الماس و گرافیت را می توان شناخته شده ترین اعضای این خانواده دانست. گرافیت طبیعی بیش از چهار صد سال پیش کشف گردید و از آن برای نوشتن استفاده می شد. با این وجود این ماده از قرن بیستم به علت رسانایی بالا، تولید ارزان و وزن کم به صنعت راه یافت]4[. گرافیت یک ساختار لایه ای، شامل لایه های دو بعدی از اتم های کربن است که به صورت شبکه های شش گوشی قرار گرفته اند. فاصله این لایه ها nm 3/0است]5[. اگرچه پیوندها در صفحات دو بعدی  کووالانسی و قوی هستند، در جهت عمود بر صفحات شاهد پیوندهای ضعیف واندروالسی هستیم. لذا گرافیت رسانای خوبی به شمار می رود. برخلاف گرافیت، در الماس، همه پیوند ها کووالانسی است و در نتیجه هیچ الکترون آزادی وجود ندارد و به همین دلیل رسانایی ضعیف است. همین پیوندها هستند که الماس را به یکی از سخت ترین مواد تبدیل می کنند.

 

بعدها آلوتروپ های جدیدی از کربن در آزمایشگاه ها تهیه شدند. ابتدا در سال 1980 میلادی، فولرن کشف شد که در آن اتم های کربن یک ساختار بسته را تشکیل می دهند. فولرن عمدتا به صورت یک سیستم صفر بعدی  رفتار می کند و لذا خواص الکتریکی جالبی دارد. در سال 1990 میلادی نانو لوله های کربنی کشف شدند. می توان این ساختار های استوانه ای از اتم های کربن را به عنوان سیستم های یک بعدی در نظر گرفت. کشف فولرن و نانو لوله های کربنی دریچه جدیدی را فراروی الکترونیک بر مبنای کربن گشود. خانواده آلوتروپ های کربن کامل به نظر می رسید و تنها آلوتروپ دو بعدی نداشت. این آلوتروپ دو بعدی، گرافن نامیده شد. پس از کشف فولرن و نانو لوله های کربنی، ساختار نواری گرافن با جزئیات بیشتری مورد مطالعه قرار گرفت]4[، زیرا می توان گرافن را به شکل کره در آورد که فولرن حاصل شود و یا به شکل استوانه ای لوله کرد که نانو لوله های کربنی را نتیجه دهد.

 

در سال 2004 میلادی نواسلف و گایم و همکارانشان با جداسازی گرافن در دانشگاه منچستر جامعه علمی را شگفت زده کردند. اساسا علت کشف دیرهنگام گرافن دوچیز بود، اول این که قبل از کشف آن تصور می شد که گرافن ناپایدار است  و دوم آن که هیچ ابزار آزمایشگاهی برای نمایش گرافن به ضخامت یک اتم وجود نداشت.  دلیل اینکه گرافن بر خلاف پیش بینی های نظری ناپایدار نشد را می توان در ناهمواری های موج گونه ای در سطح صفحه گرافن دانست که آن را پایدار می سازند]6[.

 

پدیده ابررسانایی که در اوایل قرن بیستم کشف شد شاید اولین پدیده ای باشد که نشان داد قوانین مکانیک کوانتومی می توانند در مقیاس ماکروسکوپی نیز بروز کنند. این پدیده،  نمونه بارزی از اشغال ماکروسکوپی حالت کوانتومی منفرد است. به عبارت دیگر خواص غیر عادی (در مقایسه با حالت هنجار) حالت ابررسانایی در نتیجه این امر رخ می دهند. صفر شدن مقاومت نرمال و دیامغناطیس شدن نمونه در حالت ابررسانایی دو مشخصه اصلی این پدیده می باشند. تعداد مقالات چاپ شده در باره پدیده ابررسانایی از اوایل قرن بیستم اکنون بیانگر این است که بی شک یکی از مسائل مهم و مورد علاقه جهان و بویژه علم فیزیک، پدیده ابررسانایی است. تعداد جوایز نوبل که به این موضوع اختصاص یافته در هیچ موضوع دیگری سابقه ندارد.

 

در سال 1913 میلادی به اونس برای کشف ابررسانایی در جیوه، در سال 1972 به باردین، کوپر و شریفر برای ارائه نظریه BCS، در سال 1973 برای ابداع روش تونل زنی در تعیین گاف انرژی به گیاور و به جوزفسون برای پیوندگاه جوزفسون و تونل زنی جفت و در سال 1987 به بدنورز و مولر برای کشف ابررساناهای دمای بالا.

