-1-1

قدمت طولانی تاریخی، فرهنگ و تمدن غنی، كشور ما را دارای دستاوردها و آثار زیبای تاریخی كرده است واز طرفی، به علت وجود چهارفصل در یك زمان از ویژگیهای خاص اقلیمی برخوردار است. این تنوع آب و هوایی تبعات زیادی را در بردارد و باعث به وجود آمدن پتانسیلهای متفاوت و جذابی هم از نظر طبیعی و هم مصنوعی برای جهانگردان می­شوداما بنا به مشکلات موجود جهت جذب توریست که در مباحث بعدی به آنها می­پردازیم، نتوانسته­ایم جایگاه واقعی خود را پیدا كنیم.

از این رو مطالعات و برنامه ریزی گسترده­ای بر روی این مهم در حال انجام است تا كشورها در هر لحظه موفقترین مسیرها را پیش روی این صنعت ترسیم نمایند.

ایران از نظر دارا بودن پتانسیل جذب توریست دارای امتیازات بالایی می­باشد.

این سرزمین پهناور با مساحتی در حدود 1648 هزار كیلومتر مربع به علت پیشینه طولانی تاریخی (خسروی.1388.ص85).خصوصیات ویژه اقلیمی از مهمترین كشورهای توریستی به شمار میرود

علم پزشكی در حال پیشرفتهای چشمگیری است و زمان در آن تاثیر بسزایی دارد. با توجه به حل بسیاری از دردها و امراض لاعلاج، به این نتیجه رسیده­اند كه داروها و روشهای این پیشگیری خود مسبب عوارض جانبی بعدی میشود. و علت ان استفاده از داروهای شیمیایی و در كل ساخته­شده بشر است. اما در تحقیقات و مطالعات، امروزه به این نكته پی برده­اند كه درمان از راه طبیعی بهتر بوده و این روش عوارض

 جانبی بعدی را به دنبال نخواهد داشت.

برای همین منظور است كه استفاده از داروهای گیاهی (طب گیاهی) و آبهای معدنی (آب درمانی) و دیگر روشهای طبیعی، بالخص در كشورهای توسعه یافته­ای كه خود صاحب بزرگترین پیشرفتهای پزشكی هستند نیز توصیه میشود. از این رو در حال حاضر كشورهایی كه به نحوی دارای چشمه­های آب معدنی میباشند تمام تلاش خود را صرف استفاده بهینه پزشكی و اقتصادی از این منابع طبیعی می­نمایند. ( الکسین سنوری.1385.ص135)

به طور مثال ، ایجاد مناطق سلامتی، ،  كه در آنها مراكز آبدرمانی به صورت خوراكی و غیر خوراكی با استفاده از جدیدترین تكنولوژی ، دوش ، وان ، سونا ، جكوزی ، و استخر ، اتاقهای بدنسازی ، استراحت ، آفتاب ، ماساژ و … به فعالیت مشغولند.

نوع دیگر آن ایجاد مراكز توریستی، تفریحی در كنار این چشمه­های طبیعی است كه مسافرین علاوه بر اقامت و استفاده از امكانات تفریحی به آبدرمانی هم بپردازند.

این نوع استفاده از طریق ایجاد استخرها و وانها در قسمت  ورزشی اقامتگاه یا پمپاژو لوله­كشی این آبهای­معدنی به داخل هریک از اتاقها صورت می­گیرد، بنا براین  امروزه توجه زیادی به چشمه­های آّب معدنی  می شود.

در كشور ما یكی از مناطقی كه دارای این پتانسیل می باشد، سرعین است.

منطقه سرعین واقع در استان اردبیل در دامنه زیبای رشته كوه سبلان قرار گرفته است. این شهر با چشم اندازی طبیعی و زیبا از مناطق نسبتاً بكر كشورمان است كه 11 چشمه آبگرم معدنی را كه هر كدام دارای خواص متفاوت و متنوع درمانی خاص خود می باشند در خود جای داده است. (محمدرضا غفوری 135.ص1378)

تلفیق دو مسئله توریسم و آبدرمانی در این منطقه مهمترین عامل شكل گیری پروژه شد.

از طرفی ایجاد اقامتگاه مناسب برای مسافرین، نیاز منطقه را از نظر كمی و كیفی تامین نموده و با تركیب بخش آبدرمانی آن پتانسیل اصلی منطقه احیاء و ارزش واقعی آن با اعمال استفاده صحیح از چشمه­های آبگرم معدنی و تزریق برنامه­های علمی­ـ تفریحی مناسب، نمودار شده و این قطب جاذبه­ای كشور دارای امكانات مفید .و متناسب در سطح خواسته­های مسافرین گردد

-1 -2بیان مسئله:

