فضای ورودی شهرها مفصل ارتباطی بین فضای شهر و فضای طبیعی خارج شهر می باشند که مانند هر مفصلی خود را با ویژگی های هر دو فضا منطبق می کنند. اگر چه ماهیت این فضا تا حد قابل توجهی تحت تاثیر مولفه های فضای بیرون شهر و درون شهر می باشد، لیکن از هویت ویژه و خاصی برخوردار است. در واقع فضای ورودی شهر به عنوان یک فضای نیمه مستقل، جریان حرکتی از خارج به داخل شهر را به صورت پیوسته و تدریجی برقرار می سازد. از آنجایی که این فضاها اولین نقطه در هنگام ورود به شهر محسوب می شوند، اولا لازم است نشانگر هویت و شخصیت شهر باشند و فرد در طی حرکت در مسیر نه تنها با فضایی با هویت روبرو شود بلکه به هنگام نزدیک شدن به شهر، به تدریج شکل و شمایل شهر را نیز روئیت کند؛ ثانیاً مبادی ورودی خود نیز خوانایی لازم را برای ایجاد تصویر ذهنی مطلوب برای افراد و به ویژه مسافران را دارا باشد. با نگاهی در گذشته با تبدیل فضای ورودی شهر قدیم (برج بارو، دروازه و. . . ) کریدور ورودی اغلب شهرهای امروز با ساختمان های زشت و فرسوده، تعمیرگاه ها، انبار مصالح، اسقاطی اتومبیل و فضاهای متروکه و. . . . . . مواجه هستیم. پروژه های ساماندهی که تاکنون در خصوص مبادی ورودی شهرها صورت گرفته، بدون چارچوبی متناسب و ساختاری هماهنگ با ناحیه و منطقه مورد مطالعه بوده و کیفیت ساخت و ساز حاشیه ورودی به صورت پراکنده، نشان از خودرو بودن جریان توسعه و نبود نظارت بر این فضاها می باشد. همچنین این فضاها از بعد عملکردی با عدم توزیع متناسب کنش ها و فعالیت ها و کاربری‎ها مواجه اند که خود در کاهش کیفیت محیطی عملکرد حوزه بسیار موثر است. مبادی ورودی شهرها در حال حاضر محدوده های آباد و سر زنده ای نیستند و جهت گیری و انتخاب مسیر در آنها بسیار دشوار و اشتباه انگیز است. (قریب، 1382، ص51). امروزه تعریف حوزه ورودی در شهرهای ما با ایجاد دروازه جدید پشت تابلوی نام شهر یا نصب پارچه که روی آن به مسافرین و گردشگران خوش آمد گفته می شود صورت می گیرد، حال آنکه این راه حل پاسخگوی توقعات مورد انتظار از یک ورودی نیست چون این امر مستلزم طراحی و برنامه ریزی عمده ای است. هدف این پایان نامه بررسی تحولات کالبدی و کارکردی مبادی ورودی غرب شهر بندرانزلی به عنوان شهری بندری و توریستی است. توجه به مبادی ورودی شهرها به عنوان مساله ی که بسیاری از شهرهای کشور با آن درگیر هستند، یکی از موضوعات مهم در برنامه ریزی شهری است. از این رو بهبود وضعیت ورودهای شهر در جهت افزایش کیفیت محیط شهری و ایجاد جاذبه های توریستی ضروری به نظر می رسد. پایان نامه حاضر شامل پنج فصل، 176 صفحه، 20 جدول، 6 نمودار، 54 تصویر، و 18نقشه می باشد که:

در فصل اول: طرح تحقیق آورده شده است که در آن مواردی از قبیل، بیان مسئله و اهمیت و ضرورت تحقیق، سئوال ها، فرضیه ها و اهداف تحقیق ارائه گردید.

در فصل دوم: تحقیق به مسائلی از قبیل سابقه تحقیقات مشابه، تعاریف، مفاهیم و چارچوب های نظری که در آن به تعریف و شفاف سازی کلماتی کلیدی مانند : مفهوم کالبد شهر، فضای شهری و توسعه فضایی،عملکرد (کارکرد) و کالبد محیط، ورودی و ویژگی های آن، انواع ورودی، پرداخته شده است.

در فصل سوم: تحقیق، روش تحقیق و جامعه آماری و همچنین به طور خلاصه به ویژگی های جغرافیایی محدوده شهر بندرانزلی اشاره شده

 است.

در فصل چهارم: تحقیق به طور تفصیلی به یافته های میدانی محقق پیرامون محدودیت ها و امکانات توسعه کالبدی شهر انزلی، محتوای اصلی یا اساس طرح جامع شهر انزلی، تحولات کالبدی و کارکردی محدوده مورد مطالعه، پهنه های فضای ورودی شهر، بررسی ویژگی ها و توقعات موضعی از ورودی و سپس بررسی توقعات موردی از ورودی شهر از سمت غرب، به بررسی ویژگی های تبدیل پذیری، نفوذپذیری، پذیرندگی، خوانایی و تشخص پرداخته شده است، و همان روش مقایسه ای که ذکر شد را برای هر آیتم به صورت جداگانه در تمامی طول مسیر ورودی بررسی می کنیم.

در فصل پنجم: تحقیق به ارزیابی فرضیه ها، جمع بندی و نتیجه گیری از یافته های تحقیق و ارائه راه کارهای پیشنهادی می پردازد.

