کشف گورستان لما به عنوان یک محوطه تاریخی دوران ایلام میانه تا جدید،در استان کهگیلویه و بویر احمد در نوع خود بی نظیر است زیرا محوطه مزبور، اولین استقرار گاه اکتشافی از تمدن ایلام در این استان به شمار می آید و امید تازه ای برای کشف چنین محوطه هایی ایجاد نموده است. در بین اشیاء تدفینی کشف شده از این گورستان، ظروف سفالین منقوش دارای ارزش فراوانی می_ باشد چرا که این نقوش بازگو کننده نوع زندگی و باورهای مردمان آن دوران به شمار می_ آیند.پژوهش پیش روی تلاشی است برای دسته بندی ،بررسی و ریشه یابی نقوش سفالینه های گورستان لما بر اساس باورهای ایلامیان و تاثیر پذیری از طبیعت .برای محقق شدن این هدف ابتدا به معرفی محوطه باستانی لما پرداخته شده است که شامل معرفی جغرافیا ،تاریخ ،ریخت شناسی گورها ،نحوه تدفین و اشیاء تدفینی می باشد.در مرحله بعد به معرفی و نمایش و دسته بندی سفالهای مکشوف از گورستان لما پرداخته شده است.بدین منظور، از طریق آرشیو موزه یاسوج دسترسی به تصاویر سفالینه ها امکان پذیر گردید ،سپس بر اساس نقش ،سفالینه ها به دو دسته نقش دار و بی نقش تقسیم و برای هر دسته سفالها، فیش های کد گذاری شده در نظر گرفته شده است.این فیش ها به عنوان شناسنامه هر سفال حاوی مشخصات ظاهری از قبیل ،اندازه،تکنیک ساخت ،نقش ،الحاقات ،دهانه ،کارکرد ،فرم ،رنگ سفال و پخت آنها می باشد.به علت حجم بالای فیش ها از آوردن همه آنها در متن پژوهش خود داری شده و در قسمت پیوست ها قرار داده شده اند.ظروف فاقد نقش اولین سفالهای نمایش داده شده در متن پژوهش هستندکه به ترتیب کارکردشان دسته بندی و از طریق نمایش تصویر ،فرم و جدول ویژگی ها سامان داده شده
است.سفال های نقش دار بر اساس نوع نقوش به دو دسته ظروف با نقوش هندسی و خط دار تقسیم شده اند و در جداول گوناگون به بررسی نقوش پرداخته شده است.پس از معرفی و نمایش سفالینه های لما ،بر اساس فرضیه اول پژوهش مبتنی بر تاثیر باورهای ایلامیان در نقوش سفال ها عمل شده است.با توجه به کار شدن نقوش لما بر روی ظروف آبخوری و نگهداری مایعات به ارتباط این مسئله با یکی از باورها در خصوص آب در میان ایلامیان (دو ایزد تیر و ناهید )قوت می_ بخشد.
بدین منظور ،ضمن بررسی این باور ها به نماد شناسی آنها نیز پرداخته شده و در میان نقوش سفالینه های لما به جستجوی این نشانه ها پرداخته شده است. در فصل بعد به تاثیر طبیعت بر روی نقوش لما پرداخته شده است، در این خصوص ویژگیهای طبیعی وعناصر شاخص طبیعت منطقه لما معرفی و بر اساس این عناصر به بررسی نقوش سفال ها پرداخته شده است.در آخر با یک جمع بندی کلی سعی شده تا بر اساس تطبیق داده ها با نقوش به فرضیه ها ی پژوهش پاسخ داده شود.
1-1-بیان مسئله
گورستان لما واقع در استان کهگیلویه و بویر احمد،به عنوان یک محوطه تاریخی در سال 1378 شمسی کشف گردید.از نظر جغرافیایی این گورستان در حاشیه رودخانه بشار در 15 کیلومتری شمال غرب شهرستان پاتاوه و 65 کیلومتری شمال غرب یاسوج مرکز استان قرار گرفته است.طبق تحقیقات باستان شناسان ،گورستان لما از نظر قدمت تاریخی به دوره ایلام میانه تا جدید می رسد.کشف این گورستان و تعلق آن به مهمترین تمدن تاریخی جنوب غرب ایران می_ تواند به شناخت هرچه بیشتر تمدن ایلام و وسعت قلمرو جغرافیایی آن کمک می نماید.در این محوطه تاریخی 53 گور کشف شده است که در آنها اشیاء فلزی ،سفالی و غیره……..به همراه اسکلت انسان دفن شده اند.از میان اشیای یافت شده در این گورها اشیای سفالی حائز اهمیت می باشند که بیشتر شامل انواع جام،کوزه،و کاسه می باشد، اکثر این سفالینه ها مزین به انواع نقوش هندسی و ساده به رنگ اخرایی و قهوه ای بر روی بدنه پخته هستند که از نوع لعاب رورنگی می باشند. تا کنون بررسی دقیقی بر روی نقوش سفالینه های لما و دسته بندی آنها انجام نگرفته است تا بتوان ضمن شناخت نقوش سفالینه ها ، به مقایسه صحیح این نقوش با نقوش سفالینه های تمدن ایلام پرداخت ، تا از این طریق به ریشه یابی نقوش سفالینه ها و شناسایی هرچه بیشتر هنر سفالگری تمدن باستانی ایلام نائل گردید.با توجه به آنچه توضیح داده شد هدف کلی این تحقیق شناسایی نقوش سفالهای گورستان لما و ریشه یابی نقوش از طریق تطبیق آنها با نقوش سفالهای برجای مانده تمدن ایلام می باشد.