در جهانی که ما در آن زندگی میکنیم هر روز به واسطه برقراری ارتباط ، تمدن ها و فرهنگ های مختلف کوچک می شوند.از طرفی هزاره سوم گامی است بلند در جهت ارتباطات یکی از مهمترین صنایعی که کم و بیش تمام کشورهای جهان را به خود معطوف کرده صنعت توریسم است.رشد سریع و بی وقفه صنعت توریسم ایران را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است که با توجه به وجود جاذبه های توریستی در ایران این صنعت بر سود اقتصادی به یکی از دغدغه های تصمیم گیرندگان مسائل کشوری تبدیل شده است.وجود همین جاذبه های توریستی و حضور تمدن و فرهنگ غنی ایران باعث مطرح شدن ایده گفتگوی تمدن ها نیز شد تا آنجا که به پیشنهاد ایران سال 2001 میلادی سال گفتگوی تمدن ها نام گرفت.با این وجود به علت نبود برنامه ریزی اصولی و همه جانبه ، کمبود امکانات و عدم تبلیغات مناسب مشکلات جهانگردان در داخل کشور به علت متفاوت بودن فرهنگ ها و قوانین دینی ، پاییین بودن کیفیت فضاهای اقامتی ، عدم وجود سیستم حمل و نقل مدرن و…هنوز راه های توسعه و گسترش صنعت توریسم در ایران چندان هموار نشده است.البته این را نباید فراموش کرد که جلوه های هنری ، ذوق و ادبیات و روح مهمان نوازی ایرانیان و هم چنین وجود آثار باستانی از تمدن ها و دوران مختلف شهر نشینی و سبک خاص و غنی معماری ایرانی و اسلامی از موارد جذب کننده است.از بررسی موارد فوق به این نتیجه می رسیم که همزمان با گسترش روز افزون مسافرت و گردشگری و گرایش بیش از پیش مردم به این امر ، ایجاد امکانات پذیرش این مسافران به نحو مطلوب از نظر کمی و کیفی باید مورد توجه قرار گیرد و در برنامه ریزی های کلان ردیف های خاصی را به خود اختصاص دهد. ضرورت ایجاد هتل ها و اقمت گاه های بین المللی در ایران نیز از چند جنبه قابل بررسی است :

نخست جنبه فرهنگی که همان طور که اشاره شد در این زمینه ایده گفتگوی تمدن ها باید مورد توجه قرار گیرد  امکان برقراری ارتباط بین فرهنگ های مختلف امکان آشنای با سایر فرهنگ ها هم چنین شناخت دانش جدید و پیشرفت های چشمگیر غرب در همه زمینه ها از اهداف این ایده است . جنبه اقتصادی یکی دیگر از موارد فوق است . بر اساس برخی اظهار نظرهای رسمی صنعت گردشگری می تواند سالیانه پانصد هزار شغل جدید ایجاد کند و هفت و نیم میلیارد دلار در آمد سالیانه نصیب کشور کند . هم چنین گفته می شود به ازا ورود هر توریست قابلیت ایجاد هشت شغل جدید در کشور وجود دارد . جایگاه ویژه شهر سرعین و جاذبه های توریستی فراوان و کم نظیر این شهر  نیاز آن را به ساخت مجموعه های اقامتی تفریحی و آبدرمانی بیشتر می کند

در پژوهش (طراحی مجموعه اقامتی و آبدرمانی) سعی شده است با استفاده از ویژگی ها و خصوصیات شهر مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت مسافران و گردشگران خارجی و داخلی ایجاد شود .

:

  سینما همواره در کلی ترین تعریف خود نوعی بازنمایی واقعیت و پرورش تخیل است؛ واقعیت پویایی که در عینیت مادی وجود دارد و برای تبدیل شدن به آنچه روی پرده بازسازی می شود، نیازمند خلاقیت های فیلم سازان متفکر است. این هنرمندان به روش های مختلف و با

 ایجاد شیوه های بدیع سینمایی در مقاطع مختلف تاریخ نه چندان طولانی سینما، در خلق نگرش های نوین برای ایجاد حرکت روی پرده  موفقیت هایی به دست آورده اند. سینما اساساً بر پایه تجزیه حرکت و ترکیب مجدد آن به عرصه تمدن انسانی قدم گذاشت. سینما بدون حرکت قابل رویت که حاکی از پویایی واقعیت جلو دوربین است و حرکت غیر مرئی یعنی حرکت فیزیکی نوار فیلم برای بازسازی حرکت واقعی نمی تواند وجود داشته باشد و قابلیت عرضه سینما در این عنصر بنیادی، یعنی حرکت  نهفته است. این که توهم به وجود آمده از برآیند عوامل حرکتی مختلف در فیلم، چقدر و تا چه میزان بر ذهن بیننده مؤثر است و او را به چه ادراکاتی وا می دارد، گستره بحث پر سابقه ای را آشکار می سازد. از طرف دیگر، معماری در قیاس با سینما، هنری است مبتنی بر ایستایی و استواری حجم های مختلف که از ترکیب فضاهای پیوسته و ناپیوسته به وجود می آید. در کلی ترین تعریف معماری می توان آن را به عنوان هنری که فضا را شکل می دهد شناخت. معماری نیز از یک نقطه نظر بر حرکت استوار است، اما این حرکت مانند حرکت غیر مرئی فیلم به چشم نمی آید و از آن جا که بیانگر ارتباط فضاهای مختلف با یکدیگر است، حرکتی درونی محسوب می شود. از طرف دیگر نمی توان فضا را در معماری درک کرد، مگر این که تماشاگر در آن حرکت کند. این حرکت تماشاگر است که فضای معماری را ملموس می ­سازد. معماری هنری فضا- زمانی است، زیرا برای درک و دریافت فضای آن، تماشاگر نیازمند حرکت در درون و بیرون آن است. صرف این زمان برای کشف عناصر و عوامل معماری امری الزامی به نظر می رسد. آنچه سینما را به معماری و معماری را به سینما نزدیک می سازد، تنها ماهیت حرکت نیست، بلکه عناصر دیگری نیز در این تعامل هنری درگیرند. این عناصر از ابعاد زیبا شناختی در هر دو هنر، از پایگاه مشترک و جایگاه ویژه ای برخوردارند که زمان و فضا مهم ترین و عناصر دیگری از جمله ریتم، رنگ و نور، بافت، حرکت و تداوم مؤثرترین آن ها هستند. سینما با ترکیب عناصری چون رنگ و نور، زاویه دید و صحنه، تدوین و صدا و در جهت ایجاد رابطه ای مستحکم با بیننده خود و تسهیل سفر ذهنی او به درون فیلم دست به فضا سازی می زند، در حالی که جوهر معماری فضاست. تاریخ تحلیل فیلم آکنده از موضع گیری های عینی درباره فضا در تصویر فیلم است. غالب تحلیلگران به فضا در تصویر سینمایی از جنبه معماری صحنه پرداخته اند، در حالی که این فضاهای معماری گونه صحنه های فیلم، چیزی بیشتر از ابزار تحریک ذهنی بیننده ساکن در سالن سینما نیست. در تحلیل نهایی شرایط روانی تماشای فیلم در می یابیم که بیننده از طریق سفر ذهنی به درون فیلم است که به درک نهایی از معنا و مفهوم آن می رسد. در حالی که نظاره گر معماری مسافر عینی است و از طریق حرکت در درون معماری و احساس ریتم، تداوم و پیوستگی فضاهای آن است که به ماهیت و واقعیت آن می رسد بی شک بحث های زیبا شناختی درباره نقاط اشتراک و انطباق سینما و معماری جز از طریق مقایسه برخی آثار سینمایی و تبیین آن ها به گونه تشریح یک کالبد معماری امکان پذیر نیست. برای دستیابی به این هدف نمی توان جز جست وجوی معماری در سینما راهی در پیش گرفت.

