انگلیسی                                                                                          118

پیشگفتار

     نقوش تزئینی از جمله اسلیمی ها، ختایی ها و هندسی بر روی آثار به جای مانده چه معماری و چه صنایع دستی از گذشته تا کنون تأثیر بسیار زیادی گذاشته است. اسلیمی و ختایی هر دو نمایانگر نقوش گیاهی و طبیعت می باشند که به صورت انتزاعی در آمده اند. تکرار این نقوش در آثار بیانگر زمینه ی نعمت و برکت می باشد و در واقع گل و بوته ها تأکیدی بر علاقه ی ایرانیان به دوام زندگی می باشد. این نقوش گیاهی در واقع شکل تکامل یافته ی همان نقوش تزئینی قبل از اسلام   می باشد، که اسلام به آن ظرافتی روحانی بخشیده است. هنرمند ایرانی در نقوش گیاهی به کمال رسیده و این نقوش در دستانش بیش از سبک های هنری دیگر به اوج خود رسیده است.

     نقوش تزیینی مسجد جامع عباسی که از آثار دوره صفوی است، دارای ویژگی هایی از جمله تناسبات، ترکیب، کاربرد صحیح و به جا از قرینه سازی و رعایت فضای مثبت و منفی بین نقوش می باشد به همین دلیل برای این پروژه مناسب دیده شد. تحقیق پیش رو به دو بخش نظری و عملی تقسیم می شود در بخش نظری پژوهش سعی بر شناخت ویژگی ها و مفاهیم نقوش مورد استفاده در مسجد جامع عباسی شده است. بخش عملی پروژه نیز سعی بر بیان صحیح کلاف بندی و اصول ساخت صندلی داشته است  و همچنین تلاش به رسیدن برای طرح های تازه ای جهت ساخت صندلی و مبلمان معاصر داشته است. بر همین اساس تحقیق مذکور در چهار فصل تنظیم شده است.

     فصل اول به کلیات تحقیق می پردازد که به شرح بیان مسأله، اهداف، ضرورت و پیشینه ی تحقیق می پردازد. فصل دوم با عنوان زمینه ی تحقیق، مطالب تاریخی و فرهنگی عصر صفویه را ارائه می کند و پس از آن تأکید بر مسجد جامع عباسی و نقوش تزئینی به کار رفته در این بنا دارد.

     فصل سوم با عنوان مروری بر تاریخچه ی استفاده از چوب در ایران، به پیشینه ی مبل سازی در ایران، ویژگی چوب و اصول طراحی مبلمان پرداخته است. فصل چهارم به بخش عملی پژوهش اختصاص یافته است. در این فصل نقوش تزئینی مسجد جامع عباسی تحلیل شده، سپس بر اساس طراحی های انجام شده بر اساس این نقوش، پروژه ی عملی به انجام رسیده است.

1 – 1 . بیان مسئله

     صندلی یکی از وسایل کاربردی می باشد که انسان در طول روز با توجه به نوع کاربردش دائماً با آن سر و کار دارد و از دیر باز تا کنون نقش بسیار مهمی را در زندگی انسان بر عهده داشته است و همواره مورد توجه صنعتگران و طراحان بوده است. از همین رو اکثر صندلی هایی طراحی و ساخته می شده که به نظر می رسد طراحی موجود در آن فاقد طراحی نمادین ایرانی بوده و هیچ گونه اصالت ایرانی نداشته است. همچنین تا حدودی دارای ریشه های غربی، شرقی و بیگانه می باشد.

     به همین دلیل ضرورت انجام پژوهش هایی در این راستا پر رنگ و با اهمیت جلوه می کند. در واقع با شناخت         ویژگی های نمادین طراحی سنتی ایران می توان به بررسی این پرسش پرداخت که چگونه می توان به صندلی هویت بخشی کرد؟ آثار طراحی و ساخته شده در حوزه صندلی تا چه حدی کاربردشان می تواند با نقوش به کار رفته در اثر ارتباط داشته باشد. از این رو محقق سعی بر آن دارد تا با شناخت ویژگی های بصری موجود در عناصر تزئینی مسجد جامع عباسی اصفهان، به خصوص با نگاهی پر رنگ تر به تزئینات کاشی کاری انجام شده در این بنا، به شناختی اجمالی از نقوش تزئینی مکتب اصفهان دست یابد و هدف غایی در این پژوهش استفاده صحیح و شایسته این نقوش در طراحی و ساخت صندلی چوبی می باشد.

     ” با ظهور شاه عباس اول (1589 – 1627 ) عصر زرین معماری صفوی آغاز شد. به خاطر بلند پروازی های پی گیر، استعداد چشم گیر، ذوق هنری او و با کمک ثروتی که حکومت شایسته اش پدید آورده بود، دوران تازه ای را در معماری ایران آغاز کرد. گرچه مسلماً در خشان ترین عصر معماری ایران نبوده، ولی عصر اعتلا و آخرین نمایش معماری اسلامی ایران است. در دوران پادشاهی شاه عباس اول، نقشه کشی و طرح یک پارچه هم چنان اهمیت خود را حفظ کرد و اجزاء چنان در خود جذب می کرد که تزئینات در داخل ساختمان حل می شد” (پوپ، 1390 : 207 ).