 

حتی تصور دست یافتن به چنین تکنولوژیی در دمای اتاق هیجان انگیز است، چون این به معنای رسیدن به مقاومت صفر و دست یابی به شدت جریانها و میدانهای مغناطیسی بسیار بالا در دمای اتاق است که موارد کاربرد بسیاری در علوم و صنایع از جمله خطوط انتقال نیرو، حمل و نقل، پزشکی و ساخت ابرکامپیوترهای قدرتمند و ابرسریع در تکنولوژی آینده دارد. به این معنا انقلاب واقعی در صنعت با کشف پدیده ابررسانایی در دمای اتاق روی خواهد داد. علاوه بر جنبه کاربردی این مواد، فهم عمیقی که پژوهشگران در تلاش برای دستیابی به نظریه ابررسانایی (چه در گذشته برای ابررسانایی متعارف (BCS) و چه در حال برای ابررسانایی دمای بالا) از سیستم های شامل میلیاردها ذره با همبستگی شدید کسب کردند و شاید در تاریخ علم فیزیک ماده چگال بی سابقه باشد. مشکل اساسی در ابررسانایی متعارف، پایین بودن دمای گذار ابررسانایی، Tc در حدود دمای هلیم مایع بود که با پیشرفت های اخیر این دما با کشف سرامیک های ابررسانایی دمای بالا به حدود k 100 (k 135) در ترکیبی از جیوه، که تحت فشارهای خیلی بالا برای این ترکیب اکسید مس جیوه دمای گذار حدود k 165  نیز گزارش شده است) افزایش یافته و آینده روشنی را پیش رو می گذارد]7[.

 

در سال 1908 اونس با مایع کردن گاز هلیوم، فیزیک دماهای پایین را بنیان نهاد، او روی اثر دماهای خیلی پایین بر خواص فلزات مطالعه کرد. سه سال بعد او مشاهده کرد که در دمای k 18/4 و کمتر از آن مقاومت الکتریکی جیوه صفر می شود. با این کشف، مبحث ابررسانایی متولد شد. اونس دو سال بعد مشاهده کرد که با اعمال یک میدان مغناطیسی نسبتا قوی می توان جسم را از حالت ابررسانایی خارج کرد.

دنیای امروز به دلیل گسترش رویدادهای علمی و تکنولوژیکی و نفوذ عمیق آنها در همه سطوح زندگی، عصر ارتباط و اطلاع رسانی نامیده می شود. به گونه ای که گسترش این امر، در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، به مقدار قابل ملاحظه ای مشاهده می شود. آموزش و پرورش به عنوان یکی از پایه ای ترین مفاهیم در تشکیل و توسعه ساختار یک جامعه به شدت تحت تاثیر این گسترش قرار گرفته است.

شکوفایی خلاقیت و نوآوری از مباحث مهم و با اهمیت دنیای امروز است که می توان پیشرفت و توسعه کشورها را به این عامل وابسته دانست. در دنیای امروز رقابت، خلاقیت و نو آوری می‌تواند عامل برد باشد، بنابراین باید کوشش کرد که در جهت پرورش و شکوفاکردنخلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان کشورمان گام برداریم و به عواملی که در این راستا موثر هستند توجه کنیم و مبانی آموزش و پرورش خلاقیت را در سطح جامعه ترویج دهیم. از آنجا که تقویت خلاقیت در دوران کودکی در تمام مدت عمر شخص موثر است باید آنرا بسیار مهم دانست. گارد نر معتقد است که تصور و تخیلی که در اوایل دوران کودکی شکل می‌گیرد، مبنای خلاقیت در دوران بلوغ است. آموزش و پرورش صحیح کودک به معناى فراهم آوردن مقدمات لازم براى به فعلیت رساندن قواى او است و باید به رشد احساسی ، فیزیکی و عقلانی او کمک کرده تا با مشکلات و درگیری های زندگی  به راحتی برخورد کند و برای آن ها راه حل پیدا کند.

بسیاری از پژوهش های حوزه کودک به وجه اکتسابی رشد و یادگیری می پردازد. فلسفه های متنوع آموزشی نظیر تجربه گرایی، طبیعت گرایی، رفتار گرایی و …نتیجه همین پژوهش ها است. دیدگاه های نوین از جمله آموزش خلاق، یادگیری بازی محور و یادگیری فرآیندی را مبتنی بر خلاقیت و ابتکار کودک می داند که تحت تاثیر محیط فیزیکی و اجتماعی شکل می گیرد. در پی طراحی این شیوه های یادگیری، خلق فضاهایی برای میزبانی آن ها ضروری به نظر می رسد. بحث فضاهای عمومی دوستدار کودک و پیش از آن جنبش ساخت زمینهای باز از یک

 

 طرف، توسعه مدارس باز، مدارس چند هسته ای، مدارس اجتماعی از طرف دیگر و خلق موزها، فرهنگسراها و پارک های اختصاصی کودکان همه پاسخی به این ضرورت است.