  از دیدگاه ویترویوس، معمار سده های پیش از میلاد، بررسی اصول معماری «استحکام و زیبایی»  به عنوان شاخصه های کلی معماری سبز بیان می شود. هدف کلی معماری سبز کاهش آسیب بر محیط و منابع انرژی و طبیعت است، یعنی ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع تر با منطقه و جهان دارد. بنابراین، معماری سبز ترکیبی چند ارزشی در بر دارد:  زیبا شناسی،  محیط، اجتماع، سیاست و به عبارتی طراحی و ساختمان سازی هماهنگ با محیط.

نگرانی از ادامه وضعیت ناسازگار با طبیعت و استفاده بیش از حد از منابع برگشت ناپذیر انرژی منجر به آن شد که الگوهایی از توسعه دنبال شود تا آسیب های کمتری به محیط وارد کرده و قابلیت تداوم و استمرار داشته باشد؛ در این راستا بایستی در پی ایجاد شرایطی در جهت هماهنگی با محیط زیست و به وجود آوردن محیط زیستی پایدار بود.

رویکرد های جدید طراحی مسکن در دهه های اخیر در کشورهای مختلف جهان مورد توجه بوده اند. از آنجایی که الگوی مسکن برگرفته از نوع تفکر انسان ها ، آداب و رسوم، سنت ها، اقتصاد و تکنولوژی می باشد، با گذشت ایام تغییرات وسیعی در آن دیده می شود. بررسی فضاهای مسکونی در چند دهه گذشته خصوصا در ایران، نشان می دهد که افراد به صورت گروه های پر جمعیت و در یک واحد مسکونی بزرگ با فضاهای متعدد زندگی میکنند و این شکل از زندگی، صورت متداول سکنی را به خود اختصاص داده بود. خانواده های بزرگ شامل پدر و مادر، فرزندان، عروس ها، دامادها و حتی نوه ها می شدند در یک واحد مسکونی که بسیاری از فضاها در آن به صورت مشترک استفاده می شد، سکنی داشتند.

مثال بارز این موضوع ، خانه های حیاط مرکزی با اتاق های متعدد در اطراف حیاط ، مهتابی در گوشه ای از حیاط، انبار، مطبخ و سرویس بهداشتی در طبقه زیرزمین و در برخی خانه ها، فضاهای اختصاصی فصول سرد و گرم(زمستان نشین و تابستان نشین) می باشد. هدفی که به صورت بارز در طراحی اینگونه خانه ها به چشم می خورد هماهنگی کامل آن با محیط و بستر خود می باشد و این هدف چیزی است که این روزها در معماری ما کمتر دیده می شود و با توجه به رشد روز افزون جمعیت جهان و کاهش منابع طبیعی لازم است که با برنامه ریزی اصولی در طراحی ساختمان ها سعی کنیم با حداقل مصرف انرژی آسایش روحی و جسمی فرد را تامین کنیم.

در این پژوهش تلاش می گردد تا راهکارهایی برای کاهش مصرف انرژی گرمایشی همچون جذب مستقیم از طریق “نورگیرهای سقفی ،قرارگیری مناسب پنجره ها” ، جذب غیرمستقیم، همچون استفاده از “دیوار ترومب،سقف آبی و گلخانه”و راهکارهایی برای کاهش مصرف انرژی سرمایشی همچون “حوزه بندی و سازماندهی فضاها، تهویه و خنک کننده های طبیعی و خنک کننده های تبخیری[1] (Grondzik, W.T, Kwok, A.G, Stein, B, Reynolds, J.S, 2010) ” در طراحی معماری مجتمع مسکونی با توجه به شرایط موجود، مورد مطالعه و استفاده قرار گیرد.

1-1 بیان مساله

انرژی مصرف شده در ساختمان ها سهم بزرگی از مصرف انرژی کل را تشکیل می دهد. در ساختمان های مسکونی و تجاری این میزان مصرف برای خود ساختمان می باشد و این ساختمان ها بیش از 35 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد (IEA, 2007) [2]

 . در ساختمان ها، انرژی در موارد مختلفی همچون گرمایش، سرمایش، تهویه، روشنایی، تأمین آب گرم مصرفی و تجهیزات مختلف نصب شده در آن، مورد استفاده قرار می گیرد. انرژی مصرفی برای گرمایش، سرمایش و تأمین آب گرم مصرفی بیش از 75 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد (IEA, 2007). بنابراین طراحی معماری ساختمان ها خصوصاً مسکونی یا تجاری در جهت کاهش میزان مصرف انرژی های تجدیدناپذیر امری لازم و ضروری است.