بیان مسئله

امروزه مبادی ورودی از جمله فضاهای فراموش شده شهرها بوده که با مشکلات و نابسامانی هایی روبه رو هستند. این نابسامانی ها در دو سطح نمود می یابد: در سطح اول، برخی از این نابسامانی ها منجر به آن گردیده اند که مبادی ورودی از حداقل مولفه های خوانده شدن به عنوان یک محیط و فضای مطلوب شهری (به صورت عام) بی بهره باشند. کیفیت ساخت و سازهای حاشیه مبادی ورودی که به صورت مجتمع های پراکنده و منفصل ظهور یافته اند، بر فقدان برنامه ریزی، خودرو بودن جریان توسعه و نیز نبود نظارت در این مبادی تاکید می ورزند. در سطح دوم: عدم سنخیت و تناسب میان شرایط موجود این حوزه‎ها با کیفیت فضایی مورد انتظار از مبادی ورودی شهر، باعث شده است تا منظر شهری برای بازدید کنندگان به درستی تعریف نشود. ورودی های شهرها به سطحی از کیفیت تنزل پیدا کرده اند که در فضاسازی آنها غالبا تنها عنصر مشهود برنامه ریزی شده، تعبیه یک تابلو است که ورود به شهر را متذکر شده و خوش آمد می‎گوید(ابلقی و دیگران، 1385، ص66). در شهرهای قدیم مفهوم ورود به شهر بیشتر به معنای نفوذ از یک زیستگاه محصور بوده اما در دوره های بعد دگرگونیهای روی نمود که مفهوم شهر و شهرنشینی را تغییر داد و شکل ورود به شهر را چهره های دیگر بخشید. مبادی ورودی به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای ساختار کالبدی و فضایی شهر علی رغم اهمیتی که به لحاظ کالبدی و زیبا شناسی دارد با جانمایی کاربری های ناهمگن و ناسازگار به فضای با ساختاری منفصل، فاقد هویت ومغشوش مبدل شده است. بدین ترتیب فضای ورودی بسیاری از شهرهای کشور با افت شدید کارکردی و کالبدی روبروست این امر آسیب های جدی به سیما و هویت شهرها وارد کرده است. منظر دارای ماهیت دو گانه عینی – ذهنی است. درک انسان از منظر وابسته به تجارب، الگوهای ذهنی، فرهنگ و تاریخ، ویژگی های کالبدی محیط و زمان است. دور نمای شهری منظری از شهر است که به هنگام نزدیک شدن به شهر دیده می شود. آنچه ورود به شهر را برای انسان ها قابل درک می کند وجود یک سری علائم بصری است که علی رغم وجود فیزیکی و مادی از بار معنایی برخوردارند. از نحوه استقرار فعالیت ها، کانون ها و محورهایی شکل می گیرند که در یک ارتباط درونی با همدیگر شبکه ای از مراکز و محورها و به عبارتی ” ساختار فضایی شهر” را  می سازند. سازمان فضایی شهر، مکان و شکل  ورود به شهر را تعیین می کند. از آنجا که ورودی‎ها  گره ها و نقاط آغازین سازمان فضایی هستند و اولین تصویر شهر به کمک آنها شکل می گیرد لزوم طراحی و برنامه ریزی آنها در شهر احساس می شود. ورودی ها مفصل ارتباطی شهر و حومه هستند و مرز و قلمرو شهر را تعریف می کنند (قوام پور، 1384، ص6). یکی از موثرترین و جذاب ترین نقاط هر شهر، مناظر ورودی آن بوده که در ذهن هر بیننده ای خاطره ای تاثیر گذار بر جای می گذارد. (ظاهری، 1380، ص5). به این دلیل ورودی معرف ویژگی های شهر و مرتبط با موقعیت های اصلیش است و از آنجا که با تعداد بی شماری مخاطب برخورد دارد باید از یک زمان مشترک، نشانه ها، زمینه عمومی و لایه های نمادینی برای پیوند، برخوردار باشد. (گروتر، 1383، ص54). عمدتا امتداد محور مبادی ورودی شهر با کانون‎های عمده کار و فعالیت و شبکه ی اصلی ارتباطی پیوند می خورد و نقشی مهم در سازمان یابی فضای انواع کاربری های شهری ایفا می کند. این حوزه می تواند در جهت یابی گسترش کالبدی شهر و در نهایت در ساختار کالبدی آن نیز به عنوان یک متغیر اثر گذار نقش آفرینی کند. رشد بالای جمعیت و گسترش بی رویه کالبدی شهرهای ما طی چند دهه اخیر، فقدان طرح های از پیش تدوین شده، ضعف قوانین و ابزارهای کنترلی ساخت و ساز به ویژه در مناطق حاشیه ای شهرها، شرایط نا مطلوبی را در حاشیه خیلی از شهرها به خصوص در محورهای ورودی آنها پدید آورده است. محدوده ورودی غرب بندرانزلی معمولا با عمکردهای همچون خدمات اتومبیل (پنچرگیری و تعویض روغن) غذاخوری های نامطلوب و ناخوشایند سکونتگاه هایی که نمی توان به آنها مسکن گفت، در دو سوی جاده که همچنان تا مرکز شهر پیش می رود شناخته می شود. محلی که مسافران و گردشگران وتازه واردین دراولین برخورد با آن مواجه      می شوند از اهمیت زیادی در جذب آنها برخودار است. در خصوص مسائل زیست محیطی وجود کاربری‎های نا سا زگا ر خرید و فروش ضایعات آهن قراضه، و نبود پوشش گیاهی مناسب یکی دیگر از مشکلات این ورودی است، ودر زمین های بایر تلی از زباله قرار دارد. وجود آلودگی صوتی و هوای ناشی از حضور بیش از حد خودروها، به ویژه در ایام حضور گردشگران و مسافرین یکی دیگر از مشکلات و معضلات زیست محیطی این ورودی است. در خصوص مسائل ترافیکی می توان کیفیت پایین آسفالت مسیر را مطرح کرد. که اغلب رانندگان از آن شکایت دارند. کف سازی نامناسب پیاده روها، تفاوت در کف سازی ها و تغییر ناگهانی در سطح پیاده رو از دیگر مشکلات مسیر است. همچنین علاوه بر توقف حاشیه‎ای در طول مسیر، خودرو های زیادی در پباده روهای این ورودی پارک شده ا ند، که حرکت عابران را با مشکل مواجه کرده است. و این خودروها معمولا در مقابل مغازه هایی که به تعمیرات خودرو می پردازند پارک شده اند، (سد معبر تجاری). در خصوص زیبا شنا سی می توان وجود ساختمان های نیمه کاره و زمین های بایر در اطراف ورودی شهرمشاهده نمود. تعدد و تنوع کثرت تابلوهای معرف کاربری، وجود کاربری های مزاحم شهری مانند کارگاه ها و تعمیرگاه ها را می توان مطرح کرد. خطرناک بودن برخی قسمتهای راه آسفالت ورود به شهر به دلیل عدم طراحی مناسب. عدم نصب علائم راهنمایی و رانندگی در مبادی ورودی و معابر و عدم خط کشی عابر پیاده، میزان روشنایی و نحوه ی نورپردازی کاربری های مبادی ورودی شهر یکی از عوامل موثر بر سطح امنیت ترافیکی و یکی از متغیرهای موثر بر جنبه های زیبا شناسی ورودی شهر محسوب می شود. ازاینرو به دلیل فراهم بودن زمینه جهت ایجاد و تاسیس منطقه آزاد تجاری – صنعتی در این شهر بندری، سرانجام سازمان نو پای منطقه آزاد تجاری – صنعتی انزلی از اواخر سال 1384 فعالیت های خود را در این بندر شروع کرده است. از آنجایی که فعالیت های اقتصادی در مناطق آزاد معمولا با رشد و توسعه زیر ساخت های وضع موجود و همچنین شتاب رشد کالبدی در مناطق شهری و حمل ونقل صادرات و واردات کالا ورود و خروج از مبادی ورودی های شهر نقش مهمی در تحولات منطقه مورد نظر دارد. و محدوده ورودی غرب شهر از زمانی دچار تحول شد. که عوامل و علل آن ساخت واحدهای مسکونی کلویر 2 توسط استانداری گیلان، واداره مسکن شهرسا زی استان با تفکیک قطعات زمین در سال (1368)، و همچنین واحدهای آپارتما نی مسکونی شرکت نفت در کلویر 1، در سال (1373)، و احداث واحدهای آپارتمانی مسکونی مهر از سال (1378)، وساخت مجتمع مسکونی گلهای بهشت توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، حساب 100 امام ره در سال (1382)،  افتتاح و راه اندازی بیمارستان جدید در محدوده ورودی شهر در سال (1382)، و تعریض جاده به عرض 13 متری تا قسمتی از محدوده ورودی شهر در سال (1383)، و راه اندازی پایانه مسافربری غرب شهرستان بندرا نز لی در فروردین 1392،  و اهمیت کاربری های مهم دیگر در طول مسیر ورودی شهر، شامل اردوگاه تفریحی دانش آموزی شهید گل‎آور شهرستان بند را نزلی، رستوران و مهما نسرا ی جهانگردی انزلی زیر نظر شرکت سرمایه گذاری ایرانگردی و جهانگردی، بازار ساحلی آسیا میانه، و هتل بزرگ سفید کنار، و یکی از مهم ترین تحولات منطقه مورد نظرعملیات احداث کنارگذر ورودی شرق به غرب بندرانزلی، که به طول 15 کیلومتر و عرض آن 6/25 متر است که شامل چهار خط عبور به عرض 65/3 متر و شانه 3/2 متری در طرفین و دو حاشیه هشت دهم متری است. این مسیر در دو قطعه اجرا می شود، و هر نقطه حدود هشت کیلومتر است که در قطعه یک 34 پل تیپ و در قطعه دو 30 پل تیپ وجود دارد. این کنار گذر در جنوب بندرانزلی و منطقه غازیان در حا ل احداث است که راه اصلی موجود انزلی – آستارا در غرب بندرانزلی و بدون وارد شدن به مناطق شهری از زمین های حاشیه مرداب و شالیزارهای موجود می گذرد، این محور با قطع کانال های اصلی ذکر شده در قسمت شرقی شهر بندرانزلی به راه اصلی رشت – انزلی متصل می شود. واهمیت بزرگراه کنارگذر با توسعه بنادر و ایجاد مسیر دریایی با کشورهای تازه استقلال یافته زمینه های رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه را فراهم می کند. عواملی که در بروز تحولات کالبدی وکارکردی مبادی ورودی شهری نقش موثر دارند.

