همگام با افزایش جمعیت میزان تقاضای مواد غذایی افزایش پیدا کرده و این امر سبب استفاده بی رویه کودهای شیمیایی و آلی جهت افزایش تولید محصول شده است (اردکانی و همکاران، 2005). مقادیر بیش از اندازه کودهای نیتروژنه که برای تولید محصولات کشاورزی استفاده می شود. اگرچه تا حد زیادی مانع کاهش تولید خسارت های اقتصادی متعاقب آن می شود. اما از طرف دیگر از آنجا که گیاه قادر به جذب بیش از نیاز خود نیست در اکثر مواقع نیتروژن مازاد خاک به صورت نیترات ذخیره می شود (نوسنگو1، 2003). این پدیده موجب بر هم خوردن تعادل بین مواد در خاک و به دنبال آن افزایش سطح نیترات در منابع آب زیر زمینی می شود (ناس2، 2005).

 

سبزیجات از مهم ترین منابع جذب نیترات محسوب می شوند. منابع مهم نیترات 75 تا 87 درصد و نیتریت 16 تا 43 درصد در سبزیجات است (اسپونار و تراکیک3، 1995؛ امر و حدیدی4، 2001).

 

نیترات ترکیبی با حداقل سمیت است. هر چند نیترات آزاد پس از بلع به سرعت از مجرای گوارش جذب می شود. تقریبا 20 تا 28 درصد آن پس از جذب توسط بزاق به درون دهان ترشح می شود (تاننبوم و همکاران5، 1976؛ اسپیگل هالدر و همکاران6، 1976؛ کورت بویر و همکاران7، 1995). بخشی از نیترات ترشح شده به درون حفره دهانی توسط باکتری های احیاکننده نیترات به نیتریت تبدیل می شود (اسپیگل هالدر و همکاران، 1976؛ استفانی و شولر8، 1980؛ کورت بویر و همکاران، 1995).[1]

 

 

نیترات تجمع یافته در سبزیجات طی یک سری واکنش های شیمیایی در دستگاه گوارش انسان به

 نیتریت و نیتروز اسید تبدیل شده و در ترکیب با آمین نوع اول و نوع دوم موجبات تشکیل نیتروز آمین که مسبب ایجاد انواع سرطانها (معده، مثانه، دهان، روده)، بیماری مت هموگلوبینا1 در کودکان و ناقص الخلقه زایی است می باشد (توروپ کریسنسن2، 2001؛ وارزینیاک و سزپانسکا3، 2008؛ هورد و همکاران4، 2009).

 

اکثر مواد غذایی حاوی مقادیر ناچیز نیترات هستند. برخی سبزیجات مثل: اسفناج، کاهو، کرفس و چغندر حاوی غلظت های بالای نیترات (mg/kg1000) و سیب زمینی، کلم و سبزیجات سبز میزان کمتری دارا بودند (mg/kg100-1000) و گوجه فرنگی کمترین غلظت نیترات را

 

 داشت (کمتر از mg/kg100) (MAFF، 1992).

 

محتوای نیترات و نیتریت در مواد گیاهی خام، به صورت کامل و مستقیم جذب نمی شوند. جابه جایی اولیه (شست و شو، پوست کندن) و روشهای پختن ممکن است در سطوح نهایی این ترکیبات تاثیر گذارند (نیدزیلسکی و موکروسینسکا5، 1992؛ زارنیکا و همکاران6، 1993؛ میچالیک و باکوسکی7، 1997؛ هارت – مندیکوا8، 1997؛ امال9، 2000؛ کمیسک و همکاران10، 2004).

 

 

 

 

شایان ذکر است که جذب نیترات در سبزیجات مختلف، متفاوت می باشد. میزان جذب نیترات توسط گیاه به عوامل گوناگونی از جمله مصرف کودهای ازته به مقدار و دفعات متعدد جهت حاصلخیزی خاک، شرایط رشد، شرایط آب و هوایـی، فصل، دمـا، شدت نور، نحوه کشت (سنتـی و گلخانـه ای)، زمان[2]

 

برداشت، تنش رطوبتی، گونه گیاهی، شرایط نگه داری محصول و pH خاک، سن گیاه، انبارداری پس از برداشت محصول متفاوت می باشد (هانتر و همکاران1، 1982؛ دیک و همکاران2، 1996؛ رحمانی، 2006؛ پاولو و اهالیوتیس3، 2007؛ بروجرد نیا و همکاران، 2007).

 

استانداردهای مختلفی در رابطه با حداکثر مجاز نیترات و نیتریت در سبزیجات وجود دارد. در ایران حد مجاز ارائه نشده اما بطور میانگین حداکثر میزان نیتراتی که روزانه وارد بدن می شود بایستی کمتر از mg/kg65/3 وزن بدن باشد ( کمیسیون جوامع اروپایی4، 1999).

 

با توجه به اثرات مضر نیترات و نیتریت بر سلامت انسان حد مجاز روزانه برای این دو ماده تعیین شد. بر این اساس نیترات بین صفر تا 37 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و برای نیتریت بین صفر تا 06/0 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تعیین شد (کمیته علمی اتحادیه اروپا5، 1995).

 

ویتامین ها بطور کلی  گروهی وابسته به ترکیبات آلی و غیر پروتئینی هستند که برای عملکرد صحیح و سلامت بدن مورد نیاز هستند (فنل6، 2004). هم چنین به عنوان ترکیبات اصلی و مغذی که به میزان خیلی کمی وجود دارند نیز شناخته شده اند. ویتامین های مختلف عملکرد شیمیایی مختلفی دارند. برخی مانند A، D، E  و K محلول در چربی هستند در حالیکه B  و C محلول در آب هستند (مجله داروسازی و پزشکی نیجریه7، 2012).

 

اهداف پژوهش

 

– بررسی تاثیر انجماد بر میزان نمک های نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک در سبزیجات خام.

 

– بررسی تاثیر انجماد بر میزان نمک های نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک در سبزیجات بخارپز.

 

– بررسی زمان نگهداری سبزیجات منجمد بر میزان نمک های نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک.

 

فرضیه پژوهش

 

– انجماد سبزیجات خام سبب کاهش نمک های نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک می شود.

 

– انجماد سبزیجات بخارپز سبب کاهش نمک های نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک می شود.