انرژِی تجدید پذیر[3] ، انرژی برگشت پذیر، نیز نامیده می‌شود. به انواعی از انرژی می‌گویند که بر خلاف انرژی‌های تجدیدناپذیر قابلیت بازگشت مجدد را به طبیعت دارند.

نگرانی درباره تغییرات زیست محیطی در کنار افزایش قیمت روزافزان نفت و اوج تولید نفت و حمایت دولتها، باعث رشد روزافزون وضع قوانینی می‌شود که بهره برداری و تجارتی کردن این منابع سرشار تجدید پذیر را تشویق می کنند.

انواع انرژی‌های تجدید پذیر عبارتند از:

انرژی آب ، انرژی باد، انرژی خورشید، انرژی گرمای آب و اقیانوس ها ، انرژی امواج و جزر و مد  و انرژی گرمای زمین.

طراحی اقلیمی در پی ایجاد هارمونی با طبیعت  و استفاده از انرژی های تجدید پذیر پیرامون است. بنابراین مرحله اول شناخت اقلیم و مرحله دوم چگونگی بهره برداری از این منابع است. برای طراحی ساختمانی که موجبات آسایش آن را فراهم نموده و از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی کارآمد باشد، شناخت اقلیم و عوامل تاثیر گذار بر آن از جمله ضروریات به شمار می رود که از جمله عوامل اقلیمی مانند : دمای هوا، رطوبت هوا، بارندگی، باد و تابش خورشید است.

امروزه بعضاً به دلیل ضعف طراحی ، درصد قابل ملاحظه ای از انرژی های اولیه صرف گرم کردن ،خنک نمودن ونوررسانی ساختمان ها می گردد. با اندکی توجه به اصول طراحی منطبق با اقلیم و به کارگیر ی انرژی های تجدید شونده می توان مصرف انرژی را در بناها تا حد قابل ملاحظه ای کاهش داد از جمله این راهکارها استفاده از جذب مستقیم ، جذب غیر مستقیم و (استفاده مناسب از انرژی تابشی ) ،جهت گیری مناسب ساختمان ، تهویه مناسب ساختمان، استفاده از عایق های طبیعی و صنعتی، استفاده از مصالح مناسب با توجه به اقلیم و…… درصورت استفاده از سامانه های غیر فعال خورشیدی، ساختمان ها به گونه ای طراحی می شوند که نیازهای گرمایش ، سرمایش ونوررسانی در آنها به صورت طبیعی وهمساز با اقلیم تامین گردد و به  این دلیل ” سامانه غیر فعال”  نامیده می شوند که نیازبه فعالیت تجهیزات گرمایشی وسرمایشی به حداقل ممکن می رسد.

پیشینیان همچنین اطلاعات وسیعی از پتانسیل های معماری به دست آورده بودند که قادر به اصلاح گرمایشی تابشی و سایه خورشید شدند در واقع استفاده از خورشید به عنوان یک منبع گرما چیز جدیدی نیست . در 2400 سال پیش سقراط دریافته است که :

“امروزه در خانه های با جهت جنوبی اشعه خورشید در زمستان ها به داخل ایوان نفوذ می کند، اما در تابستان مسیر حرکت خورشید درست در سمت بالای سرمان ویا بالای پشت بام است به طوری که سایه ایجاد می کند بنابراین باید سمت جنوب را برای گرفتن آفتاب زمستان بزرگتر وکشیده تر وسمت شمال را برای دوری از بادهای زمستان کوتاه تر ساخت . دارنده چنین خانه ای می تواند فضای مناسبی درهمه فصول داشته باشد .”

 همچنین خانه های اقلیمی باید به خوبی عایق شده باشند و سرعت نشت هوا در آنها کاهش یابد تا گرمای خورشید رانگاه دارند بنابراین با انجام عایق کاری خوب مقدار متنابهی از انرژی که امروزه به هدر می رود می تواند ذخیره ومورد استفاده قرا رگیرد.

1-2- اهداف تحقیق

امروزه معماری پایدار در زمینه های طراحی مسکونی با رویکرد به فناوری نوین بدنبال ایجاد شیوه های جدید طراحی این چنین فضاهای مسکونی است. همانطور که با گذر زمان ساختارهای صنعتی رو به تحول است، ساختارهای مسکونی نیازمند تغییر و تحولات اساسی می باشد. اگر چه انسان به عنوان مخاطب فضا همواره در زمان های مختلف نیازهای پایه یکسانی را دارا می باشند، در عین حال آنچه باعث تفاوت در طراحی معماری مسکونی می شود پیشرفت های تکنولوژی در قسمت های گوناگون می باشد، این پیشرفت ها بطور مستقیم و غیر مستقیم تاثیرات عمیقی بروی چگونگی زندگی انسان می گذارد و نیازهای وی را تغییر می دهد.

در این تحقیق سعی بر این است مجموعه مسکونی ای طراحی شود که هر چه بیشتر با نیازهای انسان آینده منطبق باشد و تا حد امکان این فاصله را کاهش دهد. بدین معنی که از طریق  پیش بینی های آینده و نیازهای اولیه انسان، قابلیت لازم برای ایجاد زندگی با کیفیت مطلوب را داشته باشد و تمامی این عوامل در جهت سازگاری با طبیعت و ایجاد معماری پایدار صورت میگیرد.