:

امروزه گردشگری به عنوان بزرگ ترین صنعت جهان معرفی شده و در عین حال به عنوان یکی از منابع اصلی مبادله و کسب درآمد ارزی و اشتغال در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. رشد و توسعه گردشگری پیامدی دو جانبه دارد. این صنعت به دلیل قابلیت ذاتی خود، هم می تواند موجب بهبود شرایط اقتصادی ، اجتماعی جامعه گشته و هم اینکه رشد سریع و غیر قابل مهار آن می تواند منجر به تخریب محیط زیست واز بین رفتن هویت بومی و فرهنگ سنتی گردد. اکوتوریسم گرایش نسبتا تازه در صنعت گردشگری است .محیط طبیعی، معیشت و شیوه های زیست سنتی، چم اندازها و مناظر زیبای طبیعت، هدف های اصلی وجاذبه های گردشگر پذیر این نوع از گردشگری هستند به منظور پایداری و توسعه این صنعت، حفاظت از محیط زیست و پاسداری از فرهنگ سنتی در اولویت قرار دارد. اکوتوریست ها که با انگیزه های خاص خود به نواحی طبیعی و بکر کره زمین مسافرت می کنند تجارت سودمندی به دست خواهند آورد. آنان با زمینه های فرهنگی – زیست محیطی ، طبیعت هر منطقه و کشور آشنا شده و به دوستداران وحافظان طبیعت می پیوندند.

طبیعت گردی معمولا دارای یک مفهوم و محتوای فرهنگی ومحلی با اهمیت است و انسان را به جامعه باز می گرداند و احساس تعهد به منظور حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگ سنتی را در انسان بر می انگیزد. سازمان جهانی گردشگری پیش بینی نموده است در سال 2020 بالغ بر 50 درصد از گردشگران را اکوتوریست ها تشکیل خواهند داد. گردشگری پایدار و بیوتوریسم واژه های متنوعی هستند که برای

 گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شوند.

اکوتوریسم نوعی از گردشگری است که بر اساس مسافرت به مناطق طبیعی به نسبت بودن آسیب مانده می باشد( سجادیان، مهیار و ناهید، 1388) . این صنعت ابزار قدرتمندی در جهت توسعه اقتصادی کشورهای کمتر توسعه یافته به شمار می رود . برای نمونه در فاصله سال های 2000-1990 ، درآمد خالص برخی از این کشورها از محل گردشگری ، سالانه 154 درصد رشد داشته که بیش از دو برابر رشد آن در کشورهای توسعه یافته است.(  هیقام،2007)

معمولا از گردشگری طبیعی به عنوان توسعه پایدار، گردشگری پاک و دوستدار محیط زیست یاد و تفسیر می شود. از نظر انجمن بین المللی اکوتوریسم، طبیعت گردی سفری مسئولانه به نواحی طبیعی است. که به حفظ محیط زیست و پایداری رفاه مردم محلی می انجامد. در ایران نیز بر پایه رویکرد کنش گرایانه اکوتوریسم مبنی بر کاهش آثار منفی گردشگری طبیعت و توجه جدی به افزایش بار مثبت آن، ضرورتا باید به «اکوتوریسم جامعه محور» به عنوان یک راهبرد اساسی در توسعه و ترویج گردشگری طبیعی پرداخته و فرآیند سیاستگذاری ها، برنامه ریزی، اجرا و مدیریت طرح ها و پروژه های گردشگری طبیعی طوری سازماندهی وهدایت شوند تا از یک طرف رشد و بالندگی این بخش از صنعت گردشگری همراه با حفظ و ارتقای شاخص های پایداری زیست محیطی در مناطق و محورهای گردشگری طبیعی همراه باشد و از طرف دیگر علی الاصول بایستی کلیه امور اجرا و بهره برداری از جاذبه های گردشگری بر پایه حضور و با محوریت مشارکت فعال جمعیت و جوامع انجام گیرد.

بدون تردید کشور ایران با جاذبه های فراوان طبیعی، گونه های مختلف فرهنگی، تنوع زیستی و اقلیم متناوت و داشتن چهار فصل، درآینده یکی از مقاصد طبیعت گردان خواهد بود، گر چه طبیعت گردی در کشور ایران در آستانه راه است، اما تجارب ارزشمند جامعه جهانی، قوانین ومقررات ، توصیه ها و الزامات بین الملل و دستاوردهای ناشی از تجارب مجموعه ممالک فعال و پیشرو در این حوزه به رایگان در اختیار ماست، این فرصت را باید مغتنم شمرد.