پژوهش ها نشان می دهند در دوران کودکی قابلیت ها و خلاقیت کودکان پایه گذاری می شود و بهترین زمان پیشرفت برای خلاقیت و تخیل در فاصله سنی 2 تا 10 سال روی می دهد و کودکان طی این سالها از محیط تاثیر بیشتری می گیرد و در مورد محیط خود به طور طبیعی کنجکاو هستند (عظمتی، 1387).

 

1-2بیان مسئله

انسان از بدو تکامل، شروع به بنیان نهادن تمدن نمود و در طول این روند تکامل متناسب با هر نیازی برای آن ابزاری طراحی کرده و ساخته است. یکی از این نیازها ساختمان بوده که در روند تکامل بشر و ایجاد دانش در این زمینه، معمار طراحی آنرا متناسب با نیازهای استفاده کنندگان در طراحی اش تامین می نموده. در طراحی معماری، سلایق، علایق، عملکرد و کاربری ساختمان متناسب با شرایط محیطی در نظر گرفته می شود. در سالهای دورتر خانه بستری اجتماعی و عاطفی برای رشد و تعالی کودک فراهم می ساخت و دوره بلند مدتی از کودکی را در بر می گرفت. اما امروزه خانه های ما نمی توانند مامن همیشگی کودکان باشند چرا که آن ها قابلیت لازم برای برآوردن نیازهای یک کودک را ندارند.

یکی از این بناها ی ضروری در عصر حاضر مهد کودک یا کودکستان[1] است که از دو واژه مهد به معنی گهواره و بستر و واژه کودک که یک رده سنی از رده های سنی انسان می باشد، تشکیل شده است. گرچه در گذشته مهدکودک ها صرفا جهت نگهداری کودکان بوده اند، اما امروزه این مکانهای معماری هدفمند شده و تبدیل به آموزشگاهی برای آموزش، پرورش و نگهداری کودکان خردسال در بازه ایی زمانی از روز است، که نقش به سزایی در تربیت کودکان دارند و برای گذار آنها از محیط خانه به مدرسه برنامه ریزی شده اند. معمولا کودک از سه سالگی آمادگی ورود به مهدکودک را پیدا می کند. وی در آنجا با محیطی جدید آشنا شده که به او توانایی ها و دانش های بیشتری می آموزد تا برای ورود به مدرسه و همینطور گسترش روابط اجتماعی با دیگران آماده شود. زندگی اجتماعی در یک مهدکودک از جمله مهمترین دوره های زندگی خردسالان است. در این دوره کودکان می توانند معنای زندگی گروهی را حس کنند. فضایی که کودکان همدیگر را ملاقات می کنند و تجربه های فعالیت اجتماعی و دسته جمعی آن ها شکل می گیرد و حس رقابت و رفاقت در آن ها پایه گذاری می شود و نخستین گام های استقلال در وجود آن ها نهادینه می شود. آنها در حساس ترین و مهم ترین سالهای زندگیشان یعنی زمانی که پایه های رشد شخصیتی، فیزیکی، ذهنی، عاطفی، جسمی و اجتماعی آن ها شکل می گیرد تا زمانی که وارد شهر می شوند، نیاز دارند زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند و تامین چنین نیازی مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که عوامل مهمی که در تعیین کیفیت محلهای نگهداری کودکان موثر است به جنبه‌های مختلف آن باز می‌گردد که یکی از این عوامل و شاید مهمترین آنها معماری و فضاهای فعالیت مناسب برای کودکان باشد. بازی، مشارکت گروهی و تعاملات اجتماعی کودک، نه فقط در قالب برنامه های آموزشی، بلکه به وسیله طراحی اجزا  و عناصر معماری در سامانه های کالبدی و عملکردی متناسب با ویژگیها و نیازهای کودکان امکان پذیر است. اساس طراحی معماری و برنامه ریزی فضایی منطبق با شرایط کودکان به طور قطع بستگی به میزان شناخت ویژگیهای جسمی و روانی کودکان در مراحل مختلف رشد آنان دارد و باید دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد حواس کودک در درک عوامل محیطی و همسو با شناسایی پدیده های قابل درک توسط حواس انسانی او باشد. اکنون می دانیم انگیزه های حسی که کودک از محیط پیرامونش دریافت می کند برای پیشرفت او اهمیت حیاتی دارند، روانشناسان به تاثیر فضای معماری بر رفتار کودکان پی برده اند و این به عهده معمارانی آشنا به علوم رفتاری کودک است که در فرایند طراحی، این دیدگاه ها را با نیازهای فضایی کودک تلفیق کنند. این توجه باید معطوف به زندگی کودکان و جهان کوچک آن ها، به خصوص رابطه نزدیکشان با طبیعت و فضای سبز باشد. در نتیجه توجه ویژه به مساله طراحی فضاهای آموزشی و تفریحی کودکان سبب برانگیختن حس کنجکاوی، خلاقیت، رشد هوش و زبان و تکامل اجتماعی آنان می شود و در نهایت به کودکان می آموزد که چگونه با دیگران همکاری کنند، مسئولیت هایی را به عهده گیرند و در یک اجتماع یا فرهنگ زندگی کنند.