عواملی که می توان نیازهای قابل ارائه را تعیین نمود به شرح زیر خواهد بود:

• ﻃﺮاﺣﯽ معماری ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ
• اراﺋﻪ راه ﮐﺎرﻫﺎﺋﯽ در زمینه طراحی معماری ﺑــﻪ ﻣﻨﻈـﻮر صرفه جویی در ﻣﺼـﺮف اﻧـﺮژی
• ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژی ﻫﺎی ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺮای ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران
• ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎﻻ در جهت جذب انرژی های تجدیدپذیر

1-3- سوالات تحقیق

• کدام راهکارهای اقلیمی جهت کاهش مصرف انرژی گرمایشی در مجتمع های مسکونی می تواند بکار گرفته شود؟
• کدام راهکارهای اقلیمی جهت کاهش مصرف انرژی سرمایشی در مجتمع ای مسکونی می تواند بکار گرفته شود؟
• این راهکارها تا چه میزان باعث کاهش مصرف انرژی های تجدیدناپذیر می شود؟

1-4- روش کار

1-4-1- روش تحقیق

این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است که روش پژوهش آن کیفی و کمی (ترکیبی) است. در بخش مباحث مربوط به مسکن و سکونت، کیفی و در بخش انرژی، کمی است. بدنبال رشد و پیشرفت تکنولوژی های روز و همچنین تاکید بر استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر با در نظر گرفتن حداقل مصرف، در پی ایجاد راهکارهایی به منظور طراحی بهینه فضاهای مسکونی خواهیم بود تا علاوه بر حفظ محیط طبیعی، نیازهای امروزی انسان ها را برطرف نماید.

1-4-2- ابزار گردآوری اطلاعات

در این تحقیق سعی می شود با استفاده از منابع موجود کتابخانه ای (کتب،مجلات و…) و مقالات علمی موجود، همچنین استفاده از، مصاحبه و منابع اینترتی به منظور شناخت نیازهای امروزی انسان ها با توجه به پیشرفت تکنولوژی و صنعتی در زمینه ساخت فضاهای مسکونی همساز با اقلیم به جمع آوری اطلاعات پرداخته و تکمیل گردد.

1-4-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

جمع بندی اطلاعات به روش های مختلف همچون ترسیم نمودار، جداول، تحلیل ها و مقایسه با یکدیگر صورت می گیرد. برخی از داده ها نیز ممکن است بصورت غیر کمی استخراج شود که بر مبنای عقل و منطق و استدلال دریافت می شود. مصاحبه ها، از دیگر تمهیدات لازم برای تحلیل و جمع بندی مورد استفاده قرار می گیرد.

در این بخش ابتدا با ارائه توضیحاتی به بیان مساله مورد پژوهش پرداخته شده و سپس دلایل انتخاب و اهمیت و ضرورت موضوع  مورد اشاره قرار می گیرد.پس از آن تعاریفی از واژه هایی که در پژوهش مورد استفاده بوده ارائه می گیردد تا به هرچه شفاف تر شدن موضوع کمک نماید .در مجموع هدف این بخش معرفی موضوع رساله و اهدافی است که رساله در پی دست یافتن به آن ها می باشد.

1-2. بیان مساله

کودکان سرمایه های جامعه کنونی ما هستند، با وجود تمامی مشکلات ، باید آن ها را پرورش ، آماده زندگی و ساختن جامعه خویش نمود. در این میان برخی از آن ها ، ازجمله کودکان خاص و سرطانی برای آموزش ، درمان ، مشاوره و … نیازمند  فضا ، روش و توجهی خاص هستند . موارد فوق  باید تمامی جنبه های روحی و جسمی حساس کودکان را در بر گیرد .

“ واژه آلمانی «  krankenhaus  » به معنی « مریض خانه » برای نخستین بار در سال 1789 میلادی به کار گرفته شد .قرن هجدهم ، هنگامی که ساختمان های مجزا و دارای امکانات خاص برای مراقبت از بیماران و درمان آنها ساخته شد، زمانی بود که جدایی نهایی میان دیدگاه درمان و پرستاری به عنوان یک کار خیریه و دردیدگاه مدرن به رفاه و سلامت عمومی اتفاق افتاد و فارغ از ارزش های معنوی ، به عنوان مسئولیتی اجتماعی بر عهده دولت ها و حکومت ها شناخته شد .” (طالبیان، آتشی ،نبی زاده ، 1392 ، ص 9 )

نقش تأثیر گذار فضاهای تخصصی برای رسیدن به نتیجه مطلوب در درمان بیماریهای خاص قابل انکار نیست . کودکان سرطانی بنابر طبیعت خاص و لطیفی که دارند و همچنین نیاز به رشد و شکل گیری هویت ، نیازمند فضاهایی هستند که به این مهم  کمک شایان نمایند. بنابراین دور کردن آن ها از فضاهای استرس زای درمانی و توجه به مسائل روانی باید در اولویت کار طراحان اینگونه فضاها  باشد .

در سال 1970 بشر متوجه شد که انرژی فسیلی رو به اتمام است بنابراین در این زمان شروع به طراحی هایی برای جایگزینی انرژی فسیلی کرد زیرا قبل از آن در عصر انقلاب صنعتی و پیشرفت های تکنولوژی رفته رفته به عنوان مصرف کننده ای در مقابل طبیعت قرار گرفته بود و بهره برداری از طبیعت چنان در اولویت بود که حفظ و نگهداری از آن تقریبا به دست فراموشی سپرده شد .