 

– با افزایش زمان ماندگاری میزان نمک های نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک افزایش می یابد.

 

 

 

نیترات

 

نیترات یک ترکیب مهم در محیط شیمیایی بشر است. منبع مهم آن برای انسان غذا و آب آشامیدنی می باشد. ممکن است نیترات ها به طور طبیعی در غذا وجود داشته باشند یا به عنوان افزودنی جهت اهداف تکنولوژیکی مختلفی بکار برده شوند (شارات و همکاران1، 1994). نیترات سمی نیست اما به آسانی توسط باکتری های موجود در دستگاه گوارش به نیتریت که بسیار سمی تر است تبدیل می شود. نیترات به راحتی از دستگاه گوارش به خون عبور می کند. جایی که با هموگلوبین در گلبولهای قرمز خون ترکیب شده و به فرم مت در می آید که توانایی حمل و  نقل اکسیژن را ندارد (هامیلتون2، 1976؛ سن و دونالدسون3، 1978؛ سن و همکاران4، 1979).

 

2-2- نیتریت

 

نیترات توسط راه های متابولیسمی پستانداران و باکتریایی می توانند به نیتریت تبدیل شوند. رویداد وسیع فعالیت کاهش دهندگی نیترات در باکتری ها بدین معنی است که نیترات به طور درونی در مکان های معروف بدن توسط تعداد زیادی از باکتری ها تولید می شود. به عنوان مثال: دهان، معده (اگر pH معده بیشتر از 5 باشد)، روده ی کوچک و کولون، مثانه آلوده به ادرار. مقدار نیترات تشکیل شده بستگی به فعالیت کاهش دهندگی نیترات جمعیت میکروبی و نیترات در دسترس دارد.

 

در انسانها، بزاق مهم ترین مکان برای تشکیل نیتریت است. حدود 25 درصد نیترات وارد شده به بدن به صورت پنهانی وارد بزاق می شود. حدود 20 درصد در دهان به نیتریت تبدیل می شود. بنابراین حدود 5 درصد نیترات رژیم غذایی به نیتریت تبدیل می شود (اسپیگل هالدر و همکارانش، 1976؛ ایزن براند و همکارانش1، 1980؛ والترز و اسمیت2، 1981).

 

یک رابطه مستقیم بین pH  معده، مهاجرت باکتری ها و غلظت نیتریت معده در جمعیت های سالم در رنج مقادیر  pH1 تا 7 مشاهده شده است (مولر و همکارانش3، 1983، 1986).

 

نیتریت تحت متابولیسم اکسیداتیو به نیترات در بافتها و خون تبدیل می شود. مکانیسم اکسیداسیون بصورت واکنش اکسی هموگلوبین (Fe2+) در نتیجه تشکیل کمپلکس مت هموگلوبین (Fe3+) و در نهایت کاهش آنزیمی به نیترات است. سرعت واکنش بین نیتریت و هموگلوبین به گونه های مختلف وابسته است. سرعت واکنش در انسان، آهسته تر از حیوانات شکمبه دار اما سریع تر از خوک است (اسمیت و بیوتلر4، 1966).[2]

 

 

2-3- مسیرهای ورود نیترات به بدن

 

بر اساس مطالعات انجام شده مشخص شد که عمده نیترات از سه طریق وارد بدن می شود:

 

– سبزیجات

 

– آب آشامیدنی

 

– افزودنی های خوراکی

 

2-3-1- سبزیجات

 

در بین منابع ورود نیترات به بدن انسان، سبزیجات بیشترین سهم را دارند (دنیس و ویلسون1، 2003). عموما سبزیجات ذخیره کننده نیترات به تیره های اسفناجیان2، کاسنی3 و چتریان4 تعلق داند (سانتاماریا5، 2006). مصرف این قبیل سبزیجات می تواند منجر به افزایش قابل توجه نیترات نسبت به حد مجاز روزانه شود (سازمان بهداشت جهانی6، 1995).

 

 

:

توانایی زالو در هضم خون وترشح آنزیم های آنتی کواگولانت و واسودیلیتور به

طور همزمان منجر شد که سازمان نظارت برغذا ودارو زالو درمانی را به

عنوان روش مفید جهت درمان گرفتگی وجلوگیری از خون مردگی بعد از عمل

جراحی معرفی کند اما اگر بیماران به صورت موضعی ویا کلی دچار نقص

سیستم ایمنی باشند زالو درمانی منجر به عفونت زخم توسط  باکتریهای دستگاه

گوارش می شود.عفونت باکتریایی در بالاتر از 20% بیماران اتفاق می افتد اگر

قبل از زالو درمانی بیمار آنتی بیوتیک مصرف کرده باشد این عفونت سرکوب

می شود.یکی از باکتری های مستقر در دستگاه گوارش زالو  Aeromonas

می باشد که باعث مرگ سایر میکروارگانیسم ها می شود وایجاد عفونت می کند.

زالوهایی که از خون تغذیه نمی کنند  نظیر   Eropobdella punctata اغلب

دارای سه باکتری Pseudomonas sp ،  Aeromonas sp وKlebsiell sp

تحت عنوان همزیست در دستگاه گوارشی خود هستند .

زالوها خود به تنهایی می توانند منبع تولید آنتی بیوتیک باشند .این ترکیبات

پپتیدی بسیار سریع تر وآسانتر ازآنتی بادی ها در بدن منتشرمی شوند ترکیبات

آنتی باکتریال پپتیدی زالو ممکن است به درمان بیماری انسان نیز کمک کند.

در هنگام خونخواری، زمانیکه زالو از خون اشباع شد از محل گزش، خود به

خود جدا می شود. معمولا”این زمان 20 دقیقه پس از شروع گزش به طول

می انجامد.

به طور معمول تعدادی انگل در دستگاه گوارش زالو وجود دارد اما در بدن

انسان نمی تواند زنده بماند ودر واقع تهدید کننده سلامت انسان نیست اماباکتری

ها، ویروس هاو انگل های ناشی از خون قبلی خورده شده می تواند ماهها در

 

 

بدن زالو فعال باقی بماند ومجددا” به انسان منتقل شود.بیماری هایی از قبیل

از این طریق از فردی به فرد دیگر منتقل می شود.بهHepatitisBوHIV

همین دلیل پس از یک بار استفاده از زالو به هیچ عنوان نباید از آن برای

درمان فرددیگری استفاده شود وبلافاصله باید آنرا از بین برد.