متاسفانه با گذشت سالها از تاسیس فضاهای آموزشی، همچنان جامعه ما شاهد تحولات چشمگیری در معماری بناهای آموزشی نبوده است و در حال حاضر اکثر دبستان ها و مهد کودک ها در فضا های فاقد طراحی مناسب و یا در فضا هایی با کاربری غیر آموزشی (مثل خانه) تاسیسمی گردند. براساس مطالب بیان شده می توان مسئله را اینگونه بیان نمود کهساخت و سازهای معماری فضای زندگی کودکان جامعه امروز ایران بسیار کمرنگ می باشد و نیازمند توجه بیشتر است. در اصل محلهای نگهداری کودکان فضاهای کوچک، شلوغ، بی‌رنگ، یکنواخت،صرفا عملکرد گرا و تغییر کاربری یافته ای می باشند که فاقد طراحی مناسب ویژه کودکان هستند. واقعیت امر این است که فضاهای آموزشی کودکان ما بیشتر، باعث از بین رفتن خلاقیت آنها می‌شود. ، بی توجهی به تاثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کودکان مانع ذوق وشوق کودک،برای ورود به آنها می‌شود.اهمیت آموزش و پرورشكودكان سبب می شود که کمبود چنین فضاهایی ملموس شده و توجه ویژه ای جهت طراحی مجموعه آموزشی مناسب، ویژه کودکان با عملکردی علمی، فرهنگی، تفریحی و پاسخگوی نیازهای آن ها مد نظر قرارگیرد و به پر شدن این خلاء کمک کند.

1-3 اهمیت موضوع

اهمیت این موضوع به معنای اهمیت کودکان در شکل دهی دنیای فردا می باشد. اعضای کوچک و جوان جامعه که قابلیت تاثیر گذاری بر شکل دهی محیطشان را با بیان نیازها و تمایلات خودشان دارند ولی در این مهم نیاز به کمک بزرگسالان دارند. این حقیقت انکار ناپذیر است که کودکان در سنین طفولیت تنها به مراقبت و تامین نیاز های جسمانی نیاز ندارند بلکه باید همه ابعاد وجودی آنها(جنبه های روانی، عاطفی، شخصیتی، هوش و شناختی و اخلاقی) مورد توجه قرار گیرد.

تمام ادیان الهی، بخصوص دین اسلام، همه انسانها را به تعلیم و تربیت دعوت نموده و آنها را ترغیب نموده اند که از دوران کودکی به این امر مهم اهتمام ورزند؛ زیرا که کودکان در این دوران دارای ویژگیهایی هستند که بزرگسالان از آن بی بهره اند و آن، آمادگی پذیرش بسیار زیاد برای یادگیری است که در قلب و ذهن آنان وجود دارد.در روایات نیز اهمیت توجه به مراحل رشد انسان قابل بررسی است. از امام صادق (ع) نقل شده است: فرزندت را تا هفت سالگى بگذار بازىكند و هفت سال او را ادب ‏آموز و در هفت سال سوم او را ملازم و همراه خود دار. یكى از اهداف تعلیم و تربیت فرزند در خانه و مدرسه، آماده سازى او براىزندگى در اجتماع و تعقیب اهداف جامعه الهى است. همچنین آمده است: اگر کودک می دانست که خداوند متعال چه استعدادی در وی نهاده است که براساس آن می تواند خود را به اوج قله معرفت برساند، شادمانه آواز رهایی سرمی داد و با تلاش تمام سعی می کرد خود را به نهایت این شناخت برساند (ژاله فر، 1384).