1-2 بیان مسئله

چنانکه می دانیم انسان و طبیعت ترکیبی جدایی ناپذیرند، آدمی در طبیعت به دنیا می آید، در طبیعت زندگی می کند و در طبیعت می میرد تمام جلوه های طبیعی اعم از جنگل های طبیعی، پارک های ملی و حیات وحش، رودخانه ها و طبیعت پیرامون آن ها گستره هایی از قسمتی از جهانگردی( گردشگری در طبیعت) را رقم می زند. اکوتوریسم را به طور خلاصه چنین تعریف می کنند. اکوتوریسم سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که ضمن حفاظت از محیط زیست سلامت جامعه محلی را نیز پایدار سازد. اکوتوریسم به مثابه عرصه ای مشترک برای خلق تشریک مساعی و هدایت مشترک مسیر گردشگرانی که قصد کسب تجربه و یادگیری درباره مناطق طبیعی و فرهنگهای مختلف دارند عمل می نماید. امروزه طبیعت گردی در میان گونه های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه ای و رشد قابل ملاحظه ای برخوردار است ودر بیست سال اخیر شاهد گسترش سریع فعالیت های طبیعت گردی در سراسر جهان بوده ایم و انتظار میرود برشدت این گسترش نیز افزوده شود.

استان مازندران یکی از استان هایی است که دارای توانمندی های گردشگری بسیار بالایی می باشد. از آنجائیکه استان مازندران دارای طیف وسیعی از منابع طبیعی مناسب برای توسعه گردشگری است. لذا می توان با یک برنامه ریزی دقیق و با شاخت عوامل طبیعی( اقلیم، اشکال زمین شناسی، جنگل هاو…) عوامل اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی بستر مناسبی از توسعه پایدار گردشگری منطقه فراهم ساخت.

گفته می شود دلیلاصلی برای انتخاب یک مقصد برای بازدید، جاذبه های آن است این جاذبه ها شامل اقامت ساحلی، ییلاقات حومه شهر، پارک ها، آثار فرهنگی ، تسهیلات ورزشی و سرگرمی می باشد.بازدید از نقاط دیدنی و جاذبه های جهانگردی هر منطقه مهمترین انگیزه هر گردشگر است.

منطقه سواد کوه از حیث جاذبه های طبیعی بسیار غنی است. مناظر زیبای کوهستانی، رودخانه ها پیچ در پیچ تا آبشارهای زیبا، جنگل های سرسبز، غارهای تاریخی ، سدها و جاده های کوهستانی زیبا و مسیرهای کوهنوردی و ییلاقات خوش آب و هوا جلوه ای از عظمت خدادادی را به نمایش گذارده است که همه سالها علاقه مندان به طبیعت زیادی را به خود جلب می کند. شهرستان سواد کوه با دارا بودن سه شهر به نام های زیر آب، پل سفید و آلاشت دارای جاذبه های طبیعی و فرهنگی متعددی می باشد که پاسخگوی انواع گردشگر داخلی و خارجی با سلیقه های متفاوت است، از دوستداران طبیعت تا علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ کهن، گردشگران سلامت و انواع تورهای طبیعت گردی را می توان نام برد. بالاخره می توان گفت برای هر سن و انگیزه و علاقه می توان برنامه ریزی سفر از نیم روزه و یکروزه تا چند روزه را طراحی نمود. از این رو سواد کوه می تواند به عنوان قطب بزرگی در فعالیت های اکوتوریستی کشور مطرح گردد. در این تحقیق علاوه بر شناسایی و بررسی پتانسیل های اکوتوریستی و امکانات گردشگری شهرستان سواد کوه سعی شده است با بررسی نقاط قوت، ضعف و تهدیدها، فرصت های پیش روی توسعه اکوتوریسم شهرستان سواد کوه با استفاده از مدل swot راهکارهای عملی جهت اکوتوریسم این منطقه ارائه  شود.

امروزه سمت و سوی حرکت سیطره جهانی به سمتی است که تفکرات تصمیم گیران را بیش از تنازعات سیاسی و نظامی به سمت ارتباط میان مردم و دولت ها به عنوان عاملی در جهت توسعه کشورها کشانده است پس از اینکه نظام تک قطبی سیستمی ناموفق شناخته شد وبه نظام چند منظوره مبدل گردید جنگ نظامی و رویارویی مستقیم نیز در سده بیستم جای خود را به جنگ سرد و منازعات فرهنگی داد. در این راستا ارتباط میان مردم و فرهنگ ها تاثیری شگرف در تسهیل فرایند توسعه کشورهای جهان دارد در این اوضاع و احوال است که صنعت گردشگری به عنوان بهترین عامل گسترش ارتباط میان مردم نمود می یابد. در روزگار ما گردشگری یکی از فعالیت های اقتصادی گسترده جهانی ست به گونه ای که طی پنج دهه گذشته جهانگردی و گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی واجتماعی بسیاری از کشورها بوده است. امروزه دورافتاده‎ترین کشورها وحتی شهرها به درامدهای حاصل از گردشگری می اندیشند وخود را اماده می کنند (بهمنی، ۱۳۷۴، ۵)

با وجود این باید گفت گردشگری پدیده ای جدید نیست بلکه از دیر زمان در جوامع انسانی وجود داشته است و کم کم و در گذر زمان به موضوعی فنی اقتصادی و اجتماعی و اکولوژیکی تبدیل شده است. شاید واژه گردشگری قدمتی به اندازه تاریخ مکتوب انسان  داشته باشد. بررسی تاریخچه صنعت گردشگری گویای ان است که این پدیده همیشه با تجربه خوشایند همراه نبوده است. مردم روزگاران پیشین عموما با این انگیزه مسافرت می کردند که غذا بدست اورند در صورتی که امروزه گردشگری اهداف متعددی را پیگیری می کند (قاسمی، ۱۳۸۸،

 ۱۴)

ایران به دلیل برخورداری از شرایط ویژه جغرافیایی، تنوع آب و هوایی، تاریخ و تمدن کهن و سایر امتیازات فرهنگی، موقعیتی خاص برای تبدیل شدن به یک قطب بزرگ توریستی را داراست. صنعت گردشگری در دنیا در حال تغییر است، گردشگران هدف های خاصی را دنبال می کنند و برای دستیابی به هدف‎های خود، هزینه پرداخت می کنند. شاخه گردشگری گل و گیاه در میان سایر انواع گردشگری، به عنوان نوعی خاص به گردشگران معرفی می شود، گردشگران گل و گیاه، گردشگرانی با علایق خاص بوده که سعی دارند نمونه های رویشی یک منطقه را مورد بازدید قرار دهند.

نگارنده در این پژوهش، گردشگری  گل و گیاه را در ایران و به طور موردی درمنطقه شرق استان گیلان مورد بررسی علمی قرار می دهد. توانمندی ها و پتانسیل های گردشگری گل و گیاه درمنطقه شرق گیلان معرفی می‎شود و زمینه های توسعه گردشگری گل و گیاه بر محوریت آنها ارائه می شود.