     ” مسجد جامع عباسی در بهار سال 1611 م . شروع شد و در سال 1630 م . در زمان جانشینن شاه عباس به نام صفی           ( 1629 – 1642 ) کامل شد. هشتی ورودی مسجد شاه هماهنگ با میدان است، امّا بقیه ساختمان، مانند مسجد شیخ لطف الله حدوداً 45 درجه چرخیده است تا رو به مکه باشد ” ( گرابر و دیگران ، 1389 : 478 ).  

     “تقریباً سراسر سطح بنا با کاشی های لعاب دار پوشیده شده پر از نقش و نگارهای گل و بوته به صورتی مجرد و تخیلی است. از آفتاب بزرگ زرین نوک گنبد، که زندگی بخشی اش از طریق توده ی عظیم گل و بوته ها منتشر می شود، تا     طاق های بلند و قاب های آراسته به هزاران شکوفه و گل ستاره مانند، همه ی این آرایش ها تأکیدی است بر علاقه ی ایرانیان به رویش و عشق شاعرانه شان به گل – هم چنان که خواهشی است بر دوام زندگی ” ( پوپ ، 1390 : 211 ) .

پرسش اصلی :

چگونه می توان ویژگی های بصری نقوش مسجد جامع عباسی را برای ساخت صندلی به کار برد ؟    

پرسش های فرعی :

نقوش به کار رفته در صندلی باید دارای چه ویژگی هایی باشد ؟

چگونه می توان نقوش مسجد جامع عباسی را در زندگی معاصر گسترش داد ؟

چگونه می توان نقوش صندلی را در راستای نوع کاربرد صندلی استفاده کرد ؟

1 – 2 . اهمیت و ضرورت پژوهش

     نقوش موجود در هنرهای سنتی گنجینه ای ارزشمند، برای کاربرد صحیح این نقوش در صنایع دستی چوبی مخصوصاً صندلی و مبلمان می باشد. به ویژه دوران صفوی که تنها عصر طلایی هنر ایران خوانده می شود خصوصاً مسجد جامع عباسی که شاهکار معماری عصر حکومت شاه عباس است.

     این ویژگی هنری همراه با مفاهیم، تنوع و نوآوری در زمینه ی ساخت صندلی ایجاد می کند. با به کار بردن این نقوش در صندلی و مبلمان معاصر، به نوعی می توان جلوی استفاده نا به جا از نقوشی که هیچ هویتی در فرهنگ ما را ندارند گرفت و در واقع یکی از ضرورت های مهم این پژوهش طراحی و تولید محصولی با ویژگی های کاملاً ایرانی و اصیل می باشد تا بدین وسیله جایگاه اهمیت این نقوش ارزشمند را به مردم نشان داده شود. در صورت عدم توجه به این موضوع ممکن است به مرور زمان اهمیت و کاربرد نقوش به فراموشی سپرده شود و در عوض نقوشی در این راستا به کار برده شود که تا حدودی مغایر با فرهنگ غنی ایران می باشد.

1 – 3 . اهداف پژوهش

اهداف اصلی :

شناخت ویژگی بصری نقوش مسجد جامع عباسی اصفهان ( تناسبات، ترکیب بندی ها و نقشمایه ها ).

اهداف فرعی :

طراحی و ساخت صندلی چوبی با بهره گیری از نقوش مسجد جامع عباسی.

استفاده از نقش و نمادهایی که ریشه در گنجینه ارزشمند هنرهای سنتی ما دارند.

1 – 4 . روش پژوهش

1 – 4 – 1 . تحقیق از نظر هدف

     پژوهش مذکور از دو بخش نظری و عملی تشکیل شده است. قسمت نظری به بررسی و به کارگیر نقوش تزئینی دوره صفوی در مسجد جامع عباسی می پردازد، از این رو تحقیق بنیادین می باشد. از جهت دیگر چون نقوش در صندلی و مبلمان معاصر به کار می رود و سعی در تولید آثاری جدید دارد؛ در دسته ی تحقیقی کاربردی قرار می گیرد.

1 – 4 – 2 . روش تحقیق از نظر روش

     پژوهش انجام شده از نظر روش تاریخی، توصیفی و تجربی است، زیرا از لحاظ زمانی مربوط به دوره تاریخی صفوی      می باشد و در طول این پژوهش به توصیف ویژگی بصری نقوش مسجد جامع عباسی پرداخته است. همچنین از نظر پاسخ به این پرسش که چگونه می توان در صندلی و مبلمان دوره معاصر از این نقوش استفاده کرد، روش کارگاهی مورد استفاده قرار گرفت.