طراحی یک مجموعه‌ی اقامتی گردشگری فضایی متفاوت با هتل یا مسافرخانه را می‌طلبد. در طراحی آن سعی بر این است، تا ویژگی‌های معماری بومی خوزستان برای گردشگر یا اقامت گر به معرض نمایش گذاشته شود. که این ویژگی‌ها می‌تواند در جهت موارد ذکرشده در زیر سازمان‌دهی شوند:

• حفظ میراث هنری ایران در بخش معماری
• ارتقای کیفی و رشد ارزش‌های معماری بومی ایران
• حمایت از حقوق قانونی گردشگر
• هدفمند نمودن صنعت گردشگری
• شناسایی جاذبه‌های گردشگری ایران (خوزستان)
• معرفی صنایع‌دستی خوزستان
• تلاش برای رشد صنعت گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان

این مجموعه با فضایی کامل پیشرفته (مدرن) که در عین هندسی بودن آن با مصالح بومی نوین نیز اجرا

می‌شود سعی بر آن دارد که با تأثیر از فرهنگ ایرانی که معرف ویژگی‌های ایرانی است، در معماری و عناصر برگرفته از یادمان‌های خوزستان تأثیرگذار باشد که به این شکل از بعد انتزاعی به بعد مادی و در قالب کالبد آمده است.

1-1- تعریف مسئله

     در عصر حاضر گردشگری به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در ارتباط بین ملت‌ها به شمار می‌رود و کشورها با درک این مهم شروع به فراهم نمودن امکانات و تجهیزات مناسب به‌منظور جذب گردشگری می‌کنند. گردشگری تأثیر فراوانی در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور می‌گذارد. ایجاد اشتغال، به جریان انداختن سرمایه‌های اقتصادی، افزایش تقاضاهای سفر خارجی و به دنبال آن افزایش امنیت در

 

 کشور ازجمله آثار مثبت گردشگری است. (حیدری، 1387: 13)

این پژوهش تعریفی جامع از گردشگری، توریسم و گذران اوقات فراغت را در کنار توجه به ارزش‌های پایدار معماری بومی به‌صورت دیدگاه‌هایی سیال ارائه می‌دهد. ازاین‌رو رویکرد اصلی پژوهش طراحی دستیابی به‌نوعی معماری بومی می‌باشد.

متغیرهای اصلی در بیان مسئله پیش رو در حوزه‌های ذیل قابل‌بررسی خواهد بود:

– نگرش به اقلیم

– نگرش بر بازخوانی ویژگی‌های معماری بومی

– نگرش به فرهنگ

با توجه به آنچه بیان شد می‌توان این‌گونه برداشت کرد که معماری بومی در تعامل بافرهنگ و معماری است. در معماری بومی علاوه بر طبیعت و بوم، مؤلفه دیگری به نام فرهنگ نیز در طول تاریخ تأثیرات بسیاری بر ساختار معماری گذاشته است. درواقع این در نفس معماری بومی است که دو گونه پیوند اساسی را محترم بدارد. پیوند با محیط فرهنگی یا با سلسله ارزش‌های فرهنگی یا سلسله رفتارهای فرهنگی و قوانینی که در آن جاری است.

عوامل مؤثر بر شکل‌گیری معماری بومی:

– فرهنگ: اعتقادات، باورها، آیین‌ها، دین و مذهب.

– طبیعت: اقلیم و جغرافیا.

– اقتصاد: تأمین معیشت و انواع آن.

– اجتماع: ساختار قبیله‌ای و همگن و ناهمگن بودن اجتماع.

 1-2-سؤالات تحقیق

1-چگونه پارامترهای فضایی بومی را می‌توان در طراحی محیط اقامتی پیاده کرد؟

2-چگونه می‌توان با استفاده از ویژگی‌های کالبدی نظیر فرم و روابط اجزای کالبدی در راستای معماری بومی در مجموعه گردشگری گام مؤثری برداشت؟

 1-3-اهداف تحقیق

هدف کلی: طراحی مکانی مناسب جهت اقامت و پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی و محققان و رونق گردشگری.

اهداف اختصاصی:

– افزایش رشد اقتصادی

– گسترش صنعت توریسم

– تعامل فرهنگی- اجتماعی

 1-4-اهمیت و ضرورت تحقیق

     بسیاری از کشورهای دنیا برای جلب هرچه بیشتر گردشگرخصوصا گردشگران خارجی اقدامات گسترده‌ای را انجام می‌دهند که از آن جمله می‌توان به طراحی و اجرای ساختمان‌هایی با کاربری‌های رفاهی، خدماتی و تفریحی اشاره نمود. با توجه به نیاز گردشگران و خلأهایی که در اهواز به‌واسطه‌ی نبودن این مجموعه وجود دارد با طراحی این مجموعه می‌توان پاسخگوی نیاز همگان در این زمینه بود.