2-1-سئوالات تحقیق
1-آیا نقوش سفالینه های لما متآثر از باورهای دینی ایلامیان می باشد؟
2-آیا طبیعت منطقه لما بر نقوش سفالینه های لما تآثیر گذار بوده است؟
3-1-فرضیه ها
باستان شناسان محوطه گورستان لما را از نظر جغرافیایی به بخش سردسیری تمدن باستانی ایلام دوره میانه ،نسبت می دهند.در اینجا دو مسئله قابل ذکر است،مسئله اول این است که در صورت اسکان موقت و کوچ نشینی ایلامیان در فصول گرما در این منطقه امکان آوردن فرهنگ و آداب و رسوم زندگی ایلامیان به این خطه وجود دارد که نمود بارزش را در نقوش سفالینه های این گورستان می توان جستجو کرد.اولین فرضیه به این شکل مطرح می شود :
- به نظر می رسد باورهای دینی ایلامیان،بر نقوش سفالیهای لما تاثیر گذار بوده است.
مسئله دوم در کشف نشدن استقرارگاه های هم زمان در منطقه لما است تا از طریق آن بتوان با نحوه زندگی و هنر و صنعت آنان آشنا شد. باستان شناسان دلیل آن را شرایط ناهموار جغرافیایی می دانند .کشف اتفاقی گورستان لما بر اثر فعالیت ماشین های راه سازی استان انجام گرفت، چه بسا محوطه های مشابه ای در منطقه وجود داشته باشد و به علت شرایط بد جغرافیایی امکان کشف نداشته است.باستان شناسان منطقه کهگیلویه و بویر احمد را به خاطر موقعیت جغرافیایی اش و تنها مسیر ارتباطی مرکز کشور با جنوب کشور از دوران باستان تا کنون یک منطقه خاص در نظر گرفته اند که کشف نشدن استقرار گاه های هم زمان نمی تواند دلیلی بر فاقد سکنه بودن این منطقه باشد. کشف مقادیر زیاد قطعات سفالی از منطقه لما امکان وجود هنر-صنعت سفال سازی در منطقه را دو چندان می کند لذا آوردن این تعداد از ظروف شکننده از مسیری دور همچون خوزستان و اطراف آن به این محوطه با دشواری های سفر را غیرممکن می سازد.
دومین فرضیه به این شکل مطرح می گردد:
2) به نظر می رسد طبیعت منطقه لما، بر نقوش سفالینه ها تاثیر گذار بوده است.
4-1-روشهای گردآوری اطلاعات و ابزراهای مربوطه
توصیفی –تحلیلی
5-1-شیوه گردآوری اطلاعات
کتابخانه ای
6-1-ضرورت انجام تحقیق
دسته بندی و ریشه یابی نقوش سفالینه های لما
7-1-ابزارهای تحقیق
عکس،فیش برداری،اینترنت،مشاهده
8-1-پیشینه تحقیق
گورستان لما در سال 1378شمسی کشف گردید و سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان کهگیلویه و بویر احمد در این محوطه تاریخی اقدام به باستان شناسی نمود و در این زمینه یک گزارش میدانی و کتابچه راهنما را توسط مهندسین متخصص خود به چاپ رسانده است و تمامی اشیای گورستان را به موزه یاسوج منتقل نموده است اما تا کنون در زمینه نقوش تزیینی سفالینه ها کار تحقیقی انجام نگرفته است.پایان نامه ای نیز در این زمینه توسط دانشجویی در مقطع كارشناسی توسط فهیمه عبد الرضایی در دانشكده هنر و معماری اردكان انجام گرفته كه تنها به شكل گزارش تهیه شده است و فاقد تصویر می باشد.