در هنگام خونخواری باید از نزدیک کردن آتش ،سیگار،نمک ،صابون ویا مواد

محرک شیمیایی نظیر الکل ،سرکه به زالو جدا” خودداری شود زیرا موجب

بالا آوردن خون از قسمت درونی دستگاه گوارش یعنی جایی که چینه دان قرار

گرفته می شودو این مسئاله احتمال انتقال باکتری عفونت زا به زخم بیمار را

افزایش می دهد.

بررسی فلورمیکروبی خارجی سطح بدن زالوومقایسه آن با فلور میکروبی درونی

دستگاه گوارش وارتباط آنها با یکدیگر در این تحقیق مسأله مهمی است که تا

کنون در ایران تحقیقی در این رابطه انجام نشده است.

 

 

 

 

 

: فصل اول

 

 

کلیاتی

 در ارتباط

 با زالو

 

 

 

 

زالوها کرم های حلقوی هستند که به کرم های خاکی شباهت دارند ولی از لحاظ آناتومی با آنها متفاوتند.

کلمه زالو به زبان عربی به معنای ویدان یا علق می باشد . علق نام ویژه زالوست

و ویدان به معنای انواع کرم هاست که شامل زالو نیز می شود.

 

  Scientific classification:                                                             Kingdom:Animalia                                                                              Phylum:Annelida                                                                                  Class:Clitellata                                                                                             Order: Hirrudinida                                                                                           Family:Hirrudini

Genus:Hirrudo

Species:orientalis

 

زالوها در آب های شیرین˓کم عمق ˓مرداب ها˓باتلاق ها˓زیرصخره ها˓قطعه های شناور ویا به صورت یک شیء در کف آب زندگی می کنند.شب رو هستند و شب به شکار می روند . همچنین قادر به درک نور˓بو˓صدا˓لمس˓گرما وارتعاش می باشند.

خصوصیت اصلی مورفولوژیکی زالوها همانند یکدیگر است.حیوان کاملا” بالغ

حدودا” 20 سانتیمتر طول دارد که به رنگ سبز˓قهوه ای ویا متمایل به سبز-قهوه ای با ترتیبی از خطوط باریک قرمزدر ناحیه پشتی هستند. سطح پشتی تیره تر از سطح شکمی می باشد.

بدن تمام زالوها از 33 قطعه تشکیل شده است که 26 قطعه آن در قسمت جلویی و 7 قطعه آن در قسمت انتهایی قرار دارد. دارای دو اندام مکنده که یکی در قسمت جلو ودیگری در قسمت انتهایی بدن قرار دارد که اندام مکنده جلویی و اندام مکنده انتهایی نامیده می شوند. اندام مکنده پشتی اصولاʺجهت چسبیدن حیوان به سطح نقشی همانند اهرم دارد نظر به اینکه اندام مکنده جلویی حول آن می چرخد . اندام مکنده جلویی جایی که بلعیدن غذای حیوان در آنجا صورت می پذیرد شامل آرواره ها و دندانها می باشد. 3 ردیف آرواره که در هر کدام 100 دندان در آن قرار دارد . دارای 5 زوج چشم در بالای سر شان هستند که تشخیص آن با چشم غیر مصلح دشوار می باشد.

از نظرتکثیر هرمافرودیت هستند یعنی زالوها دارای اندام های جنسی نر و ماده با هم هستند ولی برای جفت گیری باید دوجاندار به یکدیگر بچسبند وهر کدام گامت نر خود را به گامت ماده دیگری برساند. سلول تخم تشکیل شده در مایعی ژله مانند از زالو جدا شده و به محیط اطراف می چسبند. هر زالو پس از یکی دو بار زایمان می میرد.

دستگاه دفعی شامل 17 زوج قطعه به نام متانفریدیا هستند که در قسمت کناری

سطح شکمی یک شبکه سراسری را ایجاد کرده ولوله مترشحه نعل اسبی را ایجاد

می کندکه به مثانه راه دارد. هر واحد نفریدیا شامل نفروستوم˓لوله ها و مثانه می

باشد.

دستگاه عصبی آنها ابتدایی بوده و فاقد سیستم اعصاب مرکزی هستند سیستم عصبی شامل 32 گانگلیون ˓حلقه های دور مری˓عقده های شکمی ورشته های عصبی می باشد .

دستگاه گوارش زالو شامل دهان ˓حلق عضلانی˓غدد بزاقی˓سه آرواره دندانه دار

شاخی مری˓چینه دان˓راست روده یا رکتوم و مخرج می باشد.

در لوله گوارشی زالو آنزیم های بیوشیمیایی و فلور باکتریایی حضور دارند که

هر نوع میکروارگانیسم اعم از باکتری ˓ویروس ویا تک یاخته غیر بومی را از

بین می برد. همچنین غدد بزاقی زالو موادی ترشح می کند که از جنبه درمانی

مورد توجه می باشد وپیش تر به ذکر آنها می پردازیم .این جانداران ریه نداشته وتنفس پوستی دارند.

پس از خونخواری بدنشان 10-2 برابر افزایش حجم پیدا می کند که هنگام

خونخواری آب خون مکیده شده را دفع نموده و خون تغلیظ شده در بدن جانور

باقی می ماند .