این پایان نامه در پنج فصل ارائه می شود:

_ فصل نخست: شامل کلیات تحقیق است که خود در بر گیرنده بیان مساله، سوال تحقیق، فرضیه ها، روش تحقیق، محدوده مورد مطالعه، اهداف تحقیق، بهره وران تحقیق، انگیزه تحقیق، ضرورت و اهمیت تحقیق، موانع و محدودیت ها، سازماندهی تحقیق و مفاهیم و واژه ها می باشد.

_فصل دوم: شامل مبانی نظری تحقیق است که در آن مروری بر تحقیقات انجام شده و نظرات و تحقیقات پژوهش گران پیشین، مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرد. نزدیک ترین نظرات به تحقیق ارائه شده و موضوعات مرتبط با پژوهش، نظیر گردشگری، جادبه ها، گردشگری جشنواره ها، گردشگری فرهنگی، و مکاتب جغرافیایی رالیسم و ایدالیسم مورد مطالعه قرار می گیرد.

-فصل سوم: شامل ویژگی های جغرافیایی است که در آن جغرافیای جمعیتی و اجتماعی و جغرافیای اقتصادی شرق گیلان مورد مطالعه قرار می گیرد و با نقشه نمایش داده می شود.

-فصل چهارم: شامل یافته های تحقیق است که به دو بخش تقسیم میشود. در بخش اول گل و گیاه را در شرق گیلان مورد مطالعه قرار می دهد. گردشگری گل و گیاه مفهومی است که در این بخش و باتوجه به پتانسیل های موجود در شرق گیلان مورد پژوهش قرار گرفته است. و در ادامه شامل بخش دوم  یافته های تحقیق است که در آن پاسخ پرسش شوندگان به پرسشنامه گردشگری گل و گیاه در شرق گیلان بر اساس جدول و نمودار مورد تحلیل قرار می گیرد.

-فصل پنجم: شامل نتیجه گیری، ارزیابی فرضیه هاو پیشنهادها بوده و در آن باتوجه به یافته های تحقیق، نتایج علمی و کاربردی پژوهش بیان می شود. در ادامه با توجه به نتایج پاسخ های مخاطبان پرسشنامه، فرضیه ها مورد ارزیابی قرار می گیرد.

در نهایت به این نتیجه می رسیم که آیا این شاخه از گردشگری در استان گیلان، با توجه به توانمندی های آن، قابل اجرا خواهد بود یا خیر، هدفی که بی شک بسیار جای پژوهش و مطالعه دارد.

۱-۱- بیان مساله

گردشگری گل و گیاه امروزه به عنوان یکی از شاخه های نوین گردشگری در جهان به شمار می رود و به نظر می رسد در اینده ای نزدیک به عنوان شاخه ای از گردشگری با احترام به طبیعت و توسعه پایدار از حالت مفهومی و بالقوه به حالت اجرایی و بالفعل تبدیل شود. گردشگری گل و گیاه در واقع مسافرت تعدادی از انسان‎های یک منطقه به مکانی خارج از محل زندگی عادی شان برای دیدار از منابع زیست گیاهی ان منطقه است که در پی ان یک گردشگر دیدار از گل های زینتی وحشی و گیاهان دارویی فضای سبز شهری و روستایی مزارع  کشاورزی  محصولات ان  گونه های گیاهی خاص یک منطقه درختان و درختچه ها و هر انچه را که با زیست گیاهی یک منطقه در ارتباط است را مورد هدف بازدید خود قرار می دهد. گردشگری گل و گیاه هم جذب گردشگران داخلی و خارجی را به دنبال دارد و هم صادرات محصول برای کسب درامد ارزی محسوب می شود. استان گیلان و بخصوص منطقه شرق گیلان به دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی مناسب وبا توجه به وسعت قابل ملاحظه و تنوع اقلیمی دارای پتانسیل بسیار مناسبی در زمینه گردشگری با اهداف خاص همانند گردشگری گل و گیاه می باشد. منطقه شرق گیلان، با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص خود و دارا بودن از شرایط سخت افزاری و نرم افزاری مناسب در جهت تبدیل شدن به یک قطب گردشگری گل و گیاه دارای توانمندی های مناسبی می باشد اما به نظر می رسد عدم شناخت  کافی و علمی از پتانسیل ها و توانمندی‎های این شاخه در زمینه ارتباط میان گردشگری و گل و گیاه، عدم معرفی گونه های گل و گیاه منطقه شرق گیلان که دارای جذابیت برای گردشگران می باشند و همچنین، عدم تحلیل علمی گردشگری و گونه های آن متناسب با منطقه شرق گیلان، سبب نوعی شکاف میان این دو علم شده است که باعث شده است منطقه شرق گیلان را از برخوردار بودن از چنین توانمندی ای بازدارد. لذا با توجه به این امر و وجود چنین توانمندی‎هایی می توان، ضمن سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های مناسب، در زمینه جذب و توسعه گردشگری، بسیاری از موانع و مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را در منطقه شرق گیلان، بر طرف نمود.

در روزگاران گذشته، گردشگری و سیاحت ویژه اشراف و نخبگان بود و به سبب تنگناهای اقتصادی و فنی و….. نقش چندانی در شئون زندگی اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی انسان ایفا نمی‌كرد. اما همگام با رویدادها و تحولات ژرف اجتماعی و اقتصادی در زندگی جوامع و بهره‌مندی انسان از حقوق بیشتر، اوقات فراغت فزون‌تر و به ویژه از هنگامی كه بهره‌مندی از مرخصی با حقوق، نخست در جوامع پیشرفته و سپس در كشورهای در حال رشد، همچون حقی از حقوق انسانی به رسمیت  شناخته شد و گردشگری به صورت یكی از مهم‌ترین فعالیت‌های انسان معاصر درآمد. این مهم در عرصه­ی میهن اسلامی نیز پدیدار شد و روز به روز  گسترده­تر گردید. لیکن آن طورکه بایدو شاید به شکوفایی لازم نرسیده بلکه راه دور و درازی را باید بپیماید تا به عنوان صنعت گردشگری خود را آشکار ودر راستای امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی وحتی سیاسی همپای کشورهای توسعه یافته گام­های استواری را بردارد. در این زمینه وضعیت گردشگری «دهستان­های رودبار الموت غربی» وتاثیر آن در توریسم استان  با بهره از مدل های  spssو sowt بهره­گیری از آمارهای بدست آمده از طریق پرسش­نامه و بررسی نقاط قوت وضعف وتهدید­ها و فرصت­ها برنامه­ریزی لازم در این مورد صورت گرفت تا نتیجه آن به سایر نواحی و دهستان­های و روستاهای میهن اسلامی تعمیم داده شود تا کشور در عرصه گردشگری به جایگاه اصلی و واقعی خود برسد.

واژگان کلیدی: توریسم – توسعه سیاسی – روستا.