ـ ایجاد الگوی جدید جهت مجموعه‌های کوچک گردشگری

ـ این مجموعه باید قابلیت جوابگویی به نیازهای متعدد و متنوع گردشگران را با درک و لحاظ رفتارها و نیازهای انواع مراجعه‌کنندگان به محوطه را داشته باشد.

1-5- علت انتخاب و ضرورت انتخاب موضوع پروژه

گردشگری بزرگ‌ترین حرکت مردم در زمان صلح است. امروزه گردشگری یکی از امیدبخش‌ترین فعالیت‌هایی است که از آن به‌عنوان گذرگاه توسعه یادمی کنند (خسروی نژاد، 1387: 98). در حال حاضر بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و اجتماعی خود را از گردشگری دریافت می‌کنند و درآمدهای گردشگری درواقع مهم‌ترین هدف را برای توسعه زیرساخت‌های منطقه به کار می‌برد، گردشگری به‌عنوان پدیده‌ای با سودآوری فراوان به همراه گسترش تکنولوژی ارتباطات در وضعیت کنون جهان از چنان جایگاهی برخوردار گشته که تحت عنوان صنعت از آن یاد می‌شود گردشگری یکی از صنایع نیمه دوم قرن بیستم بود و اغلب به‌عنوان یک کلید برای رشد اقتصادی هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم درحال‌توسعه استفاده‌شده است (موحدی، 1386: 117) صنعت گردشگری می‌تواند منافع زیادی را برای جوامع مختلف به همراه داشته باشد، این منافع در پنج عنوان اصلی عبارت‌اند از:

1- توسعه زیرساخت‌ها، حمل‌ونقل، انرژی و ارتباطات

2- ایجاد زمینه مناسب برای توسعه و حمایت صنایع، کشاورزی، صنعت ساختمان، تغذیه و خدمات

3- جذب سرمایه‌های خارجی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم

4- هموارسازی بستر مناسب برای افزایش درآمدهای ملی، توسعه فرصت‌های شغلی و ایجاد تحول مثبت در سایر بخش‌های اقتصادی با استفاده از ضریب تکاثری صنعت گردشگری.

5- بهبود استانداردهای زندگی (حیدری، 1383: 5).

     شهر اهواز باوجود داشتن قابلیت‌های مناسب گردشگری جایگاه مناسبی ازنظر جذب تعداد گردشگر و درآمد ارزی در کشور ندارد؛ لذا رسیدن اهواز به جایگاه مناسب در گردشگری نیازمند توجه همه بخش‌های دولتی، خصوصی مرتبط با این صنعت است. در سال‌های اخیر ملاحظات اکولوژیکی و زیست‌محیطی موجب گردید تا اکوتوریسم به‌عنوان سازگارترین نوع گردشگری بیش از سایر اشکال گردشگری موردتوجه قرار گیرد. درواقع این نوع گردشگری جهت پیشرفت اقتصادی هر کشور، مردم بومی منطقه و حفظ ارزش‌های طبیعی، زیست‌محیطی و فرهنگی مناطق گردشگری مناسب تشخیص داده‌شده است. ازاین‌رو توسعه این بخش جزء اهداف اصلی صنعت گردشگری در نظر گرفته می‌شود.(حسینی، 138: 104)

     توسعه فعالیت‌های گردشگری می‌تواند مشاغل متعددی را در بازار کار عرضه کند و با اشتغال مستقیم و غیرمستقیم موجب تولید زنجیرهای از فعالیت‌ها شود. اشتغال در هتل‌ها، رستوران‌ها، آژانس‌های مسافرتی، شرکت‌های حمل‌ونقل، تأسیسات ورزشی همچون قایقرانی و … به‌طور مستقیم و تقویت بازار صنایع‌دستی و تولیدات محلی و به‌طورکلی اشتغال کلیه کسانی که به شکلی از اشکال گردشگری منتهی می‌گردد، جملگی توان اشتغال‌زایی را نشان می‌دهد، ضمن آن‌که به‌موازات بهبود فضای اشتغال و درآمد، اثرات اجتماعی و روان‌شناختی مهمی را در منطقه ایجاد می‌کند (مختاری، 1382: 7).

بافت حد فاصل میدان صاحب الامر و رد پای باروی قدیمی شهر تبریز به صورت مکانی بلااستفاده، متروک و فراموش شده تبدیل گشته، مکانی با کاربری های ناسازگار شهری مانند انبار ، کارگاه … ، در صورتی که این قسمت در قلب بافت تاریخی تبریز و در امتداد محور تاریخی- فرهنگی تبریز باید پذیرای بهترین و مجلل ترین کاربری ها باشد، به طوریکه مردم بجای گریز از این محلات و دوری از آنها ، باید به آنها روی بیاورند و دارای کارکردی شایسته جایگاهی که در خاطرات و اذهان تاریخی مردم دارد، باشد.