توسعه ی پایدار در گرو مراقبت از زمین است و بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی تواند آینده ای داشته باشد مگر آن که از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آورد(وهابزاده،1377). وضعیت مکانی قرارگیری منابع آب و خاک و پوشش گیاهی در طبیعت اغلب در چارچوب حوضه های آبخیز است و به همین دلیل در مطالعات این بخش در جنبه های مختلف و تأثیرات عملکرد سیستم های طبیعی در مباحث هیدرولوژی و آب شناسی، اقتصادی و اجتماعی، کشاورزی و پوشش گیاهی، خاک شناسی و فرسایش و سایر مباحث نظیر این، حوضه ی آبخیز به عنوان پایه و واحد مطالعاتی مدنظر قرار می گیرد. از این رو تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب نموده است. حوضه ی آبخیز پسیخان رود دارای شعبات رودهایی است که از جهات گوناگون جغرافیایی به حوضه پسیخان منتهی می شوند. مهم ترین رودهایی که به این حوضه می ریزد سیاهمزگی، چوبر(امامزاده ابراهیم)، چناران و … است. که از نواحی مختلف شامل مناطقی با کوهستان های متراکم، نیمه کوهستانی، جلگه و دشتی می گذرد و پسیخان رود و شعب کوچک و بزرگ آن از سرچشمه تا مصب عامل وحدت این نواحی است. تصمیم گیری جهت مدیریت منابع طبیعی بسیار پیچیده است زیرا بهره برداران متعددی را شامل می شود و مکانیسم های ارتباط متقابل بین آن ها وجود دارد. و تصمیم گیران معمولاً با بهینه کردن همزمان چندین هدف مواجه اند(محسنی ساروی،1382). مدیریت بهینه ی منابع آب و خاک جز با حفظ منابع و استفاده ی صحیح، مستمر و پایدار و نیز حداقل هدررفت و خسارت به آن ها به وقوع نمی پیوندد(صدرالاشرافی ،1371). این مدیریت یک مدیریت سیستمی است که در جهت به کارگیری و هدایت مفید و مؤثر عوامل و منابع به منطور رسیدن به حالت بهینه و با هدف دستیابی به حداکثر سود، حداقل

 

 هزینه و حداکثر کارایی توسط مدل های برنامه ریزی اعمال می گردد(ملک محمدی،1362). خلاصه اینکه نوع نگرش مدیران به رودخانه ها و توسعه حوضه آنها به گونه ای بوده است که اکنون در بسیاری از حوضه ها مسایلی از قبیل بحران آب ، ناپایداری توسعه و بحران مدیریت به صورت چالشهایی بسیار جدی مطرح می باشد.دررویكرد صرفاً مهندسی ، مدیران ، تنها به تهیه و انتقال آب پرداخته اند. در رویكرد دیگری که اقتصاد بوده است سعی نموده اند به راه حل بهینه ای برای تخصیص منابع آب دست یابند و یا اینكه با تمرکز بر رویكرد هیدرولوژیكی سعی کرده اند فقط فن آوری اجرای طرحها را توجیه نمایند.

در حالی که حفظ یا تأمین پایداری درحوضه رودخانه ها نیازمند توجهی عمیق به نگرشی جامع است که اساس آن برخوردی اکوسیستمی با رودخانه ها می باشد. در این نوع نگرش ، آبگیر، کانال اصلی رودخانه ، دشتهای سیلابی، حریم ها، تالابها، دریاچه ها و مصب ها همراه با همه ساکنان هر حوضه که

دارای احساس عمیقی از وابستگی به رودخانه ها هستند، اکوسیستم هررودخانه را تشكیل می دهند که خود بهترین واحد مدیریتی هم می باشد. تخریب و نابودی حوضه بسیاری از رودخانه ها، توسعه را از اساس با خطر ناپایداری روبه روساخته است . شناخت و تحلیل ناپایداری حوضه های رودخانه ای و چالشهایی که مدیران با آن روبه رو هستند ضرورتی قطعی دارد و هدفی است که در این تحقیق پیگیری شده است. تحقیقات محققانی از قبیل (نیوسون و غاز ی، 1995)، (وین پنی، 1997)، (وین پنی، 1998)، (جوبین، 1999) ، (آی ، یو، سی ، ان، 2000)، (دبلیو،سی ، دی، 2000) و (غازی، 1381) هریك ، از یك یا چند دیدگاه قابل توجه است . مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای به اندازه جنبه های اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی با فن و صنعت نیز سروکار دارد و برای یک هدف یکپارچه مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان فعالیت های مهم مرتبط با مدیریت رودخانه ها عبارتند از: مدیریت رودخانه ها- مدیریت یکپارچه کنترل سیل- مدیریت یکپارچه کنترل رسوب و توسعه طرح ریزی و سیاست گزاری اصلی رودخانه. نکته مهم در مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای برقراری توازن در فعالیت های مدیریت آب با توسعه اقتصادی و اکولوژیکی و بهره گیری درست محیطی و عقلانی از منابع طبیعی است(Vis،2001). ولی آنچه که به تحقیق حاضر بعد برجسته ای بخشیده است نگرشی جامع با هدف حفاظت و پایداری رودخانه ها است . همچنین معرفی و تحلیل مدلی که می تواند چارچوبی مطالعاتی برای دستیابی به توسعه و مدیریتی پایدار درحوضه ها در اختیار نهد، هدف نهایی تحقیق و تحلیل راتشكیل داده است .

این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است، که به شرح ذیل می باشد:

1- کلیات تحقیق

2- مرور منابع

3- مواد و روشها

4- تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

5- بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات

–  بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق    

امروزه اکثریت مردم و مسئولین بخشهای مختلف مدیریت منابع طبیعی به این امر واقف میباشند که تنها راه حل دائمی و پایدار جهت  استفاده مناسب از منابع طبیعی و منابع آب برای اراضی کشاورزی همانا استفاده صحیح از فعالیتهای آبخیزداری در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی میباشد.

در حوضه های رودخانه ای عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. حفاظت و بهره برداری مطلوب و مدیریت پایدار منابع در حوضه آبخیز به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است(قبادیان،1380).

مدیریتهای ناقص و نامناسب این منابع باعث تخریب محیط زیست ، کاهش تولید و بهره وری ، کاهش درآمد و نهایتا ناپایداری توسعه منطقه خواهد شد. بنابراین بهترین و مناسب ترین و طبیعی ترین جایگاه و ظرف مدیریت منابع حوزه های آبخیز با رویکرد توسعه پایدار بشمار می رود.

محدوده مطالعاتی در این تحقیق، حوضه آبخیز پسیخان است که در محدوده سیاسی شهرستان شفت، صومعه سرا، و رشت می باشد. در این تحقیق تلاش شده است تا با بررسی ویژگی های محیطی و پتانسیل های حوضه و شناخت مشکلات و تنگناهای موجود در آن، به تأثیر مدیریت یکپارچه در آگاهی یافتن از توانائی ها و قابلیت های حوضه پرداخته شود و به دنبال آن، راه کارهای مناسب در جهت کاهش و یا حذف این مشکلات و افزایش قابلیت ها ارائه شود.

متغیرهای اصلی تحقیق شامل متغیرهای ادافیکی (خاک، شیب، جهت دامنه، ارتفاع و….)، اقلیمی (بارش، درجه حرارت و….)،هیدرومتری(دبی) و مدیریتی به عنوان متغیرهای مستقل است، و مدیریت حوضه و قابلیت های آن به عنوان متغیرهای وابسته  محسوب می شوند.