گردشگری[1] یکی از عرصه­های نو و زمینه­های جدید مورد مطالعه در علوم انسانی است و امروزه از جهات مختلفی مورد توجه کشورها قرار گرفته است. نگرش­های لازم گردشگری از یک­سو به­علت اهمیت اقتصادی آن بوده و از سوی دیگر به دلیل اثرات فرهنگی و اجتماعی آن است.

طی دهه­های گذشته گردشگری یکی از بالنده­ترین بخش­ها در جهان بوده است و رشد آن در سال­های آتی نیز ادامه خواهد داشت. صنعت گردشگری جهان تقریباً صد میلیون شغل در جهان ایجاد کرده است که عمدتاً شامل كسب و كارهای کوچک  یا متوسط هستند. سرعت اشتغال­زایی در بخش گردشگری 5/1 برابر بالاتر از سایر بخش­هاست(ابراهیمی،1383: 24).

از سال 1980، هر ساله رشدی در درآمدها و فعالیت­های گردشگری مشاهده شده است. سازمان جهانی گردشگری[2] از یک اقتصاد قدرتمند جهانی برخوردار بوده و با 4/7 درصد افزایش در رشد صنعت در سال 2000، دوران طلایی خود را داشته است. آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان جهانی جهانگردی، نشان­دهنده رشد فزاینده‌ای بوده و حجم اقتصادی آن از ۲/۱ میلیارد دلا‌ر آمریکا به بیش از ۶۲۲ میلیارد دلا‌ر در سال 2005 افزایش یافته است. همچنین گردشگری در سال ۲۰۰۷ توانسته است ۱۰/۳ درصد از تولید ناخالص ملی جهان را به خود اختصاص دهد. در همان سال وضعیت ایجاد اشتغال در این صنعت با حدود ۲۳۴ میلیون شغل، به بیش از ۲/۸ درصد از کل شاغلا‌ن به­کار در سطح جهان ارتقا یافته است. اهمیت اقتصادی صنعت گردشگری و سفر همچنان با افزایش وسیع تعداد مسافران از ۲۵ میلیون نفر در فاصله سال‌های ۱۹۵۰ به ۷۸۳ میلیون در سال ۲۰۰۶ با میانگین رشد سالا‌نه آن بالغ بر ۶/۵ درصد افزایش یافته است. در سال 2010 میلادی در جهان 1241 میلیارد دلار سرمایه­گذاری در بخش توریسم انجام شد که این رقم معادل02/9  درصد از کل سرمایه­گذاری جهان است. این رقم تا سال ۲۰۲۰ به ۲ هزار و ۷۵۲ میلیارد دلار خواهد رسید که 04/9 درصد از کل سرمایه­گذاری در جهان را تشکیل خواهد داد. همچنین طبق پیش­بینی­های این سازمان در سال ۲۰۲۰ میلادی تولید ناخالص داخلی جهان از صنعت گردشگری به مبلغی معادل ۱۱ هزار و ۱۵۱ میلیارد دلار می­رسد که نسبت به سال ۲۰۱۰ رشد 5 درصدی دارد. همچنین براساس آخرین آمار این سازمان

 درحال حاضر از هر3/12 شغل در سراسر دنیا یک شغل مربوط به صنعت گردشگری است. در سال 2011، صنعت گردشگری بیش از 8  درصد از کل مشاغل جهان را به خود اختصاص داده است. بنا برآخرین گزارش های شورای جهانی سفر و گردشگری که آمار و وضعیت گردشگری کشورها را از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ میلادی پیش­بینی کرده است، ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی رشد9/3 درصدی در صنعت گردشگری داشته ولی گردشگری ایران تا سال ۲۰۲۰ با رکود مواجه شده و این عدد به8/3  درصد کاهش می­یابد(پایگاه خبری تازه­ها، 1390: آنلاین)

گردشگری فعالیتی است که دارای تفاوت­های اساسی با سایر فعالیت­های اقتصادی است. این فعالیت حتی با بخش خدمات نیز دارای مرزهای مشخصی است؛ زیرا گردشگری معمولا بدون بررسی بازار خریداری می‌شود و شامل محدوده‌ای از کالاها و خدمات مانند حمل و نقل، تسهیلات و منابع طبیعی است که به توالی مصرف می‌شوند. منابع طبیعی محور بخش مهمی‌از کل نهاده‌های مورد نیاز بخش گردشگری هستند که عموما قابل قیمت­گذاری نمی‌باشد.

پدیده شهرگریزی از دلایل مهم شکل­گیری گردشگری به­ویژه گردشگری روستایی است. تکامل و تراکم شهرها، تنگناها و محدودیت­های خاصی را برای برای ساکنانش به­وجود آورده و ادامه چنین روندی باعث می­گردد که انسان­ها به دنبال گریزگاهی باشند که خود را از انقیاد دست و پاگیر زندگی شهری رها سازند و زمانی را به تفریح و تفرج و ترمیم قوای تحلیل رفته اختصاص دهند.

ساکنان شهرها به دلایل متعدد به گذران اوقات فراغت در مناطق ساکت و آرام بخش روستایی وادار می­کنند. به دنبال این مسائل، دگرگونی­های عظیمی در نظام­های اجتماعی و اقتصادی و زیست­محیطی و شغلی در سطح ملی ایجاد گردید؛ و به همین خاطر به دنبال آشکار شدن بازتاب­های منفی زندگی شهری، برنامه­ریزی در زمینه گردشگری به­ویژه گردشگری در طبیعت و گردشگری روستایی برای شهرنشین ها و شهرگریزان از اولویت ویژه­ای برخوردار شد(اردستانی،1387: 218).

گردشگری روستایی از جمله مقوله­هایی است که تعریف آن، چندان آسان نیست و توافقی درباره آن وجود ندارد. این مسئله چند دلیل دارد. ابتدا این که، تعریف نواحی روستایی که گردشگری روستایی در آن انجام می­شود، با دشواری همراه است. چرا که معیارهای مورد استفاده توسط کشورهای مختلف با یکدیگر تفاوت دارند، دوم این که انواع گوناگون گردشگری در نواحی روستایی صورت می­گیرد که اساساَ روستایی نیست، زیرا می­تواند ماهیت شهری داشته و تنها در نواحی روستایی واقع شده باشند، سوم اشکال مختلف گردشگری روستایی در مناطق مختلف توسعه­یافته مشهود است و از این رو یافتن مشخصات مشترک در همه کشورها دشوار است، چهارم این که نواحی روستایی در روند پیچیده­ای از تغییرات در رابطه با تأثیر بازارهای جهانی قرار دارند که ارتباطات و شرایط بازار، جهت­گیری محصولات سنتی را تغییر داده است. در همین زمینه، برخی از نواحی روستایی که کاهش جمعیت را تجربه می کنند، با جریان ورود جمعیت برای استراحت، یا توسعه کسب و کارهای غیرسنتی جدید مواجه­اند. به­دلیل حومه­نشینی فصلی و مسافرت­های روزانه طولانی و توسعه خانه­های دوم، تمایز بین نواحی روستایی و شهری کم­رنگ شده است. با این حال گردشگری روستایی می­تواند به­طور ساده به عنوان مسافرت به نواحی روستایی تعریف شود، اما محققان براین عقیده­اند که موضوع بسیار پیچیده­تر از این است. اما به­طور کلی گردشگری روستایی از دوجنبه اهمیت دارد، یکی به­عنوان یک فعالیت گسترده جهانی و دیگری از نظر تأکید بر آن در سیاست­های توسعه منطقه­ای و محلی. از همین رو منطقی است که بپذیریم تعریف قابل قبول و عام از گردشگری روستایی وجود ندارد. علاوه براین باید پذیرفت که ویژگی­های متمایزی از قبیل فعالیت­ها و موقعیت­های ویژه، گردشگری روستای را از سایر بخش­ها یا انواع گردشگری جدا می­کند.