در این تحقیق سعی شده که با بیان مسئله و پی بردن به این مشکلات، طرحی را برای ایجاد یک مرکز تاریخی- فرهنگی بر اساس پتانسیل های موجود پیشنهاد بدهیم که هم بتواند گسست ایجاد شده بین این بافت و بافت جدید شهر را حل کند و هم با تعریف پروژه معماری و وارد کردن کاربری های فرهنگی- تاریخی بتواند این بافت را به هویت اصلی خود بازگرداند و آن را به یک فضای سرزنده و دارای رونق تبدیل نماید.

1-2- بیان مسأله تحقیق

ما انسانها در دنیایی زندگی می کنیم که اساس و جوهره آن بر تمدن های گوناگون بشری  است که طی ادوار مختلف به وجود آمده و پی ریزی شده است . در طول این دوره ها وسالها اقوام و ملل مختلفی هر کدام تمدنی را بنا نهاده که در پیشرفت و تکامل انسان سهم بسزایی داشته و دارند که شاهد این کلام همانا بشر امروزی است که آخرین ثمره تمدن گذشتگان می باشد .

شناخت هرچه بیشتر تمدنمان و آنچه از گذشته برایمان به ارث رسیده است، باعث حفاظت و پاسداری بهتر آنان شده و این باور را در ما به وجود می آورد که آثار باستانی و کهن هر شهر به مثابه هویت تاریخی و فرهنگی آن شهر بوده و آسیب رساندن به آن ، در واقع صدمه زدن به هویت اجتماعی و فرهنگی خودمان می باشد (عمرانی و اسمعیلی سنگری، 1385، ص 12) .

هویت اجتماعی و حافظه جمعی در جایی حفظ می شود که وقتی فرد درآنجاست، حس کند فضایی که در آن مستقر است که با جاهای دیگر فرق دارد. اگر شما احساس کنید در جایی هستید که در آن تداوم تاریخی وجود ندارد، یکی از ارکان مهم زندگی اجتماعی زیر سوال می

 

 رود واحساس عدم تعلق به جامعه و عدم هویت می کنید ) خسرو خاور، 1383(.

در جهان امروز ، تلاش برای حفظ هویت یکی از منازعات اصلی ملتها است . هویت کالبدی  به معنای صفات و خصوصیاتی است که جسم شهر را از غیر متمایز کرده و شباهتش را با خودی آشکار می کند. این صفات باید به گونه ای باشند که جسم شهر ، در عین حفظ تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل نیز باشد و نهایتا  به پیدایش یک کل منجر شود (میر مقتدایی، 1383).

مهم این است که هر مکانی در ضمن هرگونه تغییری ، هویت خود را نیز حفظ کند ،  تداوم و دگرگونی بر این امر دلالت دارد که به رغم همه تغییر ها و دگرگشت ها چیزی پا بر جا و ثابت میماند. مکان هم ثبات دارد و هم برخوردار از تغییر پذیری است، و این نکته ای نیست که به آسانی دریافتنی باشد. ثبات همان روح مکان است و به تعبیری همان ارتباط ویژه آن مکان با فضا، فرم و صورتهای به کار رفته در آن، و تغییر پذیری و بی ثباتی مکان به دلیل نیاز به تاویل و باز تاویل مکان به شیوه های مختلف و چه بسا متضاد است (نوربرگ شولتز [1]، 1381، ص 61-60).

 

1-2-1- معرفی موضوع

در سالهای اخیر با ورود مدرنیته به ایران و به تبع آن شهر تبریز، توجه به بافت جدید منجر به بی تفاوتی و گاهی بی توجهی به بافت با ارزش کهن شهر تبریز شده است. در دوران پهلوی و نیز اوایل انقلاب اسلامی احداث خیابانهای جدید در اطراف و محدوده بافت تاریخی شهر منجر به آن شد که شهر قدیم ، یکپارچگی و انسجام خود را از دست بدهد، به شکلی که محوطه های پوسیده و تخریب شده در آن روز به روز بیشتر مشاهده می گردد. به این ترتیب قسمتهایی از بافت تاریخی که در بر دارنده هویت شهر و خاطرات تاریخی – فرهنگی با ارزش می باشند و در نقشه ذهنی مردم شهر از جایگاه ویژه ای برخوردارند، عملا رنگ باخته و به صورت فضاهایی بدون استفاده در آمده اند.