مدیریت جامع و یکپارچه و استفاده صحیح از منابع در کاهش خسارات سیل و رسوب نقش اساسی داشته و هدفمند کردن و بهره برداری مطلوب همراه با مدیریت پایدار منابع، زمینه مناسب به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است.

بنابراین مدیریت یکپارچه حوضه ها بعنوان یک پارادایم جدید در  برنامه ریزی ، توسعه و مدیریت منابع طبیعی با  توجه به مسایل اجتماعی و اقتصادی حوزه های آبخیز  و با رویکردی مشارکتی مطرح میباشد که  نهایتا بدنبال یکپارجه سازی مدیریت منابع اجتماعی و طبیعی است.

فضای ورودی شهرها مفصل ارتباطی بین فضای شهر و فضای طبیعی خارج شهر می باشند که مانند هر مفصلی خود را با ویژگی های هر دو فضا منطبق می کنند. اگر چه ماهیت این فضا تا حد قابل توجهی تحت تاثیر مولفه های فضای بیرون شهر و درون شهر می باشد، لیکن از هویت ویژه و خاصی برخوردار است. در واقع فضای ورودی شهر به عنوان یک فضای نیمه مستقل، جریان حرکتی از خارج به داخل شهر را به صورت پیوسته و تدریجی برقرار می سازد. از آنجایی که این فضاها اولین نقطه در هنگام ورود به شهر محسوب می شوند، اولا لازم است نشانگر هویت و شخصیت شهر باشند و فرد در طی حرکت در مسیر نه تنها با فضایی با هویت روبرو شود بلکه به هنگام نزدیک شدن به شهر، به تدریج شکل و شمایل شهر را نیز روئیت کند؛ ثانیاً مبادی ورودی خود نیز خوانایی لازم را برای ایجاد تصویر ذهنی مطلوب برای افراد و به ویژه مسافران را دارا باشد. با نگاهی در گذشته با تبدیل فضای ورودی شهر قدیم (برج بارو، دروازه و. . . ) کریدور ورودی اغلب شهرهای امروز با ساختمان های زشت و فرسوده، تعمیرگاه ها، انبار مصالح، اسقاطی اتومبیل و فضاهای متروکه و. . . . . . مواجه هستیم. پروژه های ساماندهی که تاکنون در خصوص مبادی ورودی شهرها صورت گرفته، بدون چارچوبی متناسب و ساختاری هماهنگ با ناحیه و منطقه مورد مطالعه بوده و کیفیت ساخت و ساز حاشیه ورودی به صورت پراکنده، نشان از خودرو بودن جریان توسعه و نبود نظارت بر این فضاها می باشد. همچنین این فضاها از بعد عملکردی با عدم توزیع متناسب کنش ها و فعالیت ها و کاربری‎ها مواجه اند که خود در کاهش کیفیت محیطی عملکرد حوزه بسیار موثر است. مبادی ورودی شهرها در حال حاضر محدوده های آباد و سر زنده ای نیستند و جهت گیری و انتخاب مسیر در آنها بسیار دشوار و اشتباه انگیز است. (قریب، 1382، ص51). امروزه تعریف حوزه ورودی در شهرهای ما با ایجاد دروازه جدید پشت تابلوی نام شهر یا نصب پارچه که روی آن به مسافرین و گردشگران خوش آمد گفته می شود صورت می گیرد، حال آنکه این راه حل پاسخگوی توقعات مورد انتظار از یک ورودی نیست چون این امر مستلزم طراحی و برنامه ریزی عمده ای است. هدف این پایان نامه بررسی تحولات کالبدی و کارکردی مبادی ورودی غرب شهر بندرانزلی به عنوان شهری بندری و توریستی است. توجه به مبادی ورودی شهرها به عنوان مساله ی که بسیاری از شهرهای کشور با آن درگیر هستند، یکی از موضوعات مهم در برنامه ریزی شهری است. از این رو بهبود وضعیت ورودهای شهر در جهت افزایش کیفیت محیط شهری و ایجاد جاذبه های توریستی ضروری به نظر می رسد. پایان نامه حاضر شامل پنج فصل، 176 صفحه، 20 جدول، 6 نمودار، 54 تصویر، و 18نقشه می باشد که:

در فصل اول: طرح تحقیق آورده شده است که در آن مواردی از قبیل، بیان مسئله و اهمیت و ضرورت تحقیق، سئوال ها، فرضیه ها و اهداف تحقیق ارائه گردید.

در فصل دوم: تحقیق به مسائلی از قبیل سابقه تحقیقات مشابه، تعاریف، مفاهیم و چارچوب های نظری که در آن به تعریف و شفاف سازی کلماتی کلیدی مانند : مفهوم کالبد شهر، فضای شهری و توسعه فضایی،عملکرد (کارکرد) و کالبد محیط، ورودی و ویژگی های آن، انواع ورودی، پرداخته شده است.

در فصل سوم: تحقیق، روش تحقیق و جامعه آماری و همچنین به طور خلاصه به ویژگی های جغرافیایی محدوده شهر بندرانزلی اشاره شده

 

 است.

در فصل چهارم: تحقیق به طور تفصیلی به یافته های میدانی محقق پیرامون محدودیت ها و امکانات توسعه کالبدی شهر انزلی، محتوای اصلی یا اساس طرح جامع شهر انزلی، تحولات کالبدی و کارکردی محدوده مورد مطالعه، پهنه های فضای ورودی شهر، بررسی ویژگی ها و توقعات موضعی از ورودی و سپس بررسی توقعات موردی از ورودی شهر از سمت غرب، به بررسی ویژگی های تبدیل پذیری، نفوذپذیری، پذیرندگی، خوانایی و تشخص پرداخته شده است، و همان روش مقایسه ای که ذکر شد را برای هر آیتم به صورت جداگانه در تمامی طول مسیر ورودی بررسی می کنیم.

در فصل پنجم: تحقیق به ارزیابی فرضیه ها، جمع بندی و نتیجه گیری از یافته های تحقیق و ارائه راه کارهای پیشنهادی می پردازد.