از این­رو توسعه گردشگری در مناطق روستایی دارای ابعاد مختلف بوده و توسعه آن نیازمند سازوکارهای متفاوتی نسبت به گردشگری در مناطق شهری است، لذا در این فصل با طرح مساله تحقیق و اهمیت طرح موضوع تحقیق، اهداف تحقیق تدوین می­گردد و با بررسی قلمرو تحقیق، محدودیت­ها و روند کلی تحقیق بیان می­شود و در پایان به واژگان کلیدی تحقیق اشاره خواهد شد.

1-Tourism.

2-World Tourism Organization.

بیان مسئله

گردشگری روستایی امروزه به­عنوان یک بخش از بازار گردشگری مورد توجه بسیاری از جهانگردان قرار گرفته است. این بخش از گردشگری به عنوان یک مقصد،دارای شریان خاص خود است، و روز به روز درحال رشد بوده و مشتریان و بازدیدکنندگان بیشتری را به سمت خود جذب می‌کند. براساس آمارهای موجود در بسیاری از کشورها 70 درصد جمعیت ساکن از انواع تفریحات روستایی استفاده کرده و یا از مناطق روستایی در زمان گذران اوقات فراغت بازدید کرده­اند. در قاره اروپا بسیاری از مردم تعطیلات خود را در مناطق روستایی سپری می­کنند(امین­زاده، 1375: 45).

از سوی دیگر تغییر در فلسفه زندگی انسان، آلودگی محیط­زیست شهری و فشارها و استرس­های روانی ناشی از محیط­های زندگی و کار و در کنار تفکرات فلسفی بازگشت به دنیای خاکی، باعث توجه ساکنین شهری به روستاها به خصوص روستاهای خوش آب و هوای مجاور شهرها[1] شد و این مناطق به­عنوان حومه های ییلاقی در ایام پایان هفته و تعطیلات سالانه مطرح شده و توسعه پیدا کرد و کم کم در این مناطق امکانات و خدماتی برای پاسخگویی به نیاز بازدیدکنندگان شکل گرفت. در مراحل بعدی که روستاهای دور دست­تر مورد توجه قرار گرفتند، و اقامت­های شبانه مطرح شد، خانه‌های دوم و ویلاها از طرف ساکنین شهرها (بازدیدکنندگان ثروتمند) در این روستاها ایجاد شد. امروزه این روند با شدت هر چه تمام­تر ادامه دارد(جامعی، 1374: 12).

در چند دهه گذشته و به موازات تحولات اقتصادی و اجتماعی، الگوهای سكونت بیش­ازپیش به شهرنشینی گرایش پیدا نموده است. براساس آمارهای موجود، جمعیت روستایی از 17 میلیون نفر در سال 1355 با نرخ رشد سالانه 1 درصد به 22 میلیون و 131 هزار و 101 نفر در سال 1385 و در سرشماری سال 1390 به 21 میلیون و 446 هزار و 781 نفر كاهش یافته است. سهم جمعیت ساكن در نقاط روستایی نیز از 53 درصد به 4/35 درصد در سال 1385 و 29 درصد در سال 1390 تقلیل یافته است. رشد جمعیت روستایی كشور طی 20 سال گذشته كاهش­یافته و از 21/1 درصد به 44/0- درصد در سال­های 85-1375 رسیده است. تعداد خانوارهای هفت نفره و بیشتر از 04/34 درصد در سال 1365 به 38/13درصد در سال 1385 رسیده است(مرکز آمار ایران، 1390: آنلاین).

لازم به توضیح است، تثبیت شمار جمعیت روستایی در حدود تقریبی 5/21 میلیون نفر در سال‌های منتهی به سال 1390 را نباید به منزله خاتمه یافتن توان بالقوه جمعیت‌پذیری جامعه روستایی ایران تلقی نمود، بلكه این موضوع از عدم استفاده بهینه از قابلیت‌های موجود در این مناطق، ضعف كاركردهای اقتصاد جوامع روستایی، ضعف و نارسایی سیاست‌ها و برنامه‌های دولت جهت توسعه روستایی، كمبود امكانات آموزشی و بهداشتی و بالاخره كم‌توجهی به صنعت گردشگری به‌عنوان یكی از مهم‌ترین مسائل نشأت می‌گیرد. از این‌رو، چنانچه اقدامات اساسی برای تجهیز و سرمایه‌گذاری در این مناطق (به‌رغم قابلیت‌های موجود) صورت نپذیرد، امكان افزایش جمعیت برای آن متصور نخواهد بود و كشور همچنان شاهد موج مهاجرت‌های جوامع روستایی به مناطق شهری و به­تبع آن بروز مشكلات اجتماعی و زیست‌محیطی در مناطق شهری خواهد بود(رضوانی،1379: 112).

مجموعه مسائل فوق بسیاری از دولت‌ها را به‌ویژه در جوامع درحال توسعه بر آن داشته است، تا با اتخاذ تدابیر مناسب و تحرك بخشیدن به اقتصاد این مناطق، انگیزه‌های لازم را برای ماندگاری این جوامع در مناطق روستایی فراهم نمایند. یكی از مهم‌ترین و در عین حال كم‌هزینه‌ترین گزینه‌ها برای توسعه و تحرك بخشیدن به اقتصاد جوامع روستایی توسعه صنعت گردشگری به‌طور عام و توسعه این صنعت در مناطق روستایی به‌طور خاص است كه از بسیاری از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های آن‌ها به‌ویژه در كشورهایی مانند ایران استفاده نشده است(رضایی ترشیزی،1382: 86).