بدین سان شهر کم کم مناظر فرهنگی خود را که آشکارا مبین تاریخ و سنت های فرهنگی آن است را از دست می دهد. بافت تاریخی شهر تبریز نیز از آن مناظر فرهنگی است که در جستجوی زمانی از دست رفته و در سخن گفتن با زبان گذشته به آن گونه که به زبان همه مردمان شنیدنی است دچار گسیختگی از بافت جدید و پویای شهر امروزی شده است و به این ترتیب حیات شهری در قسمتهایی از آن تحلیل یافته و یا از بین رفته است .

1 -2-2-دلایل انتخاب موضوع

در مورد بافت تاریخی تبریز مطالعات مفصلی صورت گرفته است که در این میان مطالعات مهندسین مشاور نقش جهان پارس و عرصه  شاخص ترند و در طرح های بالا دست پیش بینی شده در طرح تفصیلی شهر تبریز، بافت مرکزی شهر به عنوان منطقه تاریخی- فرهنگی در نظر گرفته شده است و طرح جامع نیز این منطقه را با توجه به اهداف راهبردی خود به عنوان منطقه تاریخی – فرهنگی تعیین نموده که در آن به بازسازی بافت و پالایش فعالیت های مزاحم و آلوده کننده تاکید شده است.

یکی از عواملی که می تواند گسست ایجاد شده بین قسمتهای دارای اقبال عمومی در بافت جدید و قسمتهایی از بافت که حیات خود را بنا به دلایلی که اشاره شد از دست داده اند  را از بین ببرد و موجب پیوند بین این دو بافت گردد، استفاده از مناظر و پتانسیل های بافت تاریخی – فرهنگی شهر می باشد که یکی از این موارد و مهمترین آنها  محور تاریخی – فرهنگی تبریز است. 

 

1 -2-2- 1 جمع بندی

با توجه به مطالبی که ذکر شد و چالشی که در دنیای امروزی در مورد مسئله هویت، تاریخ و فرهنگ پیش آمده، می توان به نیاز امروزی جامعه به یک مرکز تاریخی – فرهنگی اشاره کرد که نه تنها وظیفه شناساندن تاریخ و فرهنگ غنی این مرز و بوم و دستاورد های آداب و رسوم و سنن این منطقه را بر عهده دارد، بلکه به نوعی ایجاد کننده پیوند کالبدی و اجتماعی بین بافت قدیم و جدید این شهر می باشد . این محور به عنوان یک محور تاریخی ، فرهنگی  می تواند بستر مناسبی را جهت ایجاد چنین مرکزی برای ما به وجود بیاورد ، به گونه ای که هم گویای تاریخ سیر تحول و فرهنگ و هویت شهر باشد و هم به حضور شهروند در این فضا استمرار و انسجام بخشیده و کانون مدنی گرمی را به وجود بیاورد.

1-3- پرسش تحقیق

چگونه می توان با طراحی یک مرکز تاریخی- فرهنگی، بافت با ارزش و کهن شهر تبریز را به بافت جدید پیوند داد؟

1-4- اهداف تحقیق

طراحی  مرکز تاریخی – فرهنگی که بتواند نیازهای جامعه مورد پژوهش (تبریز) را با رعایت احترام به بافت قدیم وتاکید بر بر گرداندن حیات به آن قسمت از این بافت که کارکرد خود را در طول زمان از دست داده است را  بر اساس  طرح های بالا دست که مطالعات آن در طرح تفصیلی تبریز مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است بر آورده سازد.

شناسایی معیار های طراحی مجموعه های فرهنگی -تاریخی در بافت تاریخی در ارتباط با بافت جدید.

1-5- روش تحقیق

الف – روش تحقیق از نوع کیفی بوده و در مراحل مختلف از روشهای تاریخی و اکتشافی استفاده خواهد شد و در مجموع تحقیق حاضر یک تحقیق پروژه ای می باشد.

ب ـ روش گردآوری اطلاعات:

یکی از اصلی ترین بخش های هر کار پژوهشی را جمع آوری اطلاعات تشکیل می دهد. چنانچه این کار به شکل منظم و صحیح صورت پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد . از نظر متد، روش و تکنیکهای پژوهشی با استفاده از روش جمع آوری اطلاعات ، روش مورد استفاده به صورت میدانی و کتابخانه ای و روشهای ترکیبی انتخاب شده است .

1-6- فرضیه­های تحقیق

• طراحی در بافت های تاریخی با در نظر گرفتن اصول و معیار های مربوطه موجب رونق و احیای این بافت ها می گردد.

–  استفاده از پتانسیل های سایت های کهن می تواند در ارتقای کیفیت طراحی مراکز فرهنگی نقش داشته باشد.