با توجه به پیشرفت های صنعتی و در نتیجه آن استخراج نفت و سوختهای فسیلی ، منابع بسیار عظیمی از انرژی های تجدید ناپذیر مورد استفاده قرار گرفت، به طوری که راهکارهای طبیعی متناسب با اقلیم برای رسیدن به شرایط آسایش در بنا کمرنگ و کمرنگتر شد. کشور ایران به دلیل دارا بودن ذخایر عظیم انرژی تجدید ناپذیر نیز در این مقوله به یک مصرف کننده بزرگ تبدیل شده است ، الگوهای حفظ انرژی و محیط زیست  و استفاده از انرژی های تجدید پذیر در آن نادیده گرفته شده و تامین انرژی برای رسیدن به شرایط آسایش به صورت چشم گیری توسط انرژی های تجدید ناپذیر و سوخت های فسیلی تامین می شود .

انسان به عنوان کالبد ، در چرخه طبیعت ، فرآیندی عالی از ترکیب آب و خاک است که بدون فضا و نور ( باد و آتش ) نمی تواند زندگی کند و از آن روی که خود را دوست دارد ، دوستدار طبیعت و عناصر آن نیز می باشد. این میل درونی انسان غیرقابل انکار است و در ارتباط با طبیعت و حضور در مکان طبیعی امکان رشد و شکوفایی او میسر می شود.

“معماری سبز برخاسته از معماری پایدار و توسعه پایدار می باشد ، که ناشی از نیازانسان  امروز در مقابل پیامدهای سوء جهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است .”) فهیمیان،1387،صفحه 1)

 معماری سبز با حفظ رویکرد طبیعت گرایانه انسان  به ایجاد نزدیکی و ارتباط و تقویت احساس وابستگی و مسئولیت او در حفظ و احترام به محیط طبیعی می پردازد .

کودک سرطانی با ایجاد ارتباط با محیط زیست و طبیعت  با نشاط ، پویایی و احساسی سرشار از امید و سر زندگی ، پروسه درمانی خود را طی میکند و مسلما” این ارتباط با طبیعت و آثار آن در روند درمانی او تاثیر گذار خواهد بود .بنابراین او بدون احساس ضعف با ریشه های آفرینش خود که برخاسته از محیط طبیعی است آشنا شده و  بدور از ترس ، استرس و نگرانی نسبت به محیط های درمانی و بهداشتی  سرد و بی روح ، با انرژی مراحل درمان را طی می کند . همچنین حضور در کنار خانواده ، حرکت  وفعالیت بین همنوع و حس درد مشترک و انگیزه مبارزه با آن در این محیط برای او فراهم می آید .

“آسایش و آرامش کیفیتی است که انسان باید به وجود آورد. کیفیتی که شخص باید بشناسد تا به جستجویش برخیزد. تو نمی دانی آسایش چیست، چون هیچ وقت آن را حس نکرده ای و خاطره ای از آن نداری….. ”       (دُن خوآن ماتئوس)

     ذهن آرام و متمرکز جز در آغوش بستری مناسب متجلی نمی شود. این بستر چیزی نیست جز محیط پیرامون کودکان، معماری همانقدر که با جسم کودکان در ارتباط است بر روح و روان آن ها  نیز تأثیر گذار است و این تاثیر قابل انکار نیست. حتی می توان گفت مهمترین تکلیف معماران تأمین بهداشت محیط از نظر روانی است به گونه ای که در تمام فضاهایی که خلق می شود سعی براین است که روح کودکان تغذیه شود.

این پایان نامه تلاشی برای حمایت و درمان کودکان سرطانی دردرجه ی اول در داخل کشور است که با رویکرد معماری سبز (از شاخه های معماری پایدار ) ارائه می گردد. از این رو درمانی ؛ چون هدف کمک به درمان کودکان سرطانی در کنار خلق محیطی متفاوت و بدور از استرس های درمانی برای آن ها می باشد ، و از این رو حمایتی ؛ چون در این طرح سعی شده با کمک به درمان سرطان به صورت رایگان یا با هزینه اندک ( به دلیل بهره گیری از ساختار سازمانی خیریه ) هم حمایت مالی و هم حمایت روحی از کودکان و والدین صورت گیرد وتلاش بر تغییر تفکر آنها از ماندن یا نماندن به چگونه زیستن در آینده است .

1-3. ضرورت و اهمیت مساله

برای پیشرفت جوامع انسانی علاوه بر نیاز به سر پناه و ایجاد فضای زندگی نیازمند فضاهایی خاص برای بالابردن کیفیت زندگی اجتماعی و توجه به اقشار مختلف بویژه کودکان هستیم.

کودک ، موجود کوچک و بسیار حساسی است که به هر محرکی عکس العملی نشان می دهد، ساخته و پرداخته ژنتیک و محیط می باشد و نیازمند مراقبت صحیح در تمام لحظات بخصوص در زمان بیماری است. کودک این مینیاتور زیبای خلقت برخلاف تصور ما انسان بالغ کوچک شده نیست این موجود کوچک دوست داشتنی در همه ی ابعاد از جمله گفتار و رفتار با  یک انسان بالغ متفاوت است. متفاوت بودن کودک با انسان بالغ محدود به مسائل رفتاری و گفتاری نیست. بلکه به حیطه بیماری و درمان نیز گسترش مییابد. از این رو درمان کودکان نیازمند مسائل روانشناختی و عاطفی گسترده ای می باشد.از میان انواع بیماری های کودکان شاید سرطان یکی از بزرگترین ناراحتی ها و بیماری چه برای والدین و چه برای کودک می باشد.

گذشته از روش های درمانی مختلف که برای این بیماری طاقت فرسا بکاربرده می شوند بناکردن مکان هایی برای گردهمایی کودکان دچار این درد مشترک و کمک به آن هادر  پذیرفتن این بیماری بعنوان یک دوست خشن که می توان با آن مبارزه کرد، بسیار مفید است.