بیان مسئله

امروزه مبادی ورودی از جمله فضاهای فراموش شده شهرها بوده که با مشکلات و نابسامانی هایی روبه رو هستند. این نابسامانی ها در دو سطح نمود می یابد: در سطح اول، برخی از این نابسامانی ها منجر به آن گردیده اند که مبادی ورودی از حداقل مولفه های خوانده شدن به عنوان یک محیط و فضای مطلوب شهری (به صورت عام) بی بهره باشند. کیفیت ساخت و سازهای حاشیه مبادی ورودی که به صورت مجتمع های پراکنده و منفصل ظهور یافته اند، بر فقدان برنامه ریزی، خودرو بودن جریان توسعه و نیز نبود نظارت در این مبادی تاکید می ورزند. در سطح دوم: عدم سنخیت و تناسب میان شرایط موجود این حوزه‎ها با کیفیت فضایی مورد انتظار از مبادی ورودی شهر، باعث شده است تا منظر شهری برای بازدید کنندگان به درستی تعریف نشود. ورودی های شهرها به سطحی از کیفیت تنزل پیدا کرده اند که در فضاسازی آنها غالبا تنها عنصر مشهود برنامه ریزی شده، تعبیه یک تابلو است که ورود به شهر را متذکر شده و خوش آمد می‎گوید(ابلقی و دیگران، 1385، ص66). در شهرهای قدیم مفهوم ورود به شهر بیشتر به معنای نفوذ از یک زیستگاه محصور بوده اما در دوره های بعد دگرگونیهای روی نمود که مفهوم شهر و شهرنشینی را تغییر داد و شکل ورود به شهر را چهره های دیگر بخشید. مبادی ورودی به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای ساختار کالبدی و فضایی شهر علی رغم اهمیتی که به لحاظ کالبدی و زیبا شناسی دارد با جانمایی کاربری های ناهمگن و ناسازگار به فضای با ساختاری منفصل، فاقد هویت ومغشوش مبدل شده است. بدین ترتیب فضای ورودی بسیاری از شهرهای کشور با افت شدید کارکردی و کالبدی روبروست این امر آسیب های جدی به سیما و هویت شهرها وارد کرده است. منظر دارای ماهیت دو گانه عینی – ذهنی است. درک انسان از منظر وابسته به تجارب، الگوهای ذهنی، فرهنگ و تاریخ، ویژگی های کالبدی محیط و زمان است. دور نمای شهری منظری از شهر است که به هنگام نزدیک شدن به شهر دیده می شود. آنچه ورود به شهر را برای انسان ها قابل درک می کند وجود یک سری علائم بصری است که علی رغم وجود فیزیکی و مادی از بار معنایی برخوردارند. از نحوه استقرار فعالیت ها، کانون ها و محورهایی شکل می گیرند که در یک ارتباط درونی با همدیگر شبکه ای از مراکز و محورها و به عبارتی ” ساختار فضایی شهر” را  می سازند. سازمان فضایی شهر، مکان و شکل  ورود به شهر را تعیین می کند. از آنجا که ورودی‎ها  گره ها و نقاط آغازین سازمان فضایی هستند و اولین تصویر شهر به کمک آنها شکل می گیرد لزوم طراحی و برنامه ریزی آنها در شهر احساس می شود. ورودی ها مفصل ارتباطی شهر و حومه هستند و مرز و قلمرو شهر را تعریف می کنند (قوام پور، 1384، ص6). یکی از موثرترین و جذاب ترین نقاط هر شهر، مناظر ورودی آن بوده که در ذهن هر بیننده ای خاطره ای تاثیر گذار بر جای می گذارد. (ظاهری، 1380، ص5). به این دلیل ورودی معرف ویژگی های شهر و مرتبط با موقعیت های اصلیش است و از آنجا که با تعداد بی شماری مخاطب برخورد دارد باید از یک زمان مشترک، نشانه ها، زمینه عمومی و لایه های نمادینی برای پیوند، برخوردار باشد. (گروتر، 1383، ص54). عمدتا امتداد محور مبادی ورودی شهر با کانون‎های عمده کار و فعالیت و شبکه ی اصلی ارتباطی پیوند می خورد و نقشی مهم در سازمان یابی فضای انواع کاربری های شهری ایفا می کند. این حوزه می تواند در جهت یابی گسترش کالبدی شهر و در نهایت در ساختار کالبدی آن نیز به عنوان یک متغیر اثر گذار نقش آفرینی کند. رشد بالای جمعیت و گسترش بی رویه کالبدی شهرهای ما طی چند دهه اخیر، فقدان طرح های از پیش تدوین شده، ضعف قوانین و ابزارهای کنترلی ساخت و ساز به ویژه در مناطق حاشیه ای شهرها، شرایط نا مطلوبی را در حاشیه خیلی از شهرها به خصوص در محورهای ورودی آنها پدید آورده است. محدوده ورودی غرب بندرانزلی معمولا با عمکردهای همچون خدمات اتومبیل (پنچرگیری و تعویض روغن) غذاخوری های نامطلوب و ناخوشایند سکونتگاه هایی که نمی توان به آنها مسکن گفت، در دو سوی جاده که همچنان تا مرکز شهر پیش می رود شناخته می شود. محلی که مسافران و گردشگران وتازه واردین دراولین برخورد با آن مواجه      می شوند از اهمیت زیادی در جذب آنها برخودار است. در خصوص مسائل زیست محیطی وجود کاربری‎های نا سا زگا ر خرید و فروش ضایعات آهن قراضه، و نبود پوشش گیاهی مناسب یکی دیگر از مشکلات این ورودی است، ودر زمین های بایر تلی از زباله قرار دارد. وجود آلودگی صوتی و هوای ناشی از حضور بیش از حد خودروها، به ویژه در ایام حضور گردشگران و مسافرین یکی دیگر از مشکلات و معضلات زیست محیطی این ورودی است. در خصوص مسائل ترافیکی می توان کیفیت پایین آسفالت مسیر را مطرح کرد. که اغلب رانندگان از آن شکایت دارند. کف سازی نامناسب پیاده روها، تفاوت در کف سازی ها و تغییر ناگهانی در سطح پیاده رو از دیگر مشکلات مسیر است. همچنین علاوه بر توقف حاشیه‎ای در طول مسیر، خودرو های زیادی در پباده روهای این ورودی پارک شده ا ند، که حرکت عابران را با مشکل مواجه کرده است. و این خودروها معمولا در مقابل مغازه هایی که به تعمیرات خودرو می پردازند پارک شده اند، (سد معبر تجاری). در خصوص زیبا شنا سی می توان وجود ساختمان های نیمه کاره و زمین های بایر در اطراف ورودی شهرمشاهده نمود. تعدد و تنوع کثرت تابلوهای معرف کاربری، وجود کاربری های مزاحم شهری مانند کارگاه ها و تعمیرگاه ها را می توان مطرح کرد. خطرناک بودن برخی قسمتهای راه آسفالت ورود به شهر به دلیل عدم طراحی مناسب. عدم نصب علائم راهنمایی و رانندگی در مبادی ورودی و معابر و عدم خط کشی عابر پیاده، میزان روشنایی و نحوه ی نورپردازی کاربری های مبادی ورودی شهر یکی از عوامل موثر بر سطح امنیت ترافیکی و یکی از متغیرهای موثر بر جنبه های زیبا شناسی ورودی شهر محسوب می شود. ازاینرو به دلیل فراهم بودن زمینه جهت ایجاد و تاسیس منطقه آزاد تجاری – صنعتی در این شهر بندری، سرانجام سازمان نو پای منطقه آزاد تجاری – صنعتی انزلی از اواخر سال 1384 فعالیت های خود را در این بندر شروع کرده است. از آنجایی که فعالیت های اقتصادی در مناطق آزاد معمولا با رشد و توسعه زیر ساخت های وضع موجود و همچنین شتاب رشد کالبدی در مناطق شهری و حمل ونقل صادرات و واردات کالا ورود و خروج از مبادی ورودی های شهر نقش مهمی در تحولات منطقه مورد نظر دارد. و محدوده ورودی غرب شهر از زمانی دچار تحول شد. که عوامل و علل آن ساخت واحدهای مسکونی کلویر 2 توسط استانداری گیلان، واداره مسکن شهرسا زی استان با تفکیک قطعات زمین در سال (1368)، و همچنین واحدهای آپارتما نی مسکونی شرکت نفت در کلویر 1، در سال (1373)، و احداث واحدهای آپارتمانی مسکونی مهر از سال (1378)، وساخت مجتمع مسکونی گلهای بهشت توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، حساب 100 امام ره در سال (1382)،  افتتاح و راه اندازی بیمارستان جدید در محدوده ورودی شهر در سال (1382)، و تعریض جاده به عرض 13 متری تا قسمتی از محدوده ورودی شهر در سال (1383)، و راه اندازی پایانه مسافربری غرب شهرستان بندرا نز لی در فروردین 1392،  و اهمیت کاربری های مهم دیگر در طول مسیر ورودی شهر، شامل اردوگاه تفریحی دانش آموزی شهید گل‎آور شهرستان بند را نزلی، رستوران و مهما نسرا ی جهانگردی انزلی زیر نظر شرکت سرمایه گذاری ایرانگردی و جهانگردی، بازار ساحلی آسیا میانه، و هتل بزرگ سفید کنار، و یکی از مهم ترین تحولات منطقه مورد نظرعملیات احداث کنارگذر ورودی شرق به غرب بندرانزلی، که به طول 15 کیلومتر و عرض آن 6/25 متر است که شامل چهار خط عبور به عرض 65/3 متر و شانه 3/2 متری در طرفین و دو حاشیه هشت دهم متری است. این مسیر در دو قطعه اجرا می شود، و هر نقطه حدود هشت کیلومتر است که در قطعه یک 34 پل تیپ و در قطعه دو 30 پل تیپ وجود دارد. این کنار گذر در جنوب بندرانزلی و منطقه غازیان در حا ل احداث است که راه اصلی موجود انزلی – آستارا در غرب بندرانزلی و بدون وارد شدن به مناطق شهری از زمین های حاشیه مرداب و شالیزارهای موجود می گذرد، این محور با قطع کانال های اصلی ذکر شده در قسمت شرقی شهر بندرانزلی به راه اصلی رشت – انزلی متصل می شود. واهمیت بزرگراه کنارگذر با توسعه بنادر و ایجاد مسیر دریایی با کشورهای تازه استقلال یافته زمینه های رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه را فراهم می کند. عواملی که در بروز تحولات کالبدی وکارکردی مبادی ورودی شهری نقش موثر دارند.