سابقه سکونت­گزینی و تمدن 9 هزار ساله درکنار آثار باستانی، تاریخی، صنایع دستی و چشم اندازهای طبیعی بکر و ثبت 1200 اثر در فهرست آثار ملی، استان قزوین را از این حیث در جایگاه ویژه­ای قرار داده است؛ که بسیاری از این آثار تاریخی و محصولات تولیدی کشاورزی در منطقه الموت در شهرستان قزوین قرار دارد. در منطقه الموت 13 قلعه از جمله قلعه الموت(حسن صباح) در گازرخان، لمبسر در رازمیان، قلعه میون، شمس کلایه و شیرکوه وجود دارد که گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به این منطقه می کشاند. شهر رازمیان، رودخانه نینه رود، شالیزارهای دره شاهرود، روستاهای تاریخی آتان، گرمارود، گازرخان، دره و حاشیه اندج رود، دریاچه اوان و درخت چنار خونبار در محل امامزاده زرآباد از جمله مناطق نمونه گردشگری در منطقه الموت است. از این رو باتوجه به قابلیت­های زیاد شهرستان لازم است که به موضوع گردشگری روستایی توجه بیشتر گردد.

مقوله ی زمین لغزش (Land Slide) امروزه در جهان یكی از مهمترین مسائل بشمار می رود. هر ساله نمونه‎های عظیم این پدیده را  می توان در رسانه ها دید. زمین لغزش چه در ابعاد بزرگ و سریع خود و چه در بعدهای كوچك و خزنده می تواند به طرق مختلف خسارت زا باشد. بر این اساس بررسی این پدیده، از میزان خسارت‎های طبیعی و انسانی بكاهد. شناخت زمین لغزش این امكان را به ما خواهد داد كه عوامل پدید آورنده‎ی آن را شناخته و از تكرار آن چه بدست طبیعت و یا انسان و فعالیت هایش جلوگیری كرده و یا حداقل شدت آن را بكاهیم. ایران به دلیل كوهستانی بودن و دارا بودن دامنه های گوناگون،  همچنین فعالیت های عمرانی و پیامد آن دستكاری در محیط طبیعی ; موارد متعدد این پدیده را به خود می بیند، كه اهمیتش را دوچندان می‎كند. برنامه ریزی و مطالعه ی محیط های طبیعی در جهت حفظ تعادل و

 پایداری محیط طبیعی بخصوص دامنه ها و سپس انجام فعالیت ها و پروژه های عمرانی;باید مورد توجه مسئولین و بهره برداران قرار گیرد;چراكه برهم خوردن تعادل دامنه ها منجر به كاهش پایداری آن ها و در نهایت حركات دامنه ای یا زمین لغزش خواهد شد. البته می دانیم كه این پدیده مختص مناطق كوهستانی و دامنه‎ها بوده و می توان در این مناطق به راحتی انواع مختلف آن را مشاهده نمود. حوضه ماسوله رودخانه از جمله مناطقی است که دچار حرکات دامنه ای شده است.

با توجه به موارد فوق این پایان نامه به پنج فصل زیر تقسیم می شود:

فصل اول : کلیات تحقیق

فصل دوم : مرور منابع و ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

فصل سوم : روش اجرای تحقیق(مواد و روشها)

فصل چهارم : یافته های تحقیق

فصل پنجم : نتیجه گیری و پاسخ به فرضیات می باشد

1-2  کلیات تحقیق

1-2-1 بیان مسئله

حركات توده ای مواد، یک فرآیندهای ژئومورفیك طبیعی هستندكه بر اساس ویژگی های خاص این پدیده‎ها كه بخشی ا ز فرآیندهای محیطی یك محل اتفاق می افتند )گلید:2003 123).

فرسایش دامنه ای، سبب انتقال حجم زیادی از مواد دامنه ای، مانند سنگریزه ها،  واریزه ها و غیره به دره ها می شوند (لارسن و پاكز،:1997 836). در كشور ایران، به دلیل شرایط آب و هوایی، زمین شناسی و توپوگرافی مستعد، وقوع حركات توده ای، تلفات جانی و خسارتهای مالی و زیست محیطی قابل توجهی به همراه دارد، به طوری كه علاوه بر تخریب خاكهای حاصلخیز، موجب تهدید و تخریب سكونتگاه های انسانی و زیرساخت های بشری، قطع راههای ارتباطی و غیره می شوند. در نواحی مختلف كشور ایران چنانكه تا سال 1380 تعداد 3250 مورد ز مین لغزش به ثبت رسیده و تخمین زده می شود كه تعداد آنها بالغ بر دو برابر این رقم باشد (فیض نیا و همكاران، 1380.، 208 ) همچنین براساس گزارش كمیته كاهش بلایای طبیعی وزارت كشور، سهم خسارات سالانه ناشی از حركت های توده ای در ایران، میلیارد ریال برآورد گردیده است (احمدی و طالبی، 1380، . (324 : 500.

حركات دامنه ای پس از زلزله و سیل، بیشترین خسارات را به انسان وارد می­کند. به طوریکه سالانه میلیاردها تن خاک و سنگ بر اثر این پدیده جابه‎جا می­شود. در دهه­های اخیر، با توجه به سیر صعودی خسارات و زیانهای ناشی از حوادث طبیعی (به ویژه حركات دامنه ای)، مسئله پیش­بینی و ارائه راه­حل­ها و شیوه های کنترل و دور ماندن از ضررها و خسارات وارده، به طور جدی مطرح بوده است. در سال های اخیر میزان حركات دامنه ای مانند لغزش، ریزش و سولی فلوكسیون در حوضه‎ی آبریز ماسوله رودخان افزایش یافته است. همچنین در این مدت ماسوله رودخان نیز نسبت به سال های گذشته بیشتر سیلابی شده و حتی خسارات ناشی از آن در روستاهای واقع در اطرافش هم افزایش یافته است. از سوی دیگر طی این مدت فعالیت های انسانی هم مانند عملیات راهسازی جهت تعریض برخی نقاط حادثه خیز جاده، ایجاد معابر در دل جنگل جهت انتقال چوب درختان، بهره برداری بی رویه از جنگل و عدم كاشت نهال، برداشت بی‎رویه شن از كف رودخانه ایجاد تغییرات ژئومورفولوژیکی در برخی مناطق توسط افراد آن هم با اخذ مجوز از سازمان ها و نهادهای مربوطه در جهت ساخت استراحتگاه های گردشگری; افزایش یافته است. بر این اساس فعالیت های انسانی از یك سو و عدم برنامه ریزی و مدیریت صحیح در  راستای حفاظت از خاك این حوضه،  فرسایش و جابجایی خاك را سبب شده و انواع حركات دامنه ای را ایجاد كرده است. در این پایان نامه سعی می شودباتوجه به اینكه حركات دامنه ای حوضه ماسوله رودخان می تواند از عوامل گوناگونی مانند شرایط آب و هوایی، فعالیت های انسانی، میزان پوشش گیاهی، زمین ساخت حوضه،  فعالیت های تكتونیك و… نشات بگیرد علل دقیق این حركات دامنه درماسوله رودخان موردبررسی و نسبت به جلوگیری از حركات دامنه ای حوضه ماسوله رودخان پیشنهادهای ارائه شود.