در طرح پیشنهادی ایجاد فضاهای مانند اتاق های گردهمایی و مشاوره با محوریت افزایش امید به زندگی یکی از اهداف اساسی می باشد. زیرا درک این مسئله برای کودک که کودکان دیگری با مشکلی مشابه و یا حتی به جرات بزرگتر از مشکل وی دست و پنجه نرم می کنند می تواند بسیار کمک کننده باشد.

“تمام سلول های بدن ما به طور منظم و بر اساس قاعده خاصی در حال رشد هستند. گاهی اوقات برخی از سلول ها از مسیر رشد طبیعی خود خارج می‌شوند و به طور غیرمنظم و سریع تر از حالت طبیعی رشد می‌کنند. این امر سبب به هم خوردن نظم طبیعی بدن می شود. به این به هم‌ ریختگی سرطان می‌گویند. انواع مختلف سرطان، علایم، راه های درمان و عوارض مختلفی دارند که به نوع سلول و عضو درگیر در بدن بستگی دارد. متاسفانه سرطان فقط بزرگسالان را درگیر نمی‌کند بلکه کودکان هم به این بیماری مبتلا می‌شوند. سالانه 3 تا 4 کودک از هر صد هزار کودک در جهان به انواع سرطان‌ها مبتلا می‌شوند که در این میان سرطان‌های لوسمی، لنفوم و مغز شایع‌ترین آنها هستند. . خوشبختانه در حال حاضر برای اغلب سرطان‌های کودکان به خصوص لوسمی، درمان وجود دارد و 70 درصد از کودکان مبتلا درمان می‌شوند. ” (mahak-charity.org، 1393 (

در سال 1992 ، که بیست کشور جهان در سازمان ملل متحد منشور توسعه پایدار را به تصویب رساندند ،توجه به کیفیت زندگی اجتماعی از آن دسته مباحث مورد توجه در آن بوده است ، ساخت و ساز آینده هر اجتماع وابسته به کودکان آن نسل در آن جامعه است ، جای خالی ایجاد فضای درمانی متفاوت ومناسب برای کودکان سرطانی در رسیدن به اهداف  توسعه پایدار در جامعه ایرانی حس می شود ،اگرچه نمونه های مرتبط با این موضوع وجود دارد اما بسیار تعداد آنها محدود بوده و نمی توان گفت پروژه ای با این رویکرد بوده باشد .

1-4. تعریف واژه ها

سَرَطان :  (به پارسی سره: چَنگار) یعنی رشد، تکثیر و گاهی انتشار غیر طبیعی سلول‌های بدن.

معماری سبز) :  به انگلیسی: (Green Architecture از شاخه های  معماری پایدار یکی از گرایش‌ها و رویکردهای نوین معماری است که در سال‌های اخیر مورد توجه عده زیادی از طراحان و معماران معاصر جهان قرار گرفته است. این معماری که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار می باشد در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان کنونی است.هدف از ایجاد ساختمان‌های سبز بهبود یافتن آب و هوا و جلوگیری از اثرات منفی ساخت و ساز بر محیط زیست است.

هنر فلزکاری ایران بازتاب جامعه­ای است که آن رآفریده است. اگر چه درمتن تاریخ ایران به هنر، به ویژه هنر فلزکاری توجه زیادی نشده و بدین لحاظ چهره­های بسیاری از هنرمندان بخصوص فلزکاران را غبار فراموشی فرا گرفته است؛ اما شاهکارهای به جا مانده گواهانی پر معنی از اندیشمندی و سخت کوشی آنان در آفرینش هنرهای ارزنده ایرانی است. این هنر که در شمال شرقی ایران، خراسان و ماوراءالنهر شکوفا شده است. متاسفانه به دلیل پایین بودن دمای ذوب فلزات گرانبها، بسیار محتمل بوده است که اشیایی که از فلزات ساخته شده­اند، ذوب شده ومجدداً بکار گرفته شوند.

آغاز تولد دوباره­ی فلزکاری پس از حمله مغولان از اوایل سده ی هفتم­/ سیزدهم میلادی در غرب ایران پدیدار گشت و به تدریج تا اواسط سده هشتم­/ چهاردهم میلادی به خطه­ی فارس و غرب خراسان نفوذ یافت. شاه اسماعیل نخستین شاه ایرانی بود که پس از مرگ آخرین پادشاه ساسانی بعد از هشتصد و پنجاه سال استیلا و حکومت عرب­ها، و تاتار­ها، بار دیگر کشور را منسجم کرد و حکومتی شیعی – ایرانی

 برقرار کرد. وی توجه فراوانی به فرهنگ و هنر ایران داشت و همین امر باعث شد دوباره در هنرهایی که درآن دوره متأثر از فرهنگ مغولی اواخر دوره تیموری بودند، شیوه­های ایرانی رواج یابند. با روی کار آمدن دودمان صفوی باب تازه­ای در مکتب هنر ایران گشوده شد؛ تا جایی که عصر طلایی هنر در ایران را باید مقارن حکومت همین دودمان دانست.

هنرمندان و فلزکاران این دوره از دواصل تشیع و ملی­گرایی – در آن زمان در جامعه رواج یافته و در حال گسترش و توسعه بود – الهام می­گرفتند واین اصل را در کارهایشان به کار می­بستند و سعی می­کردند تا از خط فارسی برای کتابت خوشنویسی استفاده کنند، مثلاً در نقره کوبی و حکاکی ظروف، پایه­های شمعدان و پایه­های نوشتار اشعار فارسی با خطوط خوش نستعلیق جایگزین کتیبه­های عربی شد. به جز مضامینِ مفاهیم اسلامی مانند آیات قرآنی، احادیث چهارده معصوم و اسامی آنان با توجه به نفوذ رواج بسیاری داشت و معمولاً در قالب خطوط نسخ و ثلث تحریر می­شدند و سایر نوشتار های این زمان بر روی آثار فلزی به خط نستعلیق و توأم با نقوش گل و برگ یا ترکیبات متنوع خطوط اسلیمی و هندسی به دست خوشنویسان صورت گرفت؛ در این میان هنر خوشنویسی علاوه بر نقش تزئینی خود، روح اسلامی را تجلی می­ساخت و این هنر نقش مهمی را در بیان گرایش و احساسات هنرمند ایفا می­نمود.