:

امروزه گردشگری به عنوان بزرگ ترین صنعت جهان معرفی شده و در عین حال به عنوان یکی از منابع اصلی مبادله و کسب درآمد ارزی و اشتغال در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. رشد و توسعه گردشگری پیامدی دو جانبه دارد. این صنعت به دلیل قابلیت ذاتی خود، هم می تواند موجب بهبود شرایط اقتصادی ، اجتماعی جامعه گشته و هم اینکه رشد سریع و غیر قابل مهار آن می تواند منجر به تخریب محیط زیست واز بین رفتن هویت بومی و فرهنگ سنتی گردد. اکوتوریسم گرایش نسبتا تازه در صنعت گردشگری است .محیط طبیعی، معیشت و شیوه های زیست سنتی، چم اندازها و مناظر زیبای طبیعت، هدف های اصلی وجاذبه های گردشگر پذیر این نوع از گردشگری هستند به منظور پایداری و توسعه این صنعت، حفاظت از محیط زیست و پاسداری از فرهنگ سنتی در اولویت قرار دارد. اکوتوریست ها که با انگیزه های خاص خود به نواحی طبیعی و بکر کره زمین مسافرت می کنند تجارت سودمندی به دست خواهند آورد. آنان با زمینه های فرهنگی – زیست محیطی ، طبیعت هر منطقه و کشور آشنا شده و به دوستداران وحافظان طبیعت می پیوندند.

طبیعت گردی معمولا دارای یک مفهوم و محتوای فرهنگی ومحلی با اهمیت است و انسان را به جامعه باز می گرداند و احساس تعهد به منظور حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگ سنتی را در انسان بر می انگیزد. سازمان جهانی گردشگری پیش بینی نموده است در سال 2020 بالغ بر 50 درصد از گردشگران را اکوتوریست ها تشکیل خواهند داد. گردشگری پایدار و بیوتوریسم واژه های متنوعی هستند که برای

 

 گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شوند.