از آنجای که منابع مستقیم در ارتباط با موضوع فلزکاری دوره صفوی وبررسی شمعدان­ها و قندیل­های این دوره وجود نداشت کوشش شده تا با استعانت از همه منابع اعم ازکتب و مقالات چاپ شده فارسی و استفاده از اینترنت و استفاده آثار موجود در موزه ملی ایران و موزه آذزبایجان غربی به مطالعه هنر فلزکاری این دوره پرداخته و تزئینات شمعدان­ها و قندیل­های دوره صفویه را مورد بررسی قرار داده­ایم.

این تحقیق شامل شش فصل می­باشد؛ که در ابتدا ضمن بررسی کلیات تحقیق به اهداف آن پرداخته شده است. در فصل دوم به سیر تکاملی هنر فلز کاری دوره اسلامی و سابقه آن در ایران پرداخته­ایم و در حد امکان نمونه­هایی از دوره های مختلف را بیان کرده­ایم. در فصل سوم به بررسی فن تزئینات و کتیبه  شناسی این دوره و نوع فلزات آن را بررسی نموده­ایم . و در فصل چهارم به ادبیات قندیل ها و شمعدانهای این دوره را توضیح داده­ایم؛ در فصل پنجم به بررسی چند نمونه از شمعدان­ها و قندیل های دوره صفویه پرداخته شده است؛ و در نهایت در فصل ششم به نتیجه گیری پرداخته­ایم.

به هر حال چنانکه به یقین هیچ تحقیقی خالی از اشکال نیست، این نوشتار نیز با همه تلاش نگارنده، کامل و بدون ایراد نخواهد بود. امیدوارم اساتید و خوانندگان با رهنمودهایشان کاستی­ها را تذکر دهند تا الهام بخش پژوهشگر در تحقیقات آینده باشد. انشا الله. 

1-1 شرح موضوع

در حدود دو قرن حکومت شیعی که ایران پس از چند قرن حکومت محلی گشته و اعتلای انواع هنرها فراهم شده؛ فلزکاری عصر صفویه همگام با دیگر هنرها بر پایه سنت­های قدیم استمرار یافت و در سایه هنر پروری حاکمان به رشد و شکوفایی رسید. چنانکه از آثار به جا مانده از این عصر، گواه روشنی در پیشرفت هنری است که از آمیزش سبک­های مختلف قبل از صفویان ایجاد شد و انجام به جایگاه درخشان و بسیار متفاوت خود رسیده است. فلزکاران این عصر، اجرای نقوش ظریف و بسیار ریز را جایگزین نقوش درشت و زمخت رایج در عهد تیموری و سلجوقی کردند؛ ظروف از جنس مس و برنج بیشتر رواج یافت و در سایه مهارت سازندگان، آثار با کیفیت و نفیس ساخته شدند. در اثر گسترش اعتقادات شیعی و روحیه­ی ملی گرایی استفاده از دعا­های شیعی و نیز اشعار فارسی با خطوط ایرانی همچون نستعلیق، نمود فراوانی در آثار فلزی دوره صفویه یافت. بنابر­این ویژگی ایرانی بودن یکی از مشخصه­های محصولات و تولیدات این دوره است آثار بدست آمده از دوره صفویه که در در موزه و مجموعه­های داخلی و خارجی نگه داری میشوند؛ به خوبی انعکاس دهنده دیدگاه های مذهبی حامیان خود و بازتاب نگرش اجتماعی جامع آن روزگار می­باشد، به طوری که در این پایان­نامه به بررسی آثار جمع آوری شده، می­توان این تاثیرات را بر روی فرم و محتوا ونوع کاربردی آن­ها مشاهده کرد. نتیجه حاصل از این بررسی، علاوه بر شاخصه­های فرهنگی و هنری؛ کاربرد مواد ومصالح، محتوای آثار واستفاده از خط نگاره ها به زبان فارسی در دوره صفویه را نشان دهیم.

1-2 بیان سوالات در تحقیق

• آیا عناصر مذهبی، بر آثار فلزی دوران صفویه تاثیر گذاشته اند؟
• شاخصه­های تزئینی و محتوایی آثار فلزی دوران صفویه چه چیزهایی بوده­اند؟
• رابطه فرم و محتوادر تزیینات شمدانها و قندیل های دوره صفویه چگونه بود؟

1-3 اهداف واهمیت انجام تحقیق

هدف از این تحقیق، بررسی تغییراتی است که در تزیینات و فرم شمعدان ها و قندیل­های دوره صفویه رخ داده است؛ شکل و جنس آثار تا حدی رشد کرده که امروزه؛ اوج هنرهای فلزکاری ایران در دوره صفوی می­دانند و سبکی که امروزه درکنده­کاری و ترصیع و قلمزنی آثار هنری فلزکاری رایج است برگرفته از همان دوره دانسته­اند. استفاده از خط نستعلیق به عنوان خطی کاملاً ایرانی  از جمله این موارد است که با مطالعه­ی نمونه­های تاریخی موجود می­توان به سابقه آن در هنر ایران می­توان پی­برد.