اکوتوریسم نوعی از گردشگری است که بر اساس مسافرت به مناطق طبیعی به نسبت بودن آسیب مانده می باشد( سجادیان، مهیار و ناهید، 1388) . این صنعت ابزار قدرتمندی در جهت توسعه اقتصادی کشورهای کمتر توسعه یافته به شمار می رود . برای نمونه در فاصله سال های 2000-1990 ، درآمد خالص برخی از این کشورها از محل گردشگری ، سالانه 154 درصد رشد داشته که بیش از دو برابر رشد آن در کشورهای توسعه یافته است.(  هیقام،2007)

معمولا از گردشگری طبیعی به عنوان توسعه پایدار، گردشگری پاک و دوستدار محیط زیست یاد و تفسیر می شود. از نظر انجمن بین المللی اکوتوریسم، طبیعت گردی سفری مسئولانه به نواحی طبیعی است. که به حفظ محیط زیست و پایداری رفاه مردم محلی می انجامد. در ایران نیز بر پایه رویکرد کنش گرایانه اکوتوریسم مبنی بر کاهش آثار منفی گردشگری طبیعت و توجه جدی به افزایش بار مثبت آن، ضرورتا باید به «اکوتوریسم جامعه محور» به عنوان یک راهبرد اساسی در توسعه و ترویج گردشگری طبیعی پرداخته و فرآیند سیاستگذاری ها، برنامه ریزی، اجرا و مدیریت طرح ها و پروژه های گردشگری طبیعی طوری سازماندهی وهدایت شوند تا از یک طرف رشد و بالندگی این بخش از صنعت گردشگری همراه با حفظ و ارتقای شاخص های پایداری زیست محیطی در مناطق و محورهای گردشگری طبیعی همراه باشد و از طرف دیگر علی الاصول بایستی کلیه امور اجرا و بهره برداری از جاذبه های گردشگری بر پایه حضور و با محوریت مشارکت فعال جمعیت و جوامع انجام گیرد.

بدون تردید کشور ایران با جاذبه های فراوان طبیعی، گونه های مختلف فرهنگی، تنوع زیستی و اقلیم متناوت و داشتن چهار فصل، درآینده یکی از مقاصد طبیعت گردان خواهد بود، گر چه طبیعت گردی در کشور ایران در آستانه راه است، اما تجارب ارزشمند جامعه جهانی، قوانین ومقررات ، توصیه ها و الزامات بین الملل و دستاوردهای ناشی از تجارب مجموعه ممالک فعال و پیشرو در این حوزه به رایگان در اختیار ماست، این فرصت را باید مغتنم شمرد.

1-2 بیان مسئله

چنانکه می دانیم انسان و طبیعت ترکیبی جدایی ناپذیرند، آدمی در طبیعت به دنیا می آید، در طبیعت زندگی می کند و در طبیعت می میرد تمام جلوه های طبیعی اعم از جنگل های طبیعی، پارک های ملی و حیات وحش، رودخانه ها و طبیعت پیرامون آن ها گستره هایی از قسمتی از جهانگردی( گردشگری در طبیعت) را رقم می زند. اکوتوریسم را به طور خلاصه چنین تعریف می کنند. اکوتوریسم سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که ضمن حفاظت از محیط زیست سلامت جامعه محلی را نیز پایدار سازد. اکوتوریسم به مثابه عرصه ای مشترک برای خلق تشریک مساعی و هدایت مشترک مسیر گردشگرانی که قصد کسب تجربه و یادگیری درباره مناطق طبیعی و فرهنگهای مختلف دارند عمل می نماید. امروزه طبیعت گردی در میان گونه های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه ای و رشد قابل ملاحظه ای برخوردار است ودر بیست سال اخیر شاهد گسترش سریع فعالیت های طبیعت گردی در سراسر جهان بوده ایم و انتظار میرود برشدت این گسترش نیز افزوده شود.

استان مازندران یکی از استان هایی است که دارای توانمندی های گردشگری بسیار بالایی می باشد. از آنجائیکه استان مازندران دارای طیف وسیعی از منابع طبیعی مناسب برای توسعه گردشگری است. لذا می توان با یک برنامه ریزی دقیق و با شاخت عوامل طبیعی( اقلیم، اشکال زمین شناسی، جنگل هاو…) عوامل اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی بستر مناسبی از توسعه پایدار گردشگری منطقه فراهم ساخت.

گفته می شود دلیلاصلی برای انتخاب یک مقصد برای بازدید، جاذبه های آن است این جاذبه ها شامل اقامت ساحلی، ییلاقات حومه شهر، پارک ها، آثار فرهنگی ، تسهیلات ورزشی و سرگرمی می باشد.بازدید از نقاط دیدنی و جاذبه های جهانگردی هر منطقه مهمترین انگیزه هر گردشگر است.

منطقه سواد کوه از حیث جاذبه های طبیعی بسیار غنی است. مناظر زیبای کوهستانی، رودخانه ها پیچ در پیچ تا آبشارهای زیبا، جنگل های سرسبز، غارهای تاریخی ، سدها و جاده های کوهستانی زیبا و مسیرهای کوهنوردی و ییلاقات خوش آب و هوا جلوه ای از عظمت خدادادی را به نمایش گذارده است که همه سالها علاقه مندان به طبیعت زیادی را به خود جلب می کند. شهرستان سواد کوه با دارا بودن سه شهر به نام های زیر آب، پل سفید و آلاشت دارای جاذبه های طبیعی و فرهنگی متعددی می باشد که پاسخگوی انواع گردشگر داخلی و خارجی با سلیقه های متفاوت است، از دوستداران طبیعت تا علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ کهن، گردشگران سلامت و انواع تورهای طبیعت گردی را می توان نام برد. بالاخره می توان گفت برای هر سن و انگیزه و علاقه می توان برنامه ریزی سفر از نیم روزه و یکروزه تا چند روزه را طراحی نمود. از این رو سواد کوه می تواند به عنوان قطب بزرگی در فعالیت های اکوتوریستی کشور مطرح گردد. در این تحقیق علاوه بر شناسایی و بررسی پتانسیل های اکوتوریستی و امکانات گردشگری شهرستان سواد کوه سعی شده است با بررسی نقاط قوت، ضعف و تهدیدها، فرصت های پیش روی توسعه اکوتوریسم شهرستان سواد کوه با استفاده از مدل swot راهکارهای عملی جهت اکوتوریسم این منطقه ارائه